"Prowadzony przez ICCVS projekt Canvas ma na celu lepsze zrozumienie wykorzystania modeli in vitro i modeli zwierzęcych w projektowaniu skutecznej immunoterapii przeciw niedrobnokomórkowemu rakowi płuca (NSCLC), który jest najczęściej występującym nowotworem płuca na świecie" - podano w komunikacie. Wyjaśniono, że celem projektu CANVAS jest dostarczenie informacji, które posłużą do opracowania terapii przeciw niedrobnokomórkowemu rakowi płuca.
"NSCLC stanowi około 85 proc. przypadków raka płuca na świecie. Każdego roku zapadają na niego ponad 2 miliony osób, w tym ponad 300 tys. w Europie. Średnio 80 proc. zdiagnozowanych chorych umiera w ciągu pięciu lat" - przekazano. Podkreślono, że głównym zadaniem projektu jest szczegółowe scharakteryzowanie modeli in vitro i in vivo tego nowotworu, aby wybrać taki, który będzie najlepiej odtwarzał cechy nowotworu obecnego w organizmie pacjenta. Wiedza ta ma umożliwić opracowanie skutecznej terapii, która dzięki swej precyzji będzie miała minimalne skutki uboczne.
W najbliższych miesiącach poznamy wyniki
Część badawcza projektu zakończyła się we wrześniu 2025 r. Wyniki zostaną opublikowane w najbliższych miesiącach. Cytowana w komunikacie kierowniczka projektu, dyrektorka ICCVS UG, prof. Natalia Marek-Trzonkowska powiedziała, że najważniejszym rezultatem badań jest lepsze zrozumienie modeli nowotworów. - Dowiedzieliśmy się, jak bardzo guz zmienia się po przeniesieniu do hodowli in vitro lub do organizmu zwierząt doświadczalnych. Potrafimy to też sprawdzić i ocenić - powiedziała.
Dodała, że wiele badań nad nowymi terapiami przeciwnowotworowymi zakończyło się sukcesem w warunkach in vitro. - Wiele terapii było skutecznych w doświadczeniach na zwierzętach. Nie udało się jednak uzyskać podobnych wyników w badaniach z udziałem pacjentów. Dlatego właśnie opracowaliśmy ten projekt - wyjaśniła. Podkreśliła, że projekt Canvas umożliwił naukowcom odkrycie unikalnych cech raka, które są charakterystyczne dla guza po resekcji, a także utrzymują się w modelach nowotworowych.
- Modele są wykorzystywane przez naukowców do badania bezpieczeństwa i skuteczności metod leczenia. Niezwykle ważne jest testowanie terapii w modelu, który maksymalnie przypomina rzeczywisty cel. W naszych badaniach narzędziem terapeutycznym są limfocyty T pacjenta, które namnażamy w laboratorium oraz aktywujemy w obecności komórek nowotworowych - powiedziała.
Nowa precyzja badań
Zaznaczyła, że w przypadku tego typu terapii konieczne jest, aby komórki terapeutyczne rozpoznawały właściwy cel. Dodała, że poprzednie badania nad terapiami limfocytami T były mniej precyzyjne, a naukowcy nie byli świadomi, jak bardzo model różni się od pierwotnego guza. - Projekt Canvas uzupełnia tę lukę. Jesteśmy przekonani, że nasze wyniki będą przydatne do opracowywania terapii i szczepionek skierowanych również przeciwko innym nowotworom - stwierdziła.
W komunikacie podano, że w immunoterapii nowotworów dotychczas stosowano głównie genetycznie modyfikowane komórki zwane CAR-T. Podejście opracowywane przez ICCVS wykorzystuje w pełni naturalne limfocyty T, które są w stanie namierzać unikalne antygeny nowotworowe nie tylko obecne na powierzchni nowotworu, ale także ukryte wewnątrz komórek nowotworowych; antygeny takie nie są widoczne dla komórek CAR-T.
Selektywne leczenie nowotworu, bez skutków ubocznych
Prof. Natalia Marek-Trzonkowska podkreśliła, że ta terapia daje szansę na w pełni selektywne leczenie nowotworu, bez skutków ubocznych. - Wykorzystujemy naturalne limfocyty T, co oznacza, że po wyeliminowaniu nowotworu większość komórek terapeutycznych zginie, ale pewna ich część pozostanie w organizmie jako tzw. komórki pamięci. Te ostatnie będą patrolować organizm i zwalczać nowotwór w przypadku jego wznowy - powiedziała. Zapewniła, że praca naukowców nie zakończy się na wygenerowaniu limfocytów T zwalczających nowotwór.
- Zdajemy sobie sprawę, że nowotwór jest trudnym przeciwnikiem i będzie próbował stłumić komórki, które wykorzystamy w terapii. Dlatego jednocześnie pracujemy nad strategią przeprogramowania środowiska nowotworowego, które jest wrogie komórkom terapeutycznym. Nieustannie poszerzamy naszą wiedzę na temat biologii nowotworów oraz interakcji między komórkami nowotworowymi a komórkami odpornościowymi. Im lepiej rozumiemy naszego wroga, tym bliżej jesteśmy jego pokonania lub unieszkodliwienia - powiedziała.
Instytucją koordynującą projekt jest Uniwersytet Gdański. Partnerami badawczymi są Uniwersytet Tor Vergata (Unitov) w Rzymie oraz Alternative Energies and Atomic Energy Commission (CEA) z Francji.
PAP/pg