- Rafał Lemkin mianem "ludobójstwa" nazwał bezimienne dotąd zbrodnie.
- Doprowadził do przyjęcia przez ONZ Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa, co nastąpiło 9 grudnia 1948 roku.
- Rafałowi Lemkinowi troska o prześladowanych i dyskryminowanych towarzyszyła od dzieciństwa.
- W 1944 roku, w USA wydał książkę pt. "Rządy państw Osi w okupowanej Europie". W tej książce po raz pierwszy zostało użyte słowo "ludobójstwo" i została zawarta koncepcja ludobójstwa.
- Pod terminem "ludobójstwo" kryje się wiele działań kierowanych z zamiarem zniszczenia części lub całości grupy etnicznej, narodowej, rasowej bądź religijnej.
- III Rzesza po II wojnie światowej nie była sądzona za ludobójstwo. Jej zbrodniarze jednak byli skazywani pod tym zarzutem.
Nawet w czasie II wojny światowej nie istniało prawo pozwalające ścigać i karać odpowiedzialnych za masowe eksterminacje. "Jesteśmy świadkami bezimiennej zbrodni" - w ten sposób Winston Churchill określił to czego dopuszczały się oddziały niemieckie. Imię tym zbrodniom nadał w końcu polski prawnik Rafał Lemkin. Zaproponował pojęcie ludobójstwo.
- Rafał Lemkin był światowej sławy prawnikiem, ale też wybitną jednostką, człowiekiem który wpłynął w pewien sposób na rozwój prawa międzynarodowego - mówi profesor Agnieszka Bieńczyk-Missala Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW. - Stworzył słowo "ludobójstwo" i doprowadził do przyjęcia przez ONZ Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa, co nastąpiło 9 grudnia 1948 roku.
W obronie prześladowanych
Profesor Agnieszka Bieńczyk-Missala podkreśla, że Rafał Lemkin już od dziecka interesował się grupami prześladowanymi i dyskryminowanymi. - W swoim pamiętniku pisze, że "Quo vadis" Sienkiewicza zrobiło na nim ogromne wrażenie, szczególnie wątek prześladowania chrześcijan - zdradza. - Później studiował prawo we Lwowie. W tym czasie dochodziło do zbrodni na Ormianach w Turcji, trwał Wielki Głód na Ukrainie. On nie mógł się pogodzić z tym, że w prawie międzynarodowym, przed II wojną światową, masowe zabijanie nie było zakazane.
05:45 czwórka czwórka do piątej 01.09.2023 rafał lemkin.mp3 O Rafale Lemkinie i wprowadzonym przez niego terminie "ludobójstwo" opowiada profesor Agnieszka Bieńczyk-Missala (Czwórka do piątej/Czwórka)
Lata 1939-45 były dla niego przełomem. Rafał Lemkin zobaczył, że jego projekt obrony prześladowanych musi zostać doprowadzony do końca. Zdecydował się opuścić Polskę, przez Wilno dostał się do Szwecji, następnie do USA. - Tam rozpoczął pracę nad książką, która została opublikowana w 1944 roku, pt. "Rządy państw Osi w okupowanej Europie". W tej książce po raz pierwszy zostało użyte słowo "ludobójstwo" i została zawarta koncepcja ludobójstwa.
Co jest ludobójstwem?
Dziś, potocznie kojarzymy ludobójstwo z masowym, fizycznym zabijaniem, jednak koncepcja Rafała Lemkina jest szersza. Zgodnie z Konwencją ludobójstwo oznacza zbrodnie popełnioną z zamiarem zniszczenia części lub całości grupy etnicznej, narodowej, rasowej bądź religijnej. - W definicji uwzględniono słowo "zamiar", czyli intencje, które jest trudno udowodnić, dlatego w historii nie tak często się zdarzało udowodnić zbrodnie ludobójstwa i ukarać za nią.
W pojęciu tym obok fizycznej eksterminacji, zakłada się, że ludobójstwo to też:
- doprowadzenie do rozstroju psychicznego członków danej grupy
- przekazywanie dzieci z jednej grupy do innej, a w konsekwencji wynaradawianie ich
- stworzenie warunków prowadzący do rozstroju nerwowego, jak obozy koncentracyjne czy obozy śmierci
- podejmowanie czynności mających na celu wstrzymanie narodzin członków danej grupy
Udowodnienie ludobójstwa jest bardzo trudne. Profesor nazywa to konstrukcją subiektywno-obiektywną. - Zamiar to coś co mamy w naszych głowach. Żeby go udowodnić potrzebne są plany, oficjalne przemówienia w których sprawca, organizator zbrodni ten zamiar potwierdza - wyjaśnia.
Norymberga bez ludobójstwa
III Rzesza była sądzona za zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne. Jednak nie za zbrodnie ludobójstwa. - To była trudna sytuacja dla Rafała Lemkina, który był doradcą delegacji amerykańskiej w Norymberdze. Jemu zależało żeby ludobójstwo było w aktach oskarżeniach, jednak była to nowa koncepcja - ocenia prawniczka. - Doszło też do rywalizacji koncepcji Lemkina i koncepcji Hersch Lauterpacht (autora terminu "zbrodnie przeciwko ludzkości"). Lemkin czuł się tu przegrany.
Zobacz także:
Mimo to dosyć szybko poszczególne państwa zaczęły uwzględniać zbrodnie ludobójstwa w swoich aktach prawnych. M.in. Adolf Eichman, nazistowski zbrodniarz wojenny, został skazany przez Izrael za zbrodnie ludobójstwa.
***
Tytuł audycji: Czwórka do piątej
Prowadzi: Marta Hoppe
Materiał: Jędrzej Rosiewicz
Data emisji: 01.09.2023
Godzina emisji: 15.39
pj
