Urodził się 8 stycznia 1935 roku na południu USA w miejscowości Tupelo w stanie Misisipi. Pochodził z biednej rodziny. Kiedy miał 15 lat, rodzina przeniosła się do Memphis. Na początku lat 50. miasto było jednym z centrów raczkującego wtedy rock'and'rolla.

Kariera przez przypadek

Elvis już w czasach szkolnych przejawiał talenty muzyczne. Często grał na gitarze i śpiewał popularne przeboje. W 1954 roku postanowił, że z okazji urodzin mamy nagra dla niej pocztówkę muzyczną.

– Był bardzo związany ze swoją rodziną. Za pierwsze zarobione pieniądze kupił samochód swojej mamie – mówił autor książek o gwiazdach muzyki Dariusz Michalski.

W tym celu skierował się do studia nagraniowego Sun Records, w którym za kilka dolarów można było nagrać własną piosenkę. W tym samym czasie właściciel centrum nagraniowego – Sam Philips – szukał młodych talentów. Twierdził, że jedynym powodem, dla którego nie zdobył jeszcze milionowej fortuny, jest brak białego piosenkarza, który potrafiłby śpiewać w "czarnym" bluesowym stylu. Śpiew Elvisa spodobał mu się już podczas próby. Zaproponował współpracę.

Niespodziewana sława

Wkrótce wykonana specjalnie dla mamy Presleya piosenka pt. "That's All Right" została zaprezentowana w wieczornym programie lokalnej stacji radiowej. Zaledwie kilkanaście minut po jej premierze, do rozgłośni nadesłano 14 telegramów oraz odebrano 47 telefonów od słuchaczy, którzy zachwyceni utworem chcieli wiedzieć, kto jest jego wykonawcą. W odpowiedzi na prośby od słuchaczy, piosenka była nadawana codziennie przez kilka tygodni i stała się znana na całym południu Stanów Zjednoczonych.

W 1955 roku Elvis podpisał umowę ze swoim przyszłym managerem - Tomem Parkerem - dotyczącą organizacji trasy koncertowej. Dzięki serii koncertów Presley stał się popularny w całych Stanach. Kiedy rok później wydał swoją pierwszą płytę, jego sława dotarła także do Europy.

- Presley miał bardzo szeroki repertuar. Młodzież na całym świecie interesowała się jego twórczością i osobą – mówił Wojciech Gąssowski w audycji zrealizowanej w 35. rocznicę śmierci piosenkarza. – Nie wiem, z czym można by dziś porównać, to, co Presley znaczył dla tamtych pokoleń.

Kim był dla młodego pokolenia Elvis Presley? Posłuchaj audycji zrealizowanej w 35. rocznicę śmierci artysty.

Grupą docelową twórczości piosenkarza początkowo była młodzież. Z czasem zaczął śpiewać także dla rodziców swoich fanów, dzięki czemu przebił popularnością Franka Sinatrę. Płyty Presleya rozchodziły się w milionowych nakładach.

Jest absolutnym rekordzistą pod względem sprzedaży płyt – sprzedał ich miliard. Cechą charakterystyczną występów Elvisa był nie tylko sposób śpiewania, ale także ruchy sceniczne.

- W latach 50. charakterystyczne potrząsanie biodrami uważano za nieobyczajne ruchy. W telewizji zakazano nawet pokazywać Elvisa w pełnych planach, tylko od pasa w górę – mówił antropolog kultury Mariusz Czubaj w audycji "Elvis Presley jako fenomen socjologiczny".

Na wielkim ekranie

W 1956 roku za namową swojego managera, Presley rozpoczął karierę filmową. Pierwszym filmem, w którym wystąpił był western pt. "Love me tender". Fani Presleya koczowali przed kinami w noc poprzedzającą premierę, by móc jak najszybciej zobaczyć swojego idola na ekranie. Niektórzy śmierć granego przez niego bohatera utożsamiali ze śmiercią samego artysty, na co reagowali histerycznie. Tytułowa piosenka filmu, której wykonawcą był Elvis, stała się ponadczasowym przebojem.

Słynny rekrut

W 1958 roku Presley odpowiedział na wezwanie do wojska i stawił się na komisję poborową. Jego decyzji towarzyszyło przeświadczenie, że w armii może służyć tak samo dobrze, jak jego rówieśnicy.

