Przez 27 lat Jan A.P. Kaczmarek mieszkał i pracował w Los Angeles. Punktem zwrotnym w jego życiu, jak mówił, był okres intensywnej współpracy z awangardowym Teatrem Laboratorium Jerzego Grotowskiego. W latach 70. pisał muzykę do Teatru Ósmego Dnia, a następnie dla kameralnej Orkiestry Ósmego Dnia, którą założył.
Jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów muzyki filmowej
Kompozytor był wirtuozem gry dwoma smyczkami na fidoli Fischera. W 1983 roku wraz z poznańskimi lutnikami Stefanem i Jakubem Niewczykami stworzył niewkacz, instrument muzyczny, którego konstrukcja została oparta właśnie na fidoli Fischera. W ostatnich latach był dyrektorem i twórcą Międzynarodowego Festiwalu Filmu i Muzyki Transatlantyk.
W pierwszą rocznicę śmierci genialnego kompozytora przypominamy najpopularniejsze z jego dzieł.
Czytaj także:
Po pierwsze "Marzyciel"
W 2005 roku za muzykę do filmu "Marzyciel" kompozytor otrzymał Oscara. W filmie, który opowiada o życiu Jamesa Barrie, autora książki o Piotrusiu Panu, wystąpiły takie sławy, jak Johny Deep, Kate Winslet i Dustin Hoffman. Podczas ceremonii rozdania Oscarów, gdy John Travolta odczytał nazwisko Jana A.P. Kaczmarka, na jego twarzy pojawił się uśmiech. Kompozytor dziękował twórcom filmu i swojej żonie - za inspirację.
00:28 13648825_4.mp3 Jan A.P. Kaczmarek odbiera Oscara za ścieżkę do filmu "Marzyciel" (Archiwum Polskiego Radia)
- Dziękuję Amerykańskiej Akademii Filmowej! Praca nad "Marzycielem" była wielką przygodą i jestem bardzo dumny, że mogłem wziąć w niej udział. Powinien tutaj być Marc Forster. Marc, dziękuję za twoje pomysły, za twój niewiarygodny talent i za wszystko. Dziękuję mojej żonie Elżbiecie, która zawsze zaskakuje mnie swą intelektualną pasją i niewiarygodnym gustem. Ona odpowiada za wiele dobrych rzeczy, które napisałem - mówił. - Następnego dnia po ceremonii wręczenia nagród Jan A.P. Kaczmarek powiedział dziennikarce Informacyjnej Agencji Radiowej, że był bardzo wzruszony.
00:21 13648825_5.mp3 Jan A.P. Kaczmarek o oscarowych emocjach (Archiwum Polskiego Radia)
Za muzykę do "Marzyciela" Jan A.P. Kaczmarek otrzymał też nagrodę National Board of Review dla najlepszego kompozytora oraz nominację do Złotego Globu i nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej BAFTA. Kompozytor był dyrektorem i twórcą Międzynarodowego Festiwalu Filmu i Muzyki Transatlantyk, odbywającego się w Poznaniu, Łodzi i na Śląsku.
"Całkowite zaćmienie"
Międzynarodowa koprodukcja Agnieszki Holland z 1995 roku. Film oparty na historii burzliwego związku dwóch legendarnych poetów - Paula Verlaine’a i Arthura Rimbauda, którzy na stałe zapisali się w historii powszechnej. Obydwaj zaliczani są do grupy poetów wyklętych. Szokowali nie tylko swoją literaturą, ale też sposobem bycia.
"Całkowite zaćmienie" spotkało się w latach 90. z chłodnym przyjęciem krytyki, która była zbulwersowana scenami erotycznymi i oskarżała reżyserkę o chęć skandalizowania.
"Stracone dusze"
Film jest debiutem reżyserskim operatora Janusza Kamińskiego. W filmie występują między innymi Winona Ryder i Ben Chaplin.
Maya Larkin, młoda kobieta opętana przez demony, ocalała tylko dzięki wierze i ojcu Lareaux, który wyrwał ją z uścisku Szatana. Wkrótce stał się jej mentorem. Pod wpływem Lareaux Maya przyłącza się do księży, którzy wierzą, że Szatan zamieszka wkrótce w ciele człowieka i wepchnie świat w ostateczną ciemność…
"Quo Vadis"
Akcja filmu toczy się w starożytnym Rzymie za panowania Nerona. Do domu Petroniusza (Bogusław Linda), przyjaciela i doradcy cesarza, przybywa jego siostrzeniec Marek Winicjusz (Paweł Deląg). Młody patrycjusz zdradza krewnemu, że zakochał się w pięknej Ligii (Magdalena Mielcarz) – córce zmarłego wodza Ligów – którą poznał w domu Aulusa Paucjusza (Piotr Garlicki).
