Cichociemny Andrzej Czaykowski i "afera teozofów"

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2025 14:00
W kolejnym odcinku "Zaułków historii" porozmawiamy o tzw. "Aferze teozofów”. Omówimy czym był światopogląd religijno-filozoficzny zwany teozofią. Przywołamy nazwisko jego twórczyni, Heleny Bławatskiej, a także jej polskich przedstawicieli przed II wojną światowa. 
Andrzej Czaykowski
Andrzej CzaykowskiFoto: domena publiczna/CC by elitydywersji

Kluczowym nazwiskiem w tzw. "aferze teozofów” jest nazwisko majora Andrzeja Czaykowskiego. Urodził się 7 lutego 1912 roku w Urdominie na dzisiejszej Litwie. Przedwojenny oficer w Wojsku Polskim, łagiernik, żołnierz II Korpusu, cichociemny, uczestnik powstania warszawskiego, kawaler krzyża Virtuti Militari. Po wojnie Czaykowski udał się do kraju z misją od rządu emigracyjnego. Misją wywiadowczą. Jego siatka zbudowana została w oparciu o polskich teozofów.

>>> Wejdź na podcasty.polskieradio.pl i posłuchaj audycji

Rozmawiamy o jego najbliższych współpracownikach, m.in. o pułkowniku Ludwiku Zychu, a także o osobach, które "otarły się" o tę sieć, m.in. o Ninie Andrycz, żonie ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza, a także legendarnej Elżbiecie Zawackiej "Zo". Rozmawiamy o tym, jakie informacje przekazał na Zachód major Czaykowski, jak siatkę rozpracowano, o procesie sądowym, a także o wyrokach, jakie zapadły.

Majora Andrzeja Czaykowskiego rozstrzelano w więzieniu mokotowskim 10 października 1953 roku, już po śmierci Stalina. Pewnie gdyby sprawa miała miejsce rok później zachowałby życie. Halina Czaykowska, matka majora, po wyjściu z więzienia przez lata nie wiedziała o straceniu syna. 

Gościem audycji był dr Tomasz Krok.

***

Tytuł audycji: Zaułki historii 

Prowadzenie: Wacław Holewiński

Data emisji: 18.11.2025

Godz. emisji: 13.05

Czytaj także

O konflikcie króla z biskupem Stanisławem, czyli "Śmiały" Elżbiety Cherezińskiej

Ostatnia aktualizacja: 12.11.2025 07:40
Jedenastowieczną Europą wstrząsają konflikty. Kościół pęka, narasta spór między papiestwem a cesarstwem, Czechy, Węgry i Ruś Kijowska pogrążone są w bratobójczych wojnach. W takim świecie piętnastoletni Bolesław po nagłej śmierci ojca zostaje władcą.
rozwiń zwiń