Strażnicy odporności. Odkrycie, które zmienia immunologię
Jak uzasadnił Komitet Noblowski, tegoroczni laureaci „zidentyfikowali komórki będące strażnikami układu immunologicznego - regulatorowe limfocyty T, dzięki czemu położyli podwaliny dla nowej dziedziny badań”.
Układ odpornościowy codziennie chroni nas przed tysiącami wirusów, bakterii i innych drobnoustrojów. Nie przetrwalibyśmy bez niego. Jak każda potężna siła, układ odpornościowy ludzkiego organizmu musi podlegać kontroli, inaczej mógłby przynieść więcej szkody niż pożytku. Dobrze widać to w przypadku chorób immunologicznych, w których kontrola zawodzi i układ odpornościowy atakuje własne narządy.
Aby układ odpornościowy był skuteczny, musi odróżniać patogeny od własnych komórek organizmu. Jednak wiele niebezpiecznych drobnoustrojów upodobniło się do komórek ludzkich. Skąd układ odpornościowy „wie”, co atakować, a co chronić?
Długo wydawało się, że odpowiedź jest znana: komórki układu odpornościowego dojrzewają w procesie zwanym centralną tolerancją immunologiczną. Jednak Mary Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi odkryli, że w grę wchodzi również obwodowa tolerancja immunologiczna. Zidentyfikowali oni komórki nadzorujące działanie układu odpornościowego limfocyty T regulatorowe – kładąc tym samym podwaliny pod nową dziedzinę badań. Ich odkrycia dają nadzieję na możliwość leczenia chorób autoimmunologicznych, zapewnienia skuteczniejszych metod leczenia raka i zapobiegania poważnym powikłaniom po przeszczepach komórek macierzystych.
Odkrycie tegorocznych laureatów Nagrody Nobla
W latach 40. XX wieku podczas badań nad promieniowaniem powstał zmutowany szczep myszy „scurfy”, u którego samce rodziły się z łuszczącą się skórą i powiększoną śledzioną, żyjąc zaledwie kilka tygodni. Mutacja w chromosomie X sprawiała, że połowa samców chorowała, a samice mogły ją przekazywać kolejnym pokoleniom. W latach 90. XX wieku odkryto, że narządy myszy atakują limfocyty T.
Mary Brunkow i Fred Ramsdell z Celltech Chiroscience zbadali molekularny mechanizm choroby i zidentyfikowali nowy gen Foxp3, kontrolujący rozwój limfocytów T regulatorowych. Mutacje tego genu powodują chorobę IPEX u ludzi i podobne problemy u myszy „scurfy”. Limfocyty T regulatorowe zapobiegają atakom układu odpornościowego na własne tkanki i pomagają wyciszyć odpowiedź immunologiczną po infekcji.
Odkrycie FOXP3 otworzyło drogę do nowych terapii chorób autoimmunologicznych i ochrony przeszczepów poprzez zwiększanie aktywności limfocytów T regulatorowych. Wiedza ta może też wspomagać onkologię, np. poprzez modulowanie tych komórek w guzach nowotworowych.
Tegoroczni zdobywcy Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny
Mary E. Brunkow (64 lata) obroniła doktorat na Princeton University (Princeton, USA). Obecnie prowadzi badania w Institute for Systems Biology w Seattle.
Fred Ramsdell (65 lat) został doktorem na University of California (Los Angeles, USA). Obecnie pracuje w firmie Sonoma Biotherapeutics w San Francisco, która opracowuje terapie komórkowe dla pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi.
Japończyk Shimon Sakaguchi (74 lata) uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie w Kioto w Japonii. Obecnie pracuje na Uniwersytecie w Osace. Jego odkrycia znalazły zastosowanie w immunoterapii nowotworów, a także w badaniach nad nowymi terapiami dla pacjentów z chorobami alergicznymi i autoimmunologicznymi.
Nagrodą, w wysokości 11 mln koron szwedzkich, podzielą się po równo.
IAR/PAP/pż