Historia

"The Crown" i tragedia w Aberfan. Gdzie jest królowa?

Ostatnia aktualizacja: 01.12.2019 07:00
21 października 1966 roku w walijskim Aberfan w wyniku osunięcia się hałdy węglowej zginęły 144 osoby, w tym 116 dzieci. Elżbieta II z nieznanych powodów aż osiem dni zwlekała z wizytą na miejscu katastrofy. Serial Netflixa spekuluje, co mogło dziać się za drzwiami pałacu Buckingham.
Audio
  • Wiadomość o katastrofie w Aberfan podana w audycji "7 dni w kraju i na świecie" (PR, 30.10.1966)
  • Tragedia w Aberfan i inne wydarzenia 1966 roku w audycji z cyklu "Kronika dwóch tysiącleci" (PR, 27.11.2000)
29 października 1966 roku. Królowa Elżbieta II i książę Filip przy grobie ofiar katastrofy w Aberfan
29 października 1966 roku. Królowa Elżbieta II i książę Filip przy grobie ofiar katastrofy w AberfanFoto: PAP/PA

Horror, któremu można było zapobiec

Był piątkowy poranek, ostatni dzień szkoły przed feriami w połowie jesiennego trymestru. Uczniowie Pantglas Junior School w Aberfan od kilkunastu minut znajdowali się w klasach. Na ulicach miasteczka zalegała mgła. Przez ostatnie trzy tygodnie bez przerwy padało, ziemia była nasiąknięta jak gąbka, podobnie jak siedem ogromnych hałd górujących nad miasteczkiem. Rosły one przez pół wieku, nieustannie zasilane odpadami z okolicznych kopalni. 21 października 1966 roku hałda numer 7 miała 34 metry wysokości. Około godziny 9.15 ponad sto tysięcy metrów sześciennych podmytych wodą skał i błota zamieniło się w lawinę.

Część hałdy numer 7 runęła wprost na zabudowania Aberfan, zasypując wiele domów oraz budynek szkoły Pantglas Junior School. Zginęło 28 dorosłych i aż 116 dzieci - wśród nich 5 nauczycieli i 109 uczniów. Ci, którzy przeżyli, zostali inwalidami lub cierpieli na zespół stresu pourazowego. Poszukiwanie ciał trwało do 28 października.

Sporządzona po katastrofie mapa ukazująca rozmiar zniszczeń w Aberfan. Fot. Wikimedia/domena publiczna Sporządzona po katastrofie mapa ukazująca rozmiar zniszczeń w Aberfan. Fot. Wikimedia/domena publiczna

Podczas śledztwa wyszło na jaw, że odpowiedzialna za hałdy Krajowa Izba Węgla (National Coal Board) wiedziała o zagrożeniu na długo przed katastrofą, ale wskutek rozmaitych biurokratycznych zaniechań zlekceważyła doniesienia o niestabilności wzniesień i poprzednich osunięciach. Powołany przez parlament i ministra do spraw Walii trybunał uznał Izbę Węgla za winną katastrofy. Nie poszły za tym jednak żadne zarzuty prokuratorskie.

Osiem długich dni królowej

Jeszcze w nocy z 21 na 22 października 1966 roku w Aberfan zjawił się Antony Armstrong-Jones, mąż księżniczki Małgorzaty, szwagier Elżbiety II. Kilka godzin później na miejsce katastrofy przybył królewski małżonek, książę Filip. Mieszkańcy i ekipa ratunkowa czekali jednak przede wszystkim na przyjazd samej królowej. Ale Elżbieta została w Londynie, mimo namów premiera Harolda Wilsona, który uważał, że nieobecność w Aberfan zaszkodzi wizerunkowi królowej.

Dopiero 29 października Elżbieta (razem z mężem) odwiedziła pogrążone w żałobie miasteczko. Para królewska złożyła kwiaty na zbiorowej mogile ofiar katastrofy, rozmawiała z lokalnymi władzami i spotkała się z rodzinami ofiar. Zazwyczaj nie okazująca publicznie emocji monarchini nie kryła przygnębienia, wędrując wzdłuż grobu, w którym złożono 144 ciała mieszkańców Aberfan.

Królowa Elżbieta II i książę Filip przy grobie ofiar katastrofy w Aberfan. W tle widoczne hałdy odpadów kopalnianych. Fot. PAP/PA Królowa Elżbieta II i książę Filip przy grobie ofiar katastrofy w Aberfan. W tle widoczne hałdy odpadów kopalnianych. Fot. PAP/PA

Trzeci odcinek trzeciego sezonu "The Crown" stara się odkryć tajemnicę odkładania przez królową tej wizyty. Serial odwołuje się do relacji osób związanych z brytyjskim dworem, które także szukały wyjaśnień zachowania Elżbiety II. Miała ona obawiać się, że jej pobyt w Aberfan w czasie, gdy szukano jeszcze żywych ludzi, może odciągnąć uwagę od akcji ratunkowej.

W 2002 roku Gyles Brandreth, były poseł Partii Konserwatywnej, powołując się na rozmowę z Martinem Charterisem, osobistym sekretarzem królowej w latach 1972-1977, zdradził, że Elżbieta II miała pewnego razu przyznać, że jeśli czegoś żałuje, to właśnie owej ośmiodniowej zwłoki w październiku 1966 roku.

Grób ofiar katastrofy w Aberfan. Fot. Llywelyn2000 at Welsh Wikipedia/CC BY 3.0 Grób ofiar katastrofy w Aberfan. Fot. Llywelyn2000 at Welsh Wikipedia/CC BY 3.0

mc

Czytaj także

Czarnobyl. Serial a rzeczywistość. Czy tak przebiegała katastrofa? Pytamy fizyka jądrowego

Ostatnia aktualizacja: 26.04.2022 05:45
Popularny serial "Czarnobyl" przedstawia historię przebiegu i skutków katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Czy wizja ukazana w produkcji odzwierciedla wypadki sprzed 36 lat? Co naprawdę wydarzyło się w kwietniu 1986 roku? Czy po ponad trzech dekadach wyciągnęliśmy wnioski z czarnobylskiej katastrofy?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Netflix i jego mapy. Historia błędów i kłamstw

Ostatnia aktualizacja: 13.11.2019 13:00
Nie milkną kontrowersje wokół mapy w serialu na platformie Netflix przedstawiającej niemieckie nazistowskie obozy śmierci nałożone na obszar współczesnej Polski. Tymczasem okazuje się, że błędy i przekłamania znajdują się nie tylko w tym odcinku i nie tylko w tej produkcji dostępnej na platformie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Romans w rządzie, szpieg w pałacu. Historia w trzecim sezonie "The Crown"

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2019 08:00
Najnowsza odsłona popularnego serialu Netflixa prowadzi widza przez życie brytyjskiej rodziny królewskiej od 1964 do 1977 roku. W tym okresie Elżbieta II musiała stawić czoła kilku poważnym kryzysom, a nad wszystkim unosił się duch zimnej wojny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ameryko, ratuj królową! Ile prawdy w "The Crown"?

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2019 08:00
Czy księżniczka Małgorzata, siostra Elżbiety II, rzeczywiście tak oczarowała prezydenta USA podczas kolacji w Białym Domu, że zapewniła Wielkiej Brytanii wielomilionowe wsparcie finansowe? Tak przedstawia to serial Netflixa.
rozwiń zwiń