Urodzony 13 grudnia 1893 roku w Warcie Stanisław Szukalski, ps. "Stach z Warty", był rzeźbiarzem, malarzem, rysownikiem, projektantem i teoretykiem, przywódcą Szczepu Rogate Serce. Działał głównie na terenie Stanów Zjednoczonych. Poza licznymi dziełami artystycznymi, stworzył też koncepcję o pochodzeniu starożytnych Polaków (Lechitów) o nazwie zermatyzm, uważaną za pseudonaukę. W okresie międzywojennym był jedną z barwniejszych postaci w życiu artystycznym Warszawy i Krakowa.
29:20 Jedynka/Odrodzona nieznana 11 styczeń 2025 17_11_11.mp3 Stanisław Szukalski - jeden z najbardziej kontrowersyjnych artystów przedwojennej Polski (Odrodzona-nieznana/Jedynka)
- Do Szukalskiego przykleja się mnóstwo opinii, które są atrakcyjne, ale powierzchowne i lekko niesprawiedliwe. Oczywiście, on był totalnie kontrowersyjny. Ta kontrowersyjność była częścią jego emploi. Natomiast nie przesadzałbym z ocenami, które albo czynią z niego proroka turbo-Słowian, albo niedoszłego faszystę, który nie załapał się na nazizm - powiedział w audycji "Odrodzona-nieznana" Ireneusz Dobrowolski, reżyser filmów dokumentalnych.
14-letni Stanisław dostaje się, praktycznie bez egzaminu, do elitarnej szkoły artystycznej, jednej z najlepszych w Europie - do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. - Przychodzi na egzamin spóźniony, rysuje samo kolano modelki a nie pełny akt. Rysuje je jednak tak, że prof. Konstanty Laszczka go przyjmuje... by później go wyrzucić, gdy Stanisław odmawia malowania z modela, twierdząc, że nie jest to twórcze - wskazał Dobrowolski.
Młody artysta trafia następnie do pracowni Jacka Malczewskiego. - Malczewski kształtuje jego gust artystyczny z poszanowaniem dla jego wrażliwości i odrębności - podkreślił gość radiowej Jedynki. W 1912 roku Szukalski wystawia swoje prace publicznie po raz pierwszy, w krakowskim Pałacu Sztuki. Rok później jego dzieła wiszą już obok tych autorstwa Malczewskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza i innych znanych twórców. W tym samym roku artysta wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych, gdzie osiąga wielki sukces.
- Gdy w 1929 roku Szukalski otwiera swoją wystawę w Krakowie ma już status legendy. Przyjeżdża do Polski i... robi jedną z największych prowokacji w swoim życiu, która będzie potem bardzo szła za nim wszędzie - wskazał Dobrowolski.
Zapraszamy do wysłuchania całego podcastu.
Czytaj także:
***
Goście: Ireneusz Dobrowolski (reżyser filmów dokumentalnych) i dr hab. Robert Manowski (rektor Wyższej Szkoły Artystycznej w Warszawie)
Data emisji: 11.01.2025 r.
