- Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła laureata Literackiej Nagrody Nobla. Został nim norweski pisarz i dramaturg Jon Fosse.
- Jon Fosse otrzymał nagrodę za "nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu".
- Teksty Jona Fossego są znane w Polsce od wielu lat. W latach 90. jedna z jego najsłynniejszych sztuk, "Dziecko", została wydrukowana w miesięczniku "Dialog".
- Jego najnowsza sztuka, "W głębi czarnego lasu" z 2022 roku, ukazała się w Polsce w tym samym roku, co w Norwegii.
Werdykt Akademii Noblowskiej ogłosił jej sekretarz, Mats Malm. - Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za 2023 otrzymał norweski pisarz Jon Fosse za innowacyjne sztuki i prozę, które dają wyraz temu, co niewypowiedziane - ogłosił.
Jon Fosse - teksty minimalistyczne, poetyckie, muzyczne
Chociaż Jan debiutował w latach 80. powieścią, to przez wiele dekad był znany przede wszystkim jako dramaturg, również w Polsce. Podkreśla to Piotr Olkusz.
- Jon Fosse jest szalenie ciekawym autorem, ponieważ zaczął pisać w momencie, w którym teatr wyglądał zupełnie inaczej niż on pisał, to znaczy w latach 90. Swój pierwszy dramat napisał w 1994 roku, gdy teatr przeżywał raczej taką fascynację albo bardzo brutalnym tekstem, albo tekstem bardzo dokumentalnym, zwłaszcza w Skandynawii. Tymczasem on od początku zaczął pisać teksty bardzo minimalistyczne, bardzo poetyckie i na pewno bardzo muzyczne, czyli takie teksty, które trudno się sprzedają w teatrze - mówił Piotr Olkusz.
Jak wyjaśnia, teksty te trudno streścić, dostosować do konkretnej przestrzeni oraz kontekstu społecznego. - A mimo to stały się szalenie popularne - zauważył.
Czytaj także:
Malarz Edward Munch bliski nobliście
Ekspert podkreślił, że Jon Fosse bardzo silnie inspiruje się malarzami z przełomu XIX i XX wieku. - To są malarze, którzy pokazują świat pustki czy świat potęgi natury. I ta atmosfera przenosi się do jego dramatów - zauważył.
- W tej dzisiejszej laudacji noblowskiej była mowa o tym, że Fosse jest jak malarz i to doskonale widać w jego tekstach teatralnych. A zresztą sam mówił, że nie tyle odtwarza rzeczywistość, ile myśli o swoich przeżyciach, swoich emocjach, które później, przelewając na papier, stara się upodobnić do czegoś, co znamy z rzeczywistości - wyjaśniał Piotr Olkusz. - To zresztą trochę tak, jak malarstwo Edwarda Muncha, który jest norweskim malarzem, bardzo bliskim estetycznie, chociaż nie czasowo, samemu nobliście - dodał.
Norweski pisarz i dramaturg Jon Fosse laureatem literackiej Nagrody Nobla!
Czy Jon Fosse był w Polsce?
W Polsce dramaty Jona Fossego od lat pojawiały się zarówno w druku, jak i na teatralnych scenach.
- To był rok 1997, kiedy został wydrukowany w "Dialogu" i była to jedna z najsłynniejszych dzisiaj sztuk - "Dziecko". To jest bodajże jego trzeci dramat, wybrała go Małgorzata Semil, która wówczas kierowała działem zagranicznym i to ona namówiła późniejsze tłumaczki Fossego, czyli Halinę Thylwe oraz Elżbietę Frątczak-Nowotny, do przekładów tego dramatopisarza - wyjaśniał nasz rozmówca.
Norweski autor przybył w tamtym czasie do Polski i był gościem miesięcznika "Dialog". - Później była z nim miła korespondencja, dlatego bardzo nas cieszy, bo to w jakimś sensie trochę autor "Dialogu" - mówił Piotr Olkusz.
Jon Fosse - gwiazda literatury
Dzieła Jona Fossego przełożone są na 40 języków i - jak zapewnia nasz rozmówca - jest to absolutny rekord jeśli chodzi o współczesnych dramatopisarzy. Jego najnowsza sztuka, "W głębi czarnego lasu" z 2022 roku, została w Polsce opublikowana w tym samym roku, co w Norwegii.
- W Skandynawii jest absolutną gwiazdą i punktem odniesienia, trochę jak Lars Norén, który umarł dwa lata temu. To są takie dwa nazwiska, bez których nie byłoby dzisiejszego skandynawskiego teatru na świecie - zapewniał Piotr Olkusz.
09:52 Dwojka_Wybieram_Dwojke_2023_10_05-16-12-37.mp3 Literacka Nagroda Nobla - laureatem Jon Fosse. "W Skandynawii jest gwiazdą" (Wybieram Dwójkę)
Literacka Nagroda Nobla - historia
W tym roku literacki Nobel zostanie przyznany po raz 116. Dotychczas laureatów było nieco więcej, bo 119, a to dlatego, że czterokrotnie nagroda przyznana została dwóm osobom, natomiast od 1975 roku może ją otrzymać tylko jeden pisarz.
Od 1974 roku nie można nagradzać pisarzy pośmiertnie. Wśród języków najczęściej nagradzane były angielski, francuski i niemiecki.
***
Przygotowała: Monika Zając
Data emisji: 5.10.2023
Godzina emisji: 16.12
Materiał wyemitowano w audycji "Wybieram Dwójkę".
mgc
