Składnia, czyli reguły w chaosie języka

– Ocena poprawności składniowej zależy nie tylko od tego, czy mamy do czynienia z odmianą pisaną czy mówioną języka, lecz także od rodzaju kontaktu językowego między nadawcą a odbiorcą. W języku oficjalnym składnia mówiona musi być bliższa składni pisanej – mówił w Dwójce językoznawca prof. Jerzy Podracki.

Foto: Glow Images/East News

Składnia to podsystem języka, a także dziedzina językoznawstwa, która zajmuje się poprawną budową zdania. – Ponieważ zaś teksty są zbudowane głównie ze zdań lub wypowiedzeń innego typu, składnia jest niezwykle ważna, bo odpowiada za logiczne ukształtowanie tekstu – tłumaczył językoznawca dr Jarosław Łachnik, a prof. Jerzy Podracki dodał, że na każdy język naturalny składają się ponadto takie elementy, jak warstwa brzmieniowa (głoski), warstwa semantyczna (znaczeniowa) oraz słownik, czyli wyrazy i cząstki wyrazów. – Dopiero to wszystko stanowi język, który znamy nie tylko z teorii, ale przede wszystkim z praktyki – powiedział.

Składnia zajmuje się połączeniami różnych form wyrazowych w odpowiednim przypadku, rodzaju, czasie, trybie, odpowiedniej liczbie i wreszcie -kolejności. – Szyk jest bardzo ważnym elementem składni, bo w nim składnia zbliża się do znaczenia – zauważył dr Jarosław Łachnik. – Od ułożenia wyrazów w zdaniu zależy przekaz. Szykiem podkreślamy i wydobywamy coś ze zdania – dodał. Trzeba wspomnieć jednak, że szyk zdania nie ma w polszczyźnie, która jest oparta na odmianie wyrazów, tak istotnego znaczenia jak w językach pozycyjnych, czyli np. angielskim.

– Dodajmy, że istnieją duże różnice składniowe, jeżeli chodzi o dwie zasadnicze odmiany języka: mówioną i pisaną – mówił prof. Jerzy Podracki. – Składnia pisana jest znacznie bardziej rygorystyczna niż składnia języka mówionego, która z natury rzeczy musi być swobodniejsza. Oceny poprawnościowe w zakresie składni mówionej są więc nieco inne – powiedział.

Dr Jarosław Łachnik wyjaśniał, że składnia mówiona zakłada dużo większą wariantywność. – Wynika to z tego, że mówiąc, niejednokrotnie na bieżąco konstruujemy swoją wypowiedź. Często zaczynamy mówić zdanie z pewnym pomysłem na jego zakończenie, lecz w międzyczasie przychodzi nam do głowy coś innego. Konstrukcja zdania ulega wtedy zupełnej przebudowie. Gdyby to spisać, to takie zdanie nie miałoby sensu. Ponieważ jednak jest wypowiedziane w odpowiednim kontekście pozajęzykowym, odbiorca może również z tego kontekstu czerpać informacje. Mimo tego, że mówimy nie zawsze perfekcyjnie pod względem gramatycznym, jesteśmy w stanie doskonale się porozumieć – mówił.

W językowym "Sezonie na Dwójkę" o poprawności składniowej rozmawialiśmy z językoznawcami oraz - jak zwykle - ze słuchaczami dzwoniącymi do studia. Więcej w nagraniu audycji z cyklu "Nasz język współczesny", którą prowadziła Małgorzata Tułowiecka.

mc/ei