Niedługo później ponownie spotyka dziewczynę, na uczcie u cesarza. Tam próbuje ją nakłonić, żeby została jego nałożnicą. Ligia odmawia i ucieka wraz ze swoim niewolnikiem Ursusem (Rafał Kubacki). Schronienie znajdują wśród wyznawców Chrystusa.
Obraz jest ekranizacją słynnej powieści Henryka Sienkiewicza "Quo vadis". Reżyser – który był odpowiedzialny również za scenariusz filmu – wiernie przedstawił dzieło polskiego pisarza.
Jerzy Kawalerowicz w rozmowie z Anną Fuksiewicz przyznał, że pomysł przeniesienia utworu na wielki ekran przyszedł mu do głowy już w latach 70.
"Niewierna"
Amerykański thriller erotyczny z 2002 roku w reżyserii Adriana Lyne’a. Emocjonalny soundtrack, pełen przygnębiających i smutnych utworów. Wiele z tych kompozycji opiera się na dźwiękach fortepianu, co nadaje im wyjątkową głębię i atmosferę. Muzyka nie tylko wzbogaca film, ale również pozwala widzom na głębsze odczuwanie emocji bohaterów.
"Mój przyjaciel Hachiko"
Brytyjsko-amerykański film obyczajowy opowiadający historię psa Hachikō, wyreżyserowany w roku 2009 przez szwedzkiego reżysera Lasse Hallströma z Richardem Gere'em w roli głównej.
Ścieżka dźwiękowa skomponowana przez Jana A.P. Kaczmarka przywołuje emocje i brzmienia najlepszych prac kompozytora. Pokazuje jego niezwykłą intuicję w wiązaniu obrazu ze ścieżką dźwiękową i prowadzi konwersację z obrazem. Motyw przewodni jest ściśle związany z jedną z głównych postaci obrazu - profesorem Parkerem Wilsonem.
"Magnezja"
"Magnezja" to podróż przez dzikie pogranicze polsko-sowieckie przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Tutaj rządzi ten, kto ma pieniądze i naładowaną broń. Od lat to rodzina Lewenfiszów rozdaje karty w okolicy, a trzy siostry stojące na czele rodu trzymają rękę na wszystkich szemranych interesach okolicy. Królowe granicy nie mają zamiaru oddać władzy nikomu, zwłaszcza zagrażającym im sowieckim gangsterom.
"Wojna i pokój"
W zestawieniu nie mogło zabraknąć serialu "Wojna i pokój". Projekt powstaje w oparciu o głośną powieść Lwa Tołstoja. Dziesięcioodcinkowa opowieść realizowana była na terenie Rosji i Litwy z udziałem telewizji z Włoch, Niemiec, Francji, Rosji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Polski. W tamtym czasie była to największa koprodukcja w historii telewizji europejskich.
"Kantata o Wolności"
Jan A.P. Kaczmarek jest też autorem dużych form muzycznych, jak "Kantata o Wolności", skomponowana dla upamiętnienia obchodów 25. rocznicy powstania Solidarności, a wykonana 31 sierpnia 2005 roku pod pomnikiem Poległych Stoczniowców w Gdańsku. Utwór, dedykowany Janowi Pawłowi II, został napisany na orkiestrę, chór i solistów.
***
Jan A.P. Kaczmarek:
- Jan A.P. Kaczmarek urodził się 29 kwietnia 1953 roku. Zaczął komponować w latach 70. XX wieku dla polskich teatrów awangardowych: Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego i Teatru Ósmego Dnia.
- Jak sam mówił, jego życie i twórczość naznaczyła wieloletnia emigracja do Stanów Zjednoczonych.
- Wyreżyserował trzy multimedialne przedstawienia: "Czekając na kometę Halley'a", "Symfonia solo" i "Wieża Babel". Zdobył prestiżową nagrodę Drama Desk przyznaną przez nowojorskich krytyków za najlepszą muzykę teatralną roku do spektaklu "Tis Pity She's a Whore".
- W 2021 roku Jan A.P. Kaczmarek został uhonorowany Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.
- Za osiągnięcia życia w 2023 otrzymał Polską Nagrodę Filmową Orzeł, w tym samym roku odsłonięto gwiazdę kompozytora w Alei Gwiazd w Krakowie oraz w Alei Gwiazd w Łodzi.
- Kompozytor chorował na MSA, rzadkie schorzenie neurologiczne zwane zanikiem wieloukładowym. Zmarł 21 maja 2024 roku. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
***
IAR/polskieradio.pl/Archiwum Polskiego Radia/zuzannachowaniec/k
