Historia

5 czerwca

Ostatnia aktualizacja: 05.06.2011 00:00
Zmarł były minister spraw zagranicznych II RP Józef Beck.

1257 - Książę sandomierski i krakowski Bolesław Wstydliwy nadał miastu Kraków lokację na prawie magdeburskim.

1723 - Urodził się Adam Smith, szkocki filozof i ekonomista, autor pierwszej poważnej pracy na temat ekonomii -  "Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów". (zm. 1790)  

1816 - Zmarł Giovanni Paisiello, włoski kompozytor, twórca opery buffo, kapelmistrz nadworny w Petersburgu, autor ponad stu oper, między innymi: "Służąca panią", "Cyrulik sewilski", "Młynarka", oraz muzyki kościelnej i koncertów. (ur. 09.05.1740) 195 rocznica

1819 - Urodził się John Couch Adams, brytyjski astronom, profesor na uniwersytecie w Cambridge, współodkrywca Neptuna. (zm. 21.01.1892)

1826 - Zmarł Carl Maria von Weber, niemiecki kompozytor, twórca oper: "Silvana", "Oberon", utworów na orkiestrę, koncertów fortepianowych, sonat, jeden z głównych reprezentantów okresu romantyzmu w muzyce niemieckiej. (ur. 1786) 185 rocznica

1829 - Urodził się Leon Szubert, rzeźbiarz. Do jego najbardziej znanych prac należą grupa "Chrystus wśród dzieci", obecnie w kościele franciszkanów w Krakowie, oraz "Chrystus" - posąg wykonany po wielkim pożarze Krakowa w 1850 roku do kaplicy Przeździeckich w kościele dominikanów. (zm. 18.09.1859) 

1862 - Urodził się Allvar Gullstrand, szwedzki lekarz, oftalmolog. Skonstruował wiele przyrządów okulistycznych, między innymi oftalmoskop elektryczny oraz lampę szczelinową. Był laureatem nagrody Nobla w 1911 roku w dziedzinie medycyny. (zm. 28.07.1930)

1868 - Zmarł Aleksander Zawadzki, przyrodnik, profesor uniwersytetu we Lwowie, autor spisu roślin i zwierząt Galicji oraz flory okolic Lwowa. (ur. 1798)  

1883 - Urodził się John Maynard Keynes, angielski ekonomista, którego teoria o pełnym zatrudnieniu w wyniku państwowej kontroli nad gospodarką wywarła ogromny wpływ na światową gospodarkę. (zm. 21.04.1946)  

1887 - Zmarł Hans von Marees, niemiecki malarz i rysownik, autor prac o tematyce antycznej. (ur. 24.12.1837)

1900 - Urodził się Dennis Gabor, brytyjski fizyk pochodzenia węgierskiego, twórca holografii, laureat nagrody Nobla w 1971 roku w dziedzinie fizyki. (zm. 1979)

1900 - Zmarł Stephen Crane, amerykański pisarz, pionier naturalizmu w literaturze amerykańskiej, jako pierwszy wprowadził do literatury slang uliczny, autor powieści, nowel i reportaży wojennych. (ur. 01.11.1871)

1901 - Zmarła Dagny Juel Przybyszewska, norweska pianistka i pisarka, muza artystów końca XIX wieku, żona pisarza i poety okresu Młodej Polski Stanisława Przybyszewskiego. (ur. 08.06.1867) 110 rocznica

1910 - Zmarł William Sydney Porter, pseudonim O. Henry, amerykański pisarz, uważany za mistrza kompozycji nowelistycznej, portretował piórem humorysty i satyryka charakterystyczne typy mieszkańców Teksasu i Nowego Jorku, głównie ludzi wykolejonych i pokrzywdzonych, ulegających naiwnym złudzeniom: "Dar Trzech Króli", "Okup czerwonego wodza". (ur.11.09.1962)

1920 - Urodził się Marian Bielicki, pisarz, dziennikarz, tłumacz, autor powieści sensacyjnych - "Morderca przychodzi przed północą", "Dżuma rusza do ataku”, oraz utworów dla dzieci i młodzieży - "Gdzie jesteś Małgorzato?", "Zapomniany świat Sumerów". (zm. 08.04.1972)

1920 - Urodził się Józef Zacharewicz, aktor, śpiewak, w czasie wojny należał do zespołu rewiowego Teatru 2 Korpusu, z którym przeszedł cały szlak bojowy, zagrał między innymi w filmach: "Bolesław Śmiały", "Kazimierz Wielki", "Sekret Enigmy", "Kim jest ten człowiek". (zm. 26.03.1987)