- Presley wstąpił do armii u szczytu swojej popularności. W czasach obecnych realiów branży muzycznej, takie zachowanie byłoby nie do pomyślenia - dodał Mariusz Czubaj.

Jednostka wojskowa Elvisa stacjonowała na terenie Niemiec Zachodnich. Jako żołnierz był zdyscyplinowany, bez słowa wypełniał wszystkie rozkazy dowódców. Nie wykorzystywał swojej sławy. Zarobione pieniądze przeznaczył na cele charytatywne, m.in. wyposażył jednostkę wojskową w potrzebne sprzęt. Kupił mundury kolegom z biednych rodzin.

W 1958 roku zmarła mu matka. Wrócił wtedy do domu w Stanach i zdecydował się na kilkutygodniowy urlop, by dojść do siebie.

Podczas służby w Niemczech zakochał się w zaledwie 14-letniej Priscilii Beaulieu. Ze względu na młody wiek dziewczyny, zakochani musieli rozstać się na kilka lat. Po osiągnięciu przez dziewczynę pełnoletności, para pobrała się w 1967 roku. Rok później urodziła się ich córka Lisa Maria Presley.

Inspiracja dla innych

Presley w latach 60. zawiesił karierę muzyczną. Występował tylko w filmach. Choć przynosiły one milionowe dochody, to jednocześnie były niskiej wartości artystycznej. Manager Tom Parker cieszył się z wysokich zysków. Nie chciał słuchać Elvisa, kiedy mówił o tym, że chciałby się rozwijać muzycznie, a gra w filmach tylko mu to uniemożliwia.

- Pomimo występów w filmach, nigdy nie potrafił nawiązać dobrych relacji z mediami. Nie do końca zdawał sobie sprawę z obowiązujących konwencji, w ramach których musiał się obracać – wyjaśniał Mariusz Czubaj. - Był nowym typem idola, którego istnienie w gruncie rzeczy zależało od tego, jak długo będzie budził zainteresowanie mediów.

W 1968 roku rozwiązał współpracę ze swoim dotychczasowym managerem i postanowił wrócić na scenę. Na reaktywację działalności wybrał sobie szczególnie trudny czas. Był wykończony grą w filmach. W dodatku na popularności zyskały zespoły rockowe z Wielkiej Brytanii. Presley postanowił dać serię koncertów w Las Vegas i po całych Stanach. Dzięki temu udało mu się utrzymać pozycję w czasach beatlemani.

Presley zmienił muzykę rozrywkową i wpłynął na twórczość wielu innych artystów. Jakie słynne zespoły przyznawały się do fascynacji Elvisem Presleyem? Posłuchaj audycji "Przypadki z życia króla" Marii Szabłowskiej w cyklu "Niedziela z radiową Jedynką".

Lata 70.

W 1973 roku wystąpił na Hawajach w pierwszym dziejach koncercie transmitowanym przez satelitę. Występ oglądało miliard osób na całym świecie. Jednak sukcesy w życiu zawodowym nie przekładały się na życie prywatne. W tym samym roku rozwiódł się. Zaczął także chorować przewlekle na różne choroby.

16 sierpnia 1977 roku w swojej posiadłości Graceland w Memphis, na dzień przed rozpoczęciem trasy koncertowej, zmarł z powodu zatrzymania akcji serca. Pogrzeb króla rock'and'rolla zgromadził setki tysięcy osób.

Legenda króla rock'and'rolla przetrwała jego śmierć. Część fanów zaczęła utrzymywać, że ich idol tak naprawdę żyje. Zmęczony popularnością miał sfingować własny zgon i zaszyć się gdzieś w spokojnym zakątku świata.

- Dla tego pokolenia jego śmierć była czymś absolutnie nie do zaakcpetowania. Muzyka Elvisa wiązała się z ważnymi wydarzeniami w ich życiu – podsumował prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji "Nieznane o znanych".

seb

Tutaj każdy ci powie, gdzie się strzygli Beatlesi

Przyszedł na świat 9 października 1940 roku w Liverpoolu. Pierwszymi instrumentami, na których grał, były harmonijka ustna i akordeon. Był wielkim fanem Elvisa Presleya - postanowił, że zostanie muzykiem, kiedy usłyszał "Heartbreak Hotel". Był też miłośnikiem kotów. Obie pasje połączył w imieniu swojego kota Elvisa.

