"Tchórze" Josefa Škvorecký’ego to najważniejsza z czeskich powieści - pisze Mariusz Szczygieł. Wydana po raz pierwszy w Czechosłowacji w 1958 roku naruszyła tabu i nazwała to, co przemilczane.
Jej autor, zaliczany do "wielkiej piątki" (wraz z Kunderą, Hrabalem, Havlem i Kouhoutem)- był chyba pierwszym, który w powojennej Czechosłowacji powiedział na głos, że to co intymne i osobiste, może być ważniejsze od tego co publiczne i patriotyczne. Owszem, w czasie drugiej wojny światowej działa się Historia, ale myślenie o dziewczynach było czymś o wiele ważniejszym. "A w rezultacie, nie było ważne nic".
"Tchórze" opowiadają o powstaniu majowym (częściej zwanym powstaniem praskim) w małym mieście na wschodzie Czech – Kostelcu. Głównym bohaterem jest młodzieniec Danny Smiřický – alter ego pisarza. Młodym ludziom z powieści wydaje się absurdalne, że ich ojcowie nagle mieliby się stać bohaterami prawdziwego powstania przeciw okupantom: "To będzie heca, jak mój stary zamknie interes i pójdzie z fuzją na Niemców". Taką wizję walki ośmieszają słowami: "To są idioci. Takie osły stracą głowę, gówno zwojują, rozeźlą Niemców, a my wszyscy za to zapłacimy".
Dla bohaterów książki ważniejsze od hitlerowców, okupacji, powstania i rewolucji są jazz, miłość i dziewczyny. "Mit walki i ofiary ustąpił mitowi jazzu jako formy sprzeciwu" – pisał Witold Nawrocki w posłowiu do pierwszego i dotychczas jedynego polskiego wydania tej powieści w 1970 roku.
Powieść porównywana jest często do polskich "Kolumbów. Rocznik 20". W Czechosłowacji wywołała nieprawdopodobną wrzawę medialną i spowodowała ostrą krytykę i ataki na autora, zakończone wyrzuceniem go z pracy i zakazem druku. Zrehabilitowano ją i wydano na nowo- dopiero w 1964 roku.
Teraz, ukazuje się nakładem WYDAWNICTWA DOWODY, w przekładzie Emilii Witwickiej, ale bez ingerencji cenzury. I właśnie tę lekturę wybraliśmy do czytania w naszym cyklu i to przez dwa tygodnie.
Wybrane fragmenty powieści Josefa Škvorecký w Dwójce czytał Grzegorz Damięcki.
Powyższy opis pochodzi od wydawcy
***
Tytuł audycji: To się czyta
Przygotowała: Elżbieta Łukomska
Data emisji: 9-20.06.2025
Godz. emisji: 9.30