1928 - Urodził się Tony Richardson, brytyjski reżyser filmowy, przedstawiciel kina "młodych gniewnych", wyreżyseroewał filmy: "Samotność długodystansowca", "Smak miodu", "Przygody Toma Jonesa", "Szarża lekkiej brygady". (zm. 14.11.1991)

1930 - Urodził się Andrzej Perepeczko, oficer floty handlowej, pisarz, autor utworów dla dzieci i młodzieży, podręczników, popularyzator problematyki morskiej, napisał powieści: "Kurs na świt", "Listy z morza", "Z obu stron", dla dzieci - "Dzika Mrówka i tam-tamy", "Podwodny świat Dzikiej Mrówki".

1931 - Zmarł Jan Dąbski, działacz ludowy, polityk, dziennikarz, uczestnik rokowań z Rosją Radziecką w Rydze w 1921 roku, wraz z Bolesławem Wysłouchem dokonał rozłamu w polskim ruchu ludowym, powołując w 1913 roku Polskie Stronnictwo Ludowe - Piast. (ur. 10.04.1880) 80 rocznica

1941 - Urodziła się Martha Argerich, argentyńska pianistka, pedagog, laureatka I nagrody podczas Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina w Warszawie w 1965 roku. Rok później debiutowała w Stanach Zjednoczonych w nowojorskim Lincoln Center oraz nagrała swoją pierwszą płytę, wykonując utwory Chopina, Brahmsa, Ravela, Prokofiewa i Liszta. Wywołała skandal w 1980 roku, gdy opuściła jury X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina, po tym jak wyeliminowano Ivo Pogorelicha z półfinałów konkursu. Nagrywa dla wielu wytwórni płytowych, głównie dla Deutsche Grammophon. 70 rocznica

1941 - Urodziła się Barbara Brylska, aktorka, zagrała w filmach: "Anatomia miłości", "Romans Teresy Hennert", "Sto koni do stu brzegów", "Godzina za godziną", dużą popularność zdobyła już podczas studiów rolą Kamy w "Faraonie", ugruntowaną później występem w "Panu Wołodyjowskim", występowała w wielu filmach zagranicznych, między inntmi w: ZSRR, Bułgarii, Czechosłowacji, w latach 70. jedna z bardziej znanych polskich aktorek. 70 rocznica

1944 - Zmarł Józef Beck, polityk, dyplomata, minister spraw zagranicznych RP w latach 1932 -1939, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego. Jako dyplomata stosował politykę równowagi w stosunkach między sąsiadami Polski - ZSRR i Niemcami. Przyczynił się do zawarcia w 1932 roku układu o nieagresji ze Związkiem Radzieckim, a w 1934 roku podpisał deklarację o niestosowaniu przemocy z Niemcami. Przeciwstawił się żądaniom niemieckim w sprawie Gdańska i eksterytorialnej autostrady do Prus. (ur. 04.10.1894)

1944 - W nocy z 5 na 6 czerwca wojska alianckie pod dowództwem Dwighta Eisenhowera rozpoczęły operację "Overlord" w Normandii - otwarcie drugiego frontu w Europie. W operacji wzięły udział polskie jednostki - I Polska Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka. Była to największa operacja morsko-desantowa w dziejach świata, zakończona zdobyciem Paryża 25 sierpnia 1944 roku.

1945 - Podział Niemiec na strefy okupacyjne i powołanie Alianckiej Rady Kontroli, do której zadań należało koordynowanie działalności wojskowych zarządów 4 stref okupacyjnych.

1947 - George Marshall, amerykański sekretarz stanu przedstawił plan pomocy gospodarczej dla Europy, tak zwany Plan Marshalla, który Polska i pozostałe kraje bloku komunistycznego odrzuciły pod naciskiem Moskwy.

1949 - Urodził się Ken Follett, angielski pisarz, autor thrillerów i powieści historycznych: "Igła", "Człowiek z Petersburga", "Zabójcza pamięć", "Kryptonim „Kawki", "Uciekinier", "Filary ziemi", "Zamieć", "Wejść między lwy". 

1953 - Pierwsza Ogólnopolska Wystawa Plakatu w warszawskiej "Zachęcie".  

