Przez niemal dwie dekady mieszkał w dzisiejszej Indonezji, głównie na Bali, gdzie stał się jedną z kluczowych postaci tamtejszej kultury lat 20. i 30. XX wieku. Spies był nie tylko malarzem – autorem hipnotyzujących, często surrealistycznych pejzaży i scen z życia wyspy – ale także kompozytorem, badaczem kultury i animatorem lokalnej sztuki.
Jego fascynacja balijską tradycją przejawiała się również w działaniach na rzecz jej dokumentowania i popularyzacji. To właśnie Spies, wspólnie z rodzimymi artystami, przyczynił się do powstania współczesnej formy tańca kecak – rytualnego widowiska opartego na zbiorowym śpiewie i transowej choreografii, które dziś jest jednym z symboli balijskiej kultury. Dzięki jego zaangażowaniu i wrażliwości świat zachodni po raz pierwszy ujrzał Bali nie tylko jako egzotyczną wyspę, ale jako tętniące życiem centrum artystycznej ekspresji.
O muzycznej stronie działalności Waltera Spiesa opowiada dr Dawid Martin z Uniwersytetu Warszawskiego.
Mało kto wie, że Walter Spies był też kompozytorem, który podczas pobytu w holenderskich Indiach Wschodnich pisał muzykę na gamelan, no i transkrybował tradycyjne melodie z Bali i Jawy na fortepian. Znany znany głównie jako malarz prymitywista i pionier modernizmu balijskiego, był również utalentowanym muzykiem i badaczem lokalnych tradycji dźwiękowych. Spies trafił na Jawę w 1923 roku, początkowo przygrywając do filmów niemych w kinach kolonialnych. Szybko jednak został mianowany kapelmistrzem orkiestry sułtana Hamengkubuwono VIII, tworząc zespół łączący europejskich i jawajskich muzyków. W jego repertuarze znalazły się uwertury operowe, walce, ale także eksperymentalne utwory łączące gamelan z instrumentami zachodnimi.
W 1927 roku Spies przeniósł się na Bali, którą określał jako swój raj.
- Fascynacja Spiesa kulturą balijską oraz fakt, że nie widział już dla siebie miejsca w międzywojennych Niemczech sprawiły, że artysta postanowił zatrudnić się na statku handlowym zmierzającym do Batavi – opowiada dr Martin.
Na wyspie bogów niemiecki artysta zamieszkał w Ubud, gdzie stał się postacią niemal legendarną. Jego otwartość na balijską kulturę, bliskość z lokalnymi artystami i wspólne poszukiwania sprawiły, że wkrótce uznano go za jednego z twórców nowoczesnej balijskiej sztuki! W internetowych źródłach znajdziemy także informację o tym, że wspólnie z tancerzem Wayanem Limbakiem Spies stworzył taniec kecak – dzisiaj symbol balijskiej tożsamości. W muzyce również łączył światy: transkrybował melodie gamelanowe na fortepian, eksperymentował z orkiestrami mieszanymi, w których europejskie trąbki i werble dialogowały z rytmem balijskich gongów.
Muzyczne dziedzictwo Spiesa przetrwało mimo tragicznego zakończenia jego życia – artysta zginął w 1942 roku na pokładzie zatopionego przez Japończyków statku. Część jego transkrypcji ocalała, a w Balijskim Muzeum Sztuki Współczesnej w Ubud pielęgnuje się pamięć o artyście, który – jak podkreślają lokalni twórcy – nie przyjechał eksploatować ich kultury, ale inspirować się nią i współtworzyć nowy język artystyczny. Walter Spies do dziś pozostaje w oczach Balijczyków nie kolonizatorem, ale pionierem – nie tylko w malarstwie, ale i w muzyce.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Krzysztof Dziuba
Data emisji: 18.07.2025
Godzina emisji: 12.00
