08:49 Stosunki państwo - kościół w latach 50.- Dźwiękowy przewodnik.mp3 Stosunki państwo - kościół w latach 50.- komentarz prof. Wojciecha Roszkowskiego w aud. z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Polska". (PR, 2012)
22:58 25.08 PRL historia prawdziwa.mp3 PRL - historia prawdziwa. Życie biskupa Czesława Kaczmarka. Gościem audycji był historyk dr Paweł Skibińskiz Uniwersytetu Warszawskiego. (PR, 25.08.2019)
14 września 1953 roku przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie rozpoczął się proces biskupa Czesława Kaczmarka oraz kilku innych księży i świeckich pracowników kurii. Oskarżonym władze komunistyczne zarzucały działalność w zbrojnym podziemiu. Biskup Kaczmarek skazany został na 12 lat więzienia.
Na ławie oskarżonych
Bezpieka aresztowała biskupa Czesława Kaczmarka 20 stycznia 1951 roku. Oprócz biskupa diecezji kieleckiej Czesława Kaczmarka, na ławie oskarżonych znaleźli się też księża: Jan Danilewicz - były skarbnik kurii kieleckiej, Józef Dąbrowski, były kapelan biskupa Kaczmarka, Władysław Widłak, były prokurator seminarium duchownego w Kielcach i siostra zakonna - Waleria Niklewska. Władzom komunistycznym zależało na jak największym nagłośnieniu tego wydarzenia.
W "Trybunie Ludu" z 14 września 1953 roku ukazał się artykuł pt. "Na zlecenie Watykanu - na usługach USA i neohitlerowców dywersanci i szpiedzy w szatach kapłańskich działali na szkodę narodu i państwa polskiego". Specjalna redakcja w Polskim Radiu - Polityczne Nagrania Archiwalne rejestrowała cały proces. Relacje opatrzone były propagandowym komentarzem:
- Dziś przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie rozpoczął się proces członków antypaństwowego i antyludowego ośrodka - słyszymy w radiowym sprawozdaniu.
15:20 Sprawozdanie z procesu- cz.1(lata międzywojenne).mp3 Sprawozdanie z procesu (cz.1) - biskup Czesław Kaczmarek mówi o swej działalności latach międzywojennych, nagranie dokonane przez Polityczne Nagrania Archiwalne Polskiego Radia (14.09.1953)
11:53 Sprawozdanie z procesu - cz. 2 (lata okupacji).mp3 Sprawozdanie z procesu (cz.3) - biskup Czesław Kaczmarek mówi o swej działalności latach międzywojennych, nagranie dokonane przez Polityczne Nagrania Archiwalne Polskiego Radia (14.09.1953)
Walka z Kościołem
Proces był farsą, a przydzielony z urzędu obrońca działał na rzecz prokuratury, a nie oskarżonego. Oskarżycielem był ppłk. Mieczysław Widaj. Poza nim w składzie Wojskowego Sądu Rejonowego znaleźli się: ppłk. Kazimierz Stojanowski, ppłk. Jan Radwański. Pretekstem do aresztowania biskupa Kaczmarka było oskarżenie o znajomość i kontakty z ambasadorem USA w Polsce, Arthurem Bliss Lane'em.
Śledztwo prowadził osobiście płk Józef Różański, dyrektor Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W piśmie z 10 września 1953 roku minister Stanisław Radkiewicz stwierdził, że będzie to jeden z najważniejszych procesów politycznych, jakie dotąd odbyły się w Polsce i będzie zarazem "silnym uderzeniem w reakcyjną część hierarchii kościelnej, w jej watykańskich inspiratorów i ich mocodawców anglo-amerykańskich".
Zbiegły na Zachód ppłk. bezpieki Józef Światło twierdził na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, że decyzja o aresztowaniu biskupa Kaczmarka zapadła w Moskwie jeszcze za życia Stalina. Poprzez ten pokazowy proces komuniści chcieli rozpętać propagandową wojnę z Kościołem i wpłynąć na prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, którego ostatecznie aresztowano 25 września 1953 roku, w kilka dni po wyroku na ordynariusza kieleckiego.