The Beatles

Pierwszy zespół - The Quarrymen - założył w 1956 roku. Od 1957 roku grał w nim Paul McCartney, a w 1958 roku do grupy dołączył George Harrison. W 1960 roku zespół zmienił nazwę na The Beatles. Dwa lata później w pojawił się Ringo Starr. Od tego momentu do rozwiązania zespołu w 1970 roku czwórka z Liverpoolu grała w składzie, który przeszedł do historii muzyki.

W 1965 roku John Lennon otrzymał Order Imperium Brytyjskiego. Cztery lata później, na znak protestu przeciw zaangażowaniu Zjednoczonego Królestwa w konflikty zbrojne w Wietnamie i Biafrze (i słabej pozycji utworu "Cold Turkey" na liście przebojów), odesłał go królowej Elżbiecie II.

Yoko Ono i John Lennon. Skandaliści muzyki

W marcu 1969 roku, kilka miesięcy po rozwodzie z pierwszą żoną Cynthią Powell, Lennon ożenił się z Yoko Ono, tworząc jedną z najsłynniejszych par artystycznych swoich czasów. Podczas miesiąca miodowego nowożeńcy zorganizowali niecodzienny happening połączony z konferencją prasową - przez tydzień siedzieli w łóżku w pokoju numer 702 w amsterdamskim hotelu Hilton. Była to pierwsza z kilku propokojowych akcji w ich wykonaniu.

Posłuchaj

"Wyobraź sobie wszystkich ludzi żyjących w pokoju"

W 1971 roku na rynku ukazał się solowy album Johna Lennona zatytułowany "Imagine". Tytułowy utwór z tego krążka uznawany jest za "najpopularniejszą piosenkę na świecie".

W marcu 1974 roku John Lennon i Paul McCartney po raz ostatni spotkali się w studiu nagraniowym, zaś ostatni publiczny występ Johna Lennona miał miejsce 18 kwietnia 1975 roku w nowojorskim hotelu Waldorf-Astoria.

8 grudnia 1980 roku przed nowojorskim apartamentowcem Dakota John Lennon zginął z rąk Marka Chapmana. Sześć godzin wcześniej dał mu swój autograf - podpisał egzemplarz swojego ostatniego albumu "Double Fantasy".

Artysta wszech czasów

Nazwisko artysty znalazło się na 8. miejscu zestawienia "100 najważniejszych Brytyjczyków wszech czasów" przygotowanego przez BBC w 2002 roku; w pierwszej dziesiątce tego rankingu były tylko trzy osoby żyjące w XX wieku: Winston Churchill, Księżna Diana i właśnie John Lennon.

W 2004 roku John Lennon uplasował się na 1. miejscu rankingu największych gwiazd muzycznych wszech czasów przygotowanym przez magazyn muzyczny "Q".

mc

Decyzja była przypieczętowaniem długotrwałego kryzysu w zespole. Niespełna miesiąc później odbyła się premiera ostatniego albumu grupy, zatytułowanego "Let It Be".

Historia The Beatles jest nie tylko fascynującą opowieścią o czterech młodych chłopakach z Liverpoolu, ale także świadectwem przemian zachodzących w latach 60. za sprawą ich rówieśników.

– Beatlesi trafili na znakomity czas. Lata 60. to okres, kiedy cały świat został postawiony na głowie. Mówi się w dużym uproszczeniu, że gdyby nie oni i ta epoka to dziś nie chodzilibyśmy do biura w dżinsach, tylko w garniturach – mówił Piotr Metz, dziennikarz muzyczny Programu III Polskiego Radia w 2012 roku w audycji Romana Czejarka z cyklu "Cztery pory roku".

John Lennon. Koty, piosenki i pokój na świecie

Czwórka z Liverpoolu

Początki Beatlesów sięgają 1957 roku, kiedy trzech młodych ludzi z Liverpoolu założyło zespół The Quarrymen. Byli to John Lennon, Paul McCartney oraz George Harrison. W 1960 roku zespół zmienił nazwę na The Beatles, pod którą już niedługo miał zdobyć światową sławę. Trójka gitarzystów stanowiła trzon zespołu, który stawiał pierwsze kroki na występach w klubach muzycznych w rodzinnym mieście oraz w Hamburgu. Wraz nimi grał jeszcze perkusista Peter Best.

