Dzieło "Rzeczywistość" namalowane przez jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego symbolizmu Jacka Malczewskiego po raz drugi ustanowiło rekord na polskim rynku sztuki. Obraz wylicytowano w czwartek podczas aukcji „Jacek Malczewski i Jego Epoka” za 18,5 mln zł, a po doliczeniu opłaty aukcyjnej finalna cena wyniosła 22,2 mln zł.
"Ta aukcja to nie tylko sukces finansowy, ale przede wszystkim potwierdzenie, że polski rynek sztuki jest dojrzały i może funkcjonować na równi z najważniejszymi rynkami europejskimi. Od lat budujemy jego fundamenty, konsekwentnie podnosząc poprzeczkę i wprowadzając najwyższe standardy" – powiedziała Agata Szkup, historyk sztuki i prezes zarządu DESA Unicum.
Los obrazu Jacka Malczewskiego „Rzeczywistość,” jednego z najcenniejszych dzieł XX w., był przez długie lata nieznany. Dzieło znalazło się ponownie w obszarze polskiej kultury po 96 latach. Ostatni raz widziane było w 1926 roku. Od tego czasu o jego istnieniu zaświadczała tylko czarno-biała fotografia autorstwa Amalii Krieger, krakowskiej fotografki, która na początku XX wieku wykonała zdjęcia dokumentujące obrazy zgromadzone w pracowni Malczewskiego. Płótno pojawiło się niespodziewanie w 2021 r. na zagranicznym portalu aukcyjnym. W 2022 roku właściciel "Rzeczywistości" powierzył obraz DESA Unicum na sprzedaż. Licytacja zakończyła się przebiciem wcześniejszego rekordu należącego do tego samego obrazu z 2022 roku - wówczas zapłacono za niego 20,4 mln zł.
Płótno do nabywcy jednak wtedy nie dotarło, ponieważ na wniosek Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zajęła się nim prokuratura. Postępowanie dotyczyło domniemanego nielegalnego wywozu dzieła z kraju. W czerwcu 2024 r. obraz został "oczyszczony z zarzutów", co potwierdził sąd w lutym br. W marcu dom aukcyjny DESA Unicum poinformował o odzyskaniu pracy. Pomimo zadeklarowania chęci skorzystania z prawa pierwokupu Muzeum Narodowe w Warszawie wycofało się z transakcji.
Obraz wrócił na aukcję z ceną wywoławczą ustaloną na poziomie 17 mln zł – dokładnie taką samą, za jaką został wylicytowany podczas poprzedniej aukcji w 2022 r.
Przesycona symbolami i bardzo osobista „Rzeczywistość” została stworzona w najlepszym okresie twórczości artysty. „Malczewski w barokowej wręcz kompozycji dotknął najważniejszych tematów, które nurtowały go przez całą twórczość: misji artysty, patriotycznego posłannictwa sztuki oraz romantycznych i narodowych mitów. Przedstawia wielowątkową scenę z dużą liczbą postaci symbolizujących upadek Rzeczypospolitej i powstańczą historię zniewolonego kraju” – opisywała Agata Szkup.
PAP/ho