15:39 Akt oskarżenia przeciwko biskupowi Cz. Kaczmarkowi.mp3 Akt oskarżenia przeciwko biskupowi Czesławowi Kaczmarkowi odczytuje sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego ppłk. Mieczysław Widaj - nagranie dokonane przez Polityczne Nagrania Archiwalne Polskiego Radia (14.09.1953)
Przyznanie się do winy
Biskup Czesław Kaczmarek w czasie pobytu w areszcie był poddawany licznym torturom, co miało wpływ na jego postawę podczas procesu i przyznanie się do winy.
- Próby siania zamętu w społeczeństwie i osłabienie jego spójni z rządem realizowałem głównie przez krytykę naczelnych postulatów politycznych i gospodarczych państwa – mówił na sali sądowej.
W końcowej części swego wystąpienia stwierdził m.in.:
- Akt oskarżenia skierowany jest nie tylko przeciwko mnie. Na ławie współoskarżonych widzę tu bardzo bliskie mi osoby, których kolizje z ustawodawstwem spowodowane zostały w znacznej mierze przez moje na nich oddziaływanie. Sprowadziłem ich na manowce i to sprawia mi głęboką przykrość. (…) Dla zrealizowania zamierzeń i interesów zagranicznych autorów mej myśli politycznej, starałem się wciągnąć kościół polski w przykry i brzemienny dla niego konflikt z władzą ludową, wbrew dobru wierzących łączyłem się z propagandą Zachodu - zeznawał biskup Kaczmarek.
W archiwach Polskiego Radia zachowało się wystąpienie ks. biskupa Czesława Kaczmarka, jakie odczytał na sali sądowej.
06:53 Sprawozdanie cz. 4 - ostatnie słowo w obronie innych oskarżonych.mp3 Sprawozdanie z procesu (cz. 4) - wystąpienie biskupa Czesława Kaczmarka w obronie innych oskarżonych. (PR, 1953)
Wyrok
Proces, który rozpoczął się 14 września 1953 r., trwał zaledwie 8 dni. 22 września wydano wyrok. Hierarcha został skazany na 12 lat więzienia za działalność na niekorzyść Związku Radzieckiego, szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych i Watykanu, dywersję oraz kontakty z podziemiem. Pozostali oskarżeni otrzymali kary od 5 do 10 lat pozbawienia wolności.
Biskup Czesław Kaczmarek został zwolniony z więzienia w 1956 r. na mocy amnestii, a rok później postępowanie w jego sprawie umorzono z powodu braku dowodów. Schorowany kapłan zmarł w 1963 r. Do końca był prześladowany i szykanowany przez władze komunistyczne. Uniewinnienie i rehabilitacja nastąpiły dopiero w 1990 r.
Posłuchaj unikatowych dźwięków z pokazowego procesu ordynariusza kieleckiego zarejestrowanych przez Polityczne Nagrania Archiwalne Polskiego Radia w 1953 roku.
Zapoznaj się z komentarzem historyka prof. Wojciecha Roszkowskiego.
We wrześniu 1953 roku Tadeusz Mazowiecki we "Wrocławskim Tygodniku Katolickim" przekonywał: "ludowa ojczyzna przywróciła godność milionom prostych ludzi, w olbrzymiej większości wierzących, przekraczając raz na zawsze stosunki społeczne […] i buduje w niezwykle trudnych warunkach powojennego życia podstawy lepszego bytu".
Odnosząc się do procesu, Mazowiecki tłumaczył: "ku tej szkodliwej działalności kierowały ks. bp. Kaczmarka i współoskarżonych poglądy prowadzące do utożsamiania wiary ze wsteczną postawą społeczną, a dobra Kościoła z trwałością i interesem ustroju kapitalistycznego". Po czym dodawał: "proces ks. bp. Kaczmarka udowodnił również naocznie, i to nie po raz pierwszy, jak dalece imperializm amerykański, pragnący przy pomocy nowej wojny, a więc śmierci milionów ludzi, narzucić panowanie swojego ustroju wyzysku i krzywdy społecznej krajom, które obrały nową drogę dziejową, usiłuje różnymi drogami oddziaływać na duchowieństwo oraz ludzi wierzących i kierować ich na drogę walki z własną ojczyzną, stanowiącą wspólne dobro wszystkich obywateli".
bs/PAP
