W powojennej Polsce krajowy nadawca nie tylko dokumentował życie muzyczne, lecz także aktywnie je współtworzył, m.in. poprzez zamówienia kompozytorskie, które stały się istotnym elementem jego działalności od lat 50. XX wieku. Początkowo były to zamówienia okazjonalne, z czasem – systematyczne, dzięki którym powstawały dzieła przeznaczone specjalnie do nagrań studyjnych i radiowych premier.
To właśnie Polskie Radio zamawiało nowe utwory u takich kompozytorów jak Witold Lutosławski, Tadeusz Baird czy Andrzej Panufnik. W kolejnych dekadach zamówienia obejmowały twórczość Eugeniusza Knapika, Henryka Mikołaja Góreckiego czy Zygmunta Krauzego.
Czytaj też:
Polskie Radio i bogata historia zamówień kompozytorskich
Polskie Radio było mecenasem muzyki nowej – zamówione przez nie dzieło od razu trafiało do eteru, a często także reprezentowało Polskę na międzynarodowych konkursach i festiwalach, takich jak Trybuna Kompozytorów w Paryżu. W ten sposób publiczny nadawca nie tylko wspierał finansowo kompozytorów, lecz także budowało historię nowej muzyki razem z nimi, potwierdzając wartość ich twórczości.
Piotr Moss związany był przez lata z Teatrem Polskiego Radia, Edward Pałłasz był dyrektorem radiowej Dwójki. Na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów w Paryżu dwukrotnie święcił triumfy Henryk Mikołaj Górecki, zdobywając I nagrodę w 1973 roku za utwór Ad Matrem. Wreszcie Witold Lutosławski, którego jedyną pracą etatową była praca, zaraz po wojnie, właśnie w Polskim Radiu. Utwory Witolda Lutosławskiego cztery razy nagradzano na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów, a jego imię nosi Studio Koncertowe Polskiego Radia w Warszawie.
Eugeniusz Knapik i kompozycje dla Polskiego Radia
Kompozytorem związanym z Polskim Radiem jest Eugeniusz Knapik – pianista, kompozytor i uczeń Henryka Mikołaja Góreckiego. Na zamówienie Polskiego Radia Knapik skomponował cykl pieśni Up into the Silence, inspirowany poezją Edwarda Estlina Cummingsa oraz Jana Fabre'a. Cykl ten stał się jego artystycznym pożegnaniem z XX wiekiem.
- W poezji Cummingsa znalazłem źródło tak wspaniałych pomysłów muzycznych, że powstał cykl czterech pieśni. Poszukując tekstu skupiłem się na tym, co wydawało mi się pewnym antidotum na bieg wydarzeń XX w. i na całe jego choroby. Powiedziałem sobie, że może to być, choć może naiwne, zamknięcie pewnego rozdziału w sztuce – dotyczące miłości. Tak oceniam XX wiek: miłość stała się tematem nieobecnym, wręcz wymazywanym. Dlatego dedykowałem ten utwór miłości. Znalazłem wspaniałe teksty Cummingsa – ciepłe, ale jednocześnie z dystansem i pewnym spojrzeniem na przejawy tego uczucia, które potrafi wznosić człowieka na niedostępne wyżyny. I tak powstał Up into the Silence - wspominał w Dwójce Eugeniusz Knapik.
POSŁUCHAJ:
Kompozytorzy Polskiego Radia #1. Piotr Moss >>>
Kompozytorzy Polskiego Radia #2. Eugeniusz Knapik >>>
Kompozytorzy Polskiego Radia #3. Henryk Mikołaj Górecki >>>
Kompozytorzy Polskiego Radia #4. Edward Pałłasz >>>
Kompozytorzy Polskiego Radia #5. >>>
"4/10/100 + 1 = ∞", czyli Polskie Radio wraca do tradycji
Kontynuacją misji Polskiego Radia jest powrót do zamówień kompozytorskich. Jednym z efektów tej inicjatywy jest koncert z okazji stulecia Polskiego Radia, zatytułowany 4/10/100 + 1 = ∞. To powrót do najlepszych tradycji polskiej radiofonii publicznej – instytucji, która niegdyś inicjowała powstanie wielu ważnych kompozycji. Inicjatywa ta nie jest jedynie symbolicznym upamiętnieniem historii, lecz także krokiem w stronę budowania trwałego dziedzictwa muzycznego i kulturowego.
***
Tytuł audycji: Zapiski ze współczesności
Data emisji: 8-12.09.2025
Godz. emisji: 12.45