W 1962 roku młodych muzyków pod swoje skrzydła wziął menedżer Brian Epstein, dzięki któremu dostali zaproszenie na profesjonalną sesję nagraniową w studio na ulicy Abbey Road w Londynie. Odbyła się pod okiem producenta muzycznego George’a Martina, który w późniejszych latach współpracował z zespołem i wywarł wpływ na jego muzykę. Był on na tyle duży, że nazywano go "piątym Beatlesem".

Martin postawił jeden warunek zanim zaoferował zespołowi kontrakt. Zażądał wymiany perkusisty. Beatlesi postanowili zatrudnić Ringo Starra, z którym chcieli grać już od dłuższego czasu. Tak grupa uzyskała ostateczny kształt. 11 lutego 1963 roku The Beatles w jeden dzień nagrali debiutancki album "Please Please Me", który ukazał się miesiąc później i wyniósł zespół na szczyty list przebojów.

Droga do sławy

The Beatles szli za ciosem i wydawali następne albumy oraz grali niezliczone koncerty. Czterech młodych muzyków z Liverpoolu zyskało miano "Fab Four" (z ang. fantastyczna czwórka).

Beatlesi stali się symbolem popkultury i kontrkultury lat 60. Byli pierwszym zespołem, który stał się fenomenem na skalę światową. Do 1966 roku wydali sześć albumów, które rozeszły się w milionowych nakładach. Na ich koncerty przychodziły tłumy, przede wszystkim młodzieży zafascynowanej szybką i rytmiczną muzyką.

Po podboju Wielkiej Brytanii i Europy w lutym 1964 roku rozpoczęli pierwszą trasę koncertową w Stanach Zjednoczonych. Tym samym dali początek tzw. brytyjskiej inwazji, czyli ogromnej popularności brytyjskich rockandrollowych zespołów w Ameryce, która wpłynęła na rozwój tego gatunku muzycznego i młodzieżowych ruchów kontrkulturowych, które po kilku latach zmieniły społeczeństwo Stanów Zjednoczonych i Europy.

Niebywały sukces i popularność zyskał nawet własny przydomek "beatlemanii". Z czasem "beatlemania" zaczęła być przekleństwem dla muzycznych ambicji czwórki z Liverpoolu.

Fenomen socjologiczny

Już od 29 sierpnia 1966 roku zespół nie występował na publicznych koncertach. Beatlesi zagrali wtedy ostatni koncert na wypełnionym po brzegi stadionie Candlestick Park w San Francisco. Kilkadziesiąt tysięcy młodych fanów nie mogło powstrzymać emocji towarzyszących występowi idoli. Okrzyki i piski skutecznie zagłuszały muzykę.

– Ich koncerty były bardziej doświadczeniem emocjonalnym niż muzycznym. Popularność Beatlesów dość szybko spowodowała, że nie mieścili się w zamkniętych salach i na przykład w Stanach Zjednoczonych jako pierwszy zespół na świecie zaczęli grać na stadionach – mówił Piotr Metz w audycji Niny Karczmarewicz z cyklu "Ściąga z popkultury". – Problemem była technika, która nie nadążała za popularnością zespołu. Kiedy kilkadziesiąt tysięcy dziewcząt zaczynało piszczeć, to Beatlesi nie słyszeli siebie nawzajem i grali instynktownie.

Członkowie zespołu, którzy właściwie od początku kariery występowali w akompaniamencie wrzasków publiczności, postanowili rozpocząć nowy etap działalności. Zaprzestali koncertowania i postanowili skupić się na nagrywaniu muzyki w studiu. Muzyki, która jednocześnie nabrała progresywnego i eksperymentalnego charakteru.

– To, co robili w studio na Abbey Road w 1966 roku było o lata świetlne przed tym, co mogli pokazać na koncertach. Chcieli się skoncentrować na tym, co było dla nich fascynujące, czyli tworzeniu muzyki techniką, która do tej pory nie była stosowana – powiedział Piotr Metz w audycji z 2013 roku.

