W tym roku minęła 85. rocznica urodzin i 20. rocznica śmierci Jana Józefa Lipskiego - publicysty, działacza opozycji demokratycznej w okresie PRL, krytyka i historyka literatury. Jan Józef Lipski był jednym z założycieli Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, działaczem socjalistycznym, przewodniczącym Polskiej Partii Socjalistycznej. I właśnie z działalnością opozycyjną był powszechnie kojarzony.
- Jan Józef wędrował po Warszawie ze swoim chlebaczkiem, siwą głową, dobrym sercem i tkał, wiązał siatkę sygnatariuszy różnych apeli w obronie demokracji, a po latach miał się z tego narodzić KOR i cała demokratyczna opozycja – tak Lipskiego wspominał Jacek Kuroń.
W "Zakładce literackiej" prof. Leszek Szaruga opowiadał o Janie Józefie Lipskim jako krytyku i historyku literatury, publicyście. - To był człowiek wielkiej odwagi, cichej, spokojnej i wyważonej, ale też nie cofającej się przed ryzykiem – opowiadał. Przypomniał "List 34" do władz PRL i premiera Cyrankiewicza, dotyczący zniesienia cenzury i przydziału na papier na czasopisma i książki.
Nurt polonistyczny, literaturoznawczy w naszym odbiorze został przyćmiony przez społeczną i polityczną działalność Lipskiego. A był on przecież świetnym znawcą literatury. - Zakres jego zainteresowań był niebywały: od monografii twórczości Kasprowicza, poprzez zagadnienie współzależności ekspresjonizmu polskiego i niemieckiego, po drobiazgowe badania nad działalnością wydawniczą okresu Młodej Polski. Jego dorobek krytyczno-literacki jest niedoceniany. Recenzje nie zostały nigdy pozbierane w kolejno ukazujące się tomy, a jak przekonuje gość Joanny Szwedowskiej w "Zakładce literackiej": - Taka książka byłaby wielką panoramą poezji polskiej.
Lipski był niesłychanie wyczulony na problematykę współzależności religii i życia publicznego, rodzenie się postaw ekstremalnych. Pytał: "Cóż znaczy słowo 'Polak-katolik'?". Widział Polskę jako kraj obywatelski, a nie narodowy. - Zdawał sobie doskonale sprawę, że polskie poczucie megalomanii narodowej wynika z poczucia pomniejszenia. Lipski nie widział Polski jako ofiary historii. Wiedział, że trzeba się odwoływać nie do mitu ofiary, ale do wizji Polski stwarzającej, światłej, rozumnej i roztropnej – opowiadał prof. Szaruga.
W "Słowach po zmroku" o Janie Józefie Lipskim-opozycjoniście opowiadali: Agnieszka Onyszkiewicz, jego córka, Wojciech Onyszkiewicz - zięć i działacz KOR oraz profesor Andrzej Friszke. Wykorzystane zostały także archiwalne wypowiedzi Jacka Kuronia i samego Jana Józefa Lipskiego. Audycję przygotowała Aleksandra Łapkiewicz.
O Komitecie Obrony Robotników czytaj w serwisie specjalnym Polskiego Radia
Sylwetka i archiwalne nagrania Jana Józefa Lipskiego w serwisie Radia Wolności.
