Andrzej Dybczak z Nagrodą im. Ryszarda Kapuścińskiego

Książka Andrzeja Dybczaka "Las duchów" została wyróżniona najważniejszą w Polsce nagrodą dla reportażu literackiego, czyli Nagrodą im. Ryszarda Kapuścińskiego. Punktem wyjścia do jej powstania były poszukiwania informacji o przedmiotach z tak zwanej kolekcji syberyjskiej Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

Andrzej Dybczak – laureat Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za książkę Las duchów, wyróżnioną podczas gali 16. edycji konkursu za najlepszy reportaż literacki opublikowany w 2024 roku.

Foto: PAP/Szymon Pulcyn

Posłuchaj na Podcasty.polskieradio.pl >>>

Do 16. edycji Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego zostało zgłoszonych 150 książek – 93 z nich powstały po polsku, 57 to tłumaczenia z 12 języków. Książki nadesłało 34 wydawnictwa, jedna została wydana nakładem własnym. - Wszystkie książki były świetne, nie tylko tych pięć, które weszły do ścisłego finału. W tym roku edycja była fenomenalna - mówiła przewodnicząca jury Ludwika Włodek.

"Las duchów" najlepszym reportażem

Zwycięskim reportażem okazał się "Las duchów" Andrzeja Dybczaka. Jak napisała w laudacji Ludwika Włodek, "Andrzej Dybczak napisał mądrą i skromną książkę o tragedii kolonizowanych narodów. O tym, jak zaborcze państwo kradnie podbijanym przez siebie nie tylko zasoby materialne, ale i dusze. Zrobił to bez głośnych publicystycznych haseł, a z pomocą kilku zapadających w pamięć obrazów i cichych, czasem nawet nie do końca składnych, cedzonych przez zęby, jakby mimochodem, opowieści. Stworzył historię uniwersalną, właśnie dlatego, że mocno zakorzenioną w konkretnym miejscu i czasie. Trudno o lepszą syntezę reportażu i literatury".

- "Las duchów" to w języku Selkupów miejsce, do którego dotarłem, śledząc los i pochodzenie obiektów znajdujących się w Muzeum Etnograficznym w Krakowie. Bardzo intrygująca twarz z drewna, patrząca na mnie, podpisana: "Lalka; miejsce pochodzenia: ZSRR". I już wiedziałem, że to jest rodzaj zaproszenia do kogoś, do czegoś - mówił w rozmowie z Aldoną Łaniewską-Wołłk autor książki.

Czytaj też:

• Aleksander Sochaczewski – Syberia pędzlem i piórem
• Wierszyna: na Syberii bije polskie serce

W poszukiwaniu duchów Syberii

Początkowo niewielkie przedmioty, takie jak otulone filcem figurki z drewna, miały być początkiem projektu badawczego, mającego na celu pozyskanie wiedzy kontekstowej na ich temat. - Takich przedmiotów było wiele, więc przez następne cztery lata podróżowałem po tych miejscach i prowadziłem badania terenowe. A kiedy moja rola etnografa się skończyła, stałem się pisarzem i zamknąłem to w opowieść - tłumaczył Andrzej Dybczak.

Syberia, z której pochodzą przedmioty z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, to miejsce głęboko naznaczone w historii Polski i Polaków. Jednak w reportażu Andrzeja Dybczaka widziane jest z zupełnie innej perspektywy.

- Te przedmioty syberyjskie to rodzaj klucza, który pasuje do konkretnego zamka i konkretnych drzwi. One są dziedzictwem rdzennych narodów syberyjskich, ale to często niepozorne rzeczy. Oni nie wydawali z siebie monumentów, ich kultura nie jest zapisana, jest oralna, a te przedmioty to są małe rzeczy ze skóry, rzemyczków, koralików. Mimo że są tak niewielkie, mają w sobie opowieści nieopowiedziane. Te przedmioty nie mówią same, ale w momencie wyruszenia w ich kierunku te opowieści nagle zaczęły spływać nie wiadomo skąd. I ja czasami podczas pisania czułem się jak jakiś przekaźnik, jakby coś przeze mnie przepłynęło - opowiadał laureat Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego.

Książki w finale Nagrody im. Kapuścińskiego

Na liście finalistów Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego znalazły się również książki:

• Sam Knight, "Biuro przeczuć", przeł. Agnieszka Wilga, Wydawnictwo Czarne,
• Patricia Nieto, "Wybrani", przeł. Aleksandra Wiktorowska, Wydawnictwo ArtRage,
• Maciej Pisuk, "Staniemy się tacy jak on", Wydawnictwo Cyranka,
• Pablo Trincia, "Diabły z Bassa Modenese", przeł. Tomasz Kwiecień, Wydawnictwo Otwarte.

***

Przygotowanie relacji: Aldona Łaniewska-Wołłk

Data emisji: 19.05.2025

Godzina emisji: 7.17

Materiał wyemitowano w audycji "Poranek Dwójki".