Eksperymenty studyjne

Zapowiedź zmiany stylu była widoczna już na albumie "Revolver" z 1966 roku. Prawdziwy przełom miał jednak nadejść wraz z jego następcą, wydanym 26 maja 1967 "Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band".

Czas poświęcony na pracę zaowocował albumem, który jest uznawany za jeden z najważniejszych w historii muzyki. Okazał się rewolucyjny dla twórczości zespołu i całej współczesnej muzyki. Był pierwszym albumem koncepcyjnym, który układał się logiczną całość.

Został entuzjastycznie przyjęty przez młodzież zmierzającą w stronę kontrkulturowego buntu, który ostatecznie przyniesie obyczajową rewolucję 1968 roku. Znakomita warstwa muzyczna zapewniła także uznanie krytyków muzycznych ze względów na dopracowane brzmienie, które łączyło ze sobą rock, muzykę poważną czy odniesienia do angielskiej i hinduskiej muzyki ludowej.

Muzyka Beatlesów ostatecznie odeszła od prostego rock and rolla w stronę psychodelicznego progresywnego rocka. Wpłynęło na to zafascynowanie kulturą Wschodu (widoczne szczególnie u George’a Harrisona) oraz eksperymenty z narkotykami i zmiany obyczajowe zachodzące w końcu lat 60. Zespół dużo eksperymentował i tworzył skomplikowane kompozycje, które czerpały pełnymi garściami z innych gatunków muzycznych.

Zmianie uległ także wizerunek muzyków, którzy porzucili styl grzecznych chłopaków z Liverpoolu na rzecz hipisowskiego wyglądu i fantazyjnych kolorowych strojów. Po koniec 1967 roku wydali album "Magical Mystery Tour", który zawierał muzykę wykorzystaną w filmie pod tym samym tytułem.

– Paul McCartney wpadł na pomysł nakręcenia filmu, który będzie podróżą magiczną grupy ludzi, zaproszonych do autobusu przez Beatlesów. Po drodze spotykały ich improwizowane sytuacje, które miały być zabawne. Film okazał się po prostu kiepski, a broniło go tylko to, że w obrazie znalazły się nie tylko nowo napisane piosenki, ale też parę nieśmiertelnych przebojów stworzonych bezpośrednio po "sierżancie Pieprzu" – mówił dziennikarz muzyczny Jan Skarżyński w audycji Polskiego Radia z 2013 roku.

Zmierzch beatlemanii

Kłopoty Beatlesów zaczęły się wraz ze śmiercią ich menedżera, Briana Epsteina. Zespół znajdował się wówczas u szczytu popularności i stracił osobę, która potrafiła wyciszyć konflikty pomiędzy wielkimi indywidualnościami.

Pozostali członkowie zespołu krytykowali Johna Lennona za przyprowadzanie do studia nagraniowego swojej nowej partnerki Yoko Ono, która miała przeszkadzać w tworzeniu muzyki. Ponadto George Harrison i Ringo Starr uważali, że ich wkład w The Beatles jest niedoceniany.

– To był typowy przykład zespołu, w którym każdy element był bardzo ważny. Tam wszystko zagrało, a najbardziej niesamowite jest to, że ich kariera trwała zaledwie osiem lat, podczas których zmienili muzykę nie do poznania – powiedział Piotr Metz w audycji Romana Czejarka z cyklu "Cztery pory roku".

Zespół wciąż odnosił sukcesy za sprawą albumów "The Beatles" z 1968 roku oraz "Yellow Submarine" i "Abbey Road" wydanych rok później. Niestety coraz bardziej pogarszające się stosunki pomiędzy muzykami nieuchronnie prowadziły do rozpadu, który dokonał się na przełomie 1969 i 1970 roku.

– Beatlesi nie zeszli się ponownie, ponieważ byli zbyt mocno pokłóceni. Wierzę też w to, że z tyłu głowy mieli zdrowy rozsądek – mówił Piotr Metz w audycji Polskiego Radia z 2012 roku. - To, co udało im się osiągnąć przez osiem było absolutnie nie do pobicia. Szczególnie, że muzyka posunęła się do przodu.

Do końca lat 60. byli w awangardzie muzyki rockowej, ale kiedy przestali grać to na scenie był już Hendrix, Led Zeppelin i cała masa zespołów zapatrzonych w The Beatles.

Szymon Antosik