Berdyczów to miasto na Ukrainie, położone nad rzeką Hniłopiat, około 44 km w kierunku południowym od Żytomierza.
W II połowie XV w. istniał tam ponoć, zamieszkiwany przez niejakiego Berdycza chutor, wokół którego rozwinęła się potem osada. Ważny ośrodek handlowy w Wielkim Księstwie Litewski, wraz z nim w 1569 roku przyłączony do Korony.
W 1593 roku Berdyczów uzyskał prawa miejskie, a co za tym idzie także liczne przywileje oraz ulgi. Rozkwit miasta przypadł na czasy Augusta III (1696-1763) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732-1798). Wtedy to ufundowany przez Janusza Tyszkiewicza, klasztor karmelitów bosych przebudowany został w warowną twierdzę. Całość zaś otoczona została potężnym wałem z mostem zwodzonym.
Od drugiej połowy XVIII wieku w Berdyczowie organizowane były, dziesięć razy w roku, wielkie jarmarki. Miasto stało się wówczas wielkim centrum handlowym odwiedzanym przez kupców i handlowców z całej ówczesnej Europy. Z tego też czasu pochodzi słynne kupieckie zawołanie… pisz do mnie na Berdyczów – jako, że był to w życiu wędrownych kupców jedyny adres, pod którym w przeciągu kilku najbliższych miesięcy zjawia się ponownie. Stąd poste restante Berdyczowa pełniła ważną rolę w przebiegu informacji handlowej. Co ciekawe, Władysław Kopaliński w swoim „Słowniku mitów i tradycji kultury” błędnie sugeruje, iż powiedzenie „pisz na Berdyczów” wzięło się z niezbyt sprawnej poczty berdyczowskiej – w rzeczywistości uchodziła ona za jedną z najlepszych w regionie.
Berdyczów odgrywał wyjątkową rolę w historii Żydów i stanowił przez wieki symbol żydowskiego miasteczka. Żydzi pojawili się tam pod koniec XVI wieku i zajęli rozwojem handlu oraz rzemiosła. W roku 1765 stanowili 80 procent jego mieszkańców. Koniec XVIII wieku przyniósł miastu rozwój chasydyzmu, którego czołowym przedstawicielem był Lewi Icchak z Berdyczowa.
Wśród najstarszych zachowanych tam zabytków ocalał m.in. kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP oraz klasztor karmelitów bosych ufundowany około 1626 roku przez wojewodę kijowskiego Janusza Tyszkiewicza. On też sprowadził tam łaskami słynący obraz Matki Boskiej Śnieżnej, która za zgodą papieża Benedykta XIV ukoronowano w roku 1756.
Sanktuarium otoczono potężnym wałem, z mostem zwodzonym i z bastionami uzbrojonymi w 60 armat przez co stało się prawdziwą twierdzą. W jego murach wzrastał ks. Marek Jandołowicz – duchowy przywódca Konfederacji Barskiej. Następnie, w roku 1768, Kazimierz Pułaski z 700 konfederatami i 800 cywilami przetrwał 17 dni oblężenia. Berdyczowskie sanktuarium było także ośrodkiem charytatywnym, kulturalnym i oświatowym.
O Berdyczowie, mieście ważnym dla polskiej historii i kultury, opowiadają goście Polskiego Radia dla Zagranicy, Wojciech Konończuk i Piotr Kosiewski, autorzy raportu "Zagrożone dziedzictwo. Polskie dobra kultury na Ukrainie i Białorusi", przygotowanego w Ośrodku Studiów Wschodnich.
Cykl "Śladami polskiego dziedzictwa na Wschodzie" powstaje we współpracy z Fundacją Pomoc Polakom na Wschodzie.
Audycja finansowana jest ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach Zadania publicznego dotyczącego pomocy Polonii i Polakom za granicą.
Audycję zrealizowała Magdalena Górecka-Balcer.
Teksty czytał Janusz Szydłowski.
Do wysłuchania programu zaprasza Przemysław Pawełek.