Uchodzi za jednego z najwybitniejszych polskich poetów, wzbudzających zarazem największe kontrowersje. Czesław Miłosz był autorem wierszy, prozaikiem, eseistą, tłumaczem i profesorem Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. W 1980 roku kapituła zadecydowała się uhonorować jego dorobek, przydając mu Literacką Nagrodę Nobla.
Czesław Miłosz - autor wymazany przez cenzurę
Kiedy czterdzieści pięć lat temu, w październiku 1980 roku przyznawano Miłoszowi literacką Nagrodę Nobla, w Polsce jego nazwisko uchodziło za oficjalnie nieobecne. Sam pisarz i jego twórczości byli bowiem objęci cenzurą. Ogłoszenie go laureatem tak ważnej w świecie nagrody, postawiło władze w bardzo trudnym położeniu.
- Piorunujący efekt przyznania tej nagrody Miłoszowi sprowadzał się nie tylko do tego, że było to wydarzenie w historii polskiej kultury. Ale przez zabiegi cenzury nazwisko Miłosza było marginalizowane. I nagle władza miała problem - mówił przed laty w jednej z rozmów w Dwójce prof. Rafał Habielski.
>>> Posłuchaj: Nobel dla Czesława Miłosza. "Efekt był atomowy"
Odebrał telefon i powiedział: "To nieprawda"
Poeta miał duży dystans do Nagrody Nobla. W jednym z wywiadów dla Polskiego Radia powiedział, że nigdy do niej nie aspirował. Gdy 9 października 1980 roku o czwartej nad ranem zadzwonił telefon, a szwedzki dziennikarz poinformował go o nagrodzie, powiedział: "To nieprawda". Po czym wrócił do łóżka. Kilka godzin później dziennikarze kłębili się już w ogrodzie przed jego domem.
Czytaj także:
Miłosz - poeta XX wieku
Czesław Miłosz wpisywał się w grupę pisarzy urodzonych około 1910 roku. Do tej samej formacji należeli także Jerzy Andrzejewski, Witold Gombrowicz, Bolesław Miciński, Jan Kott, Stefan Kisielewski, Jerzy Giedroyc czy Jerzy Turowicz. Podobnie jak oni, debiutował w dwudziestoleciu międzywojennym.
Początkowo należał do grupy literackiej "Żagary". Był poetą katastroficznym, a ogarniające go przeczucie apokalipsy spełniło się w wybuchu II wojny światowej. W połowie lat czterdziestych w jego poezji dominowała chęć odbudowy wartości kultury europejskiej, wiary i moralności. Jego zdaniem literatura miała być szansą na ocalenie człowieczeństwa.
W maju 1951 roku Czesław Miłosz, wówczas urzędnik polskiej ambasady w Paryżu, poinformował o zerwaniu współpracy z władzami komunistycznymi. Tym samym pozostał na emigracji i stworzył "Zniewolony umysł" (1953), esej, w którym wyjaśniał zachodniemu czytelnikowi specyfikę myślenia człowieka w ustroju komunistycznym.
Bogaty dorobek Czesława Miłosza
W niezwykle bogatym dorobku Miłosza znajdziemy m.in. zbiory wierszy "Trzy zimy", "Ocalenie", "Miasto bez imienia", "Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada", "Dalsze okolice", "Na brzegu rzeki", "To", "Druga przestrzeń", tom miniatur "Piesek przydrożny", eseje "Zniewolony umysł", "Rodzinna Europa", "Widzenia nad Zatoką San Francisco", powieść "Dolina Issy", a także poematy "Traktat moralny", "Traktat poetycki" i "Traktat teologiczny".
Do Polski Czesław Miłosz wrócił w 1993 roku. Osiadł w Krakowie. Odszedł w 2004 roku w wieku 93 lat.
Czesław Miłosz był trzecim - po Henryku Sienkiewiczu i Władysławie Reymoncie - polskim laureatem nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Po nim otrzymały ją jeszcze Wisława Szymborska oraz Olga Tokarczuk.
***
PolskieRadio/ArchiwumPolskiegoRadia/ZuzannaChowaniec