1954 - Urodził się Cezary Morawski, aktor związany z warszawskimi teatrami - Współczesnym i Powszechnym, wykładowca w warszawskiej PWST. Występował między innymi w filmach: "Spirala", "Akcja pod Arsenałem", "Constans", "Europa, Europa", "Z dalekiego kraju". Grał w popularnym serialu telewizyjnym "M jak miłość". 

1961 - Zmarł Marian Gieysztor, zoolog, hydrobiolog, taternik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, inicjator powołania Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego. (ur. 22.02.1901) 50 rocznica

1962 - W Warszawie, przy Placu Unii Lubelskiej, otwarto pierwszy pawilon samoobsługowy "Supersam", wyburzony w grudniu 2006 roku.           

1964 - Willy Brandt został wybrany na przewodniczącego Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Trzy lata później został kanclerzem federalnym Niemiec. W 1971 roku otrzymał pokojową nagrodę Nobla. (zm. w 1992)

1968 - Dokonano zamachu na Roberta Kennedy'ego, amerykańskiego polityka, senatora, brata zamordowanego w 1963 roku Johna Kennedy'ego. Robert Kennedy zmarł następnego dnia. (ur. 20.11.1925) 

1972 - W Sztokholmie na światowej konferencji poświęconej ochronie naturalnego środowiska człowieka uchwalono powołanie Programu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Ochrony Środowiska (UNEP).

1975 - Rząd Egiptu wydał decycję o otwarciu Kanału Sueskiego dla żeglugi międzynarodowej, tym samym zakończyła się 8-letnia blokada.

1980 - Zmarł Marian Babirecki, trener, najbardziej wszechstronny zawodnik w historii powojennego jeździectwa w Polsce, mistrz Europy w 1965 roku we Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego, olimpijczyk z Rzymu z 1960 roku, utonął w Atlantyku koło Hawany. (ur. 18.01.1933)

1981 - Po 30 latach nieobecności przyjechał na 14 dni do Warszawy Czesław Miłosz, poeta, laureat literackiej nagrody Nobla, przebywający za granicą od 1951 roku. 30 rocznica

1987 - Zmarł Aleksander Szenajch, dziennikarz sportowy, wielokrotny rekordzista Polski w biegach sprinterskich, olimpijczyk z Paryża w 1924 roku, uczestnik kampanii wrześniowej i powstania warszawskiego. (ur. 26.08.1904)

1991 - W Warszawie została otwarta pierwsza prywatna uczelnia - Prywatna Wyższa Szkoła Biznesu i Administracji. 20 rocznica

1995 - Zmarł Edward Szczeklik, lekarz internista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Akademii Medycznej we Wrocławiu. (ur. 18.06.1898)

1997 - W Strasburgu przyjęto Europejską Kartę Samorządu Regionalnego.

1998 - Prezydenci i premierzy 11 państw basenu Morza Czarnego podpisali w Jałcie statut Organizacji Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej.  

1999 - Rozpoczęła się siódma pielgrzymka papieża Jana Pawła II w Polsce. Przebiegała pod hasłem "Bóg jest miłością" i była najdłuższą z jego podróży apostolskich do ojczyzny. Ojciec Święty przez 13 dni odwiedził 23 miejscowości. Najwięcej czasu spędził w Warszawie, Krakowie i Licheniu.

2003 - Zmarł Julian Lewański, badacz dramatu i teatru staropolskiego, autor fundamentalnych prac z zakresu teatru religijnego średniowiecza, renesansu i baroku, między innymi „Antologia dramatu staropolskiego” i „Polski dramat religijny”. (ur. 07.04.1915)  

2004 - Zmarł Ronald Reagan, dwukrotny prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1981 -1989. Przyczynił się do upadku radzieckiego sytemu - w przemówieniu z 8 marca 1983 roku nazwał ZSRR imperium zła. Był też zwolennikiem kontrowersyjnego projektu budowy tarczy chroniącej zachodni świat przed wschodnimi rakietami, tak zwanego programu gwiezdnych wojen. Zanim został prezydentem był aktorem, zagrał w 53-ech filmach, między innymi "Dark Victory", "This Is the Army" oraz "Prisoner of War". W 1962 roku wstąpił do Partii Republikańskiej. W latach 1966 -1974 był gubernatorem stanu Kalifornia. (ur. 06.02.1911)  

2007 - Zmarła Anna Strońska, reportażystka, dramatopisarka. Przez wiele lat dziennikarka "Gazety Krakowskiej", "Polityki", "Wiadomości kulturalnych" i paryskiej "Kultury". (ur. 14.03.1931)