Dziś Europejski Dzień Języków. Z tej okazji czeka nas zapowiedź obchodów Europejskiego Dnia Języków (26.09. o 17:30) w Muzeum Kultury Wilamowskiej i sobotniej II Konferencji Wilamowianistycznej.
Fosterlang to nowy projekt finansowany przez Komisję Europejską w ramach programu Horyzont Europa. Jego celem jest wspieranie języków mniejszościowych w Europie. Inauguracja projektu i konferencja otwierająca odbędą się w dniach 25-27 września w Wilamowicach – miejscu, gdzie do dziś używany jest zagrożony język wymysiöeryś (wilamowski).
Posłuchaj także:
Baśń wilamowicka w języku wilamowskim
„Ynzer łidła – nasze pieśni”. Zbiór wilamowskojęzycznych pieśni, kołysanek i wyliczanek
dr Maria Małanicz-Przybylska o muzyce Wilamowic
Język wilamowski od lat 70. XX w. do dzisiaj
Jak wilamowski i podejście do tego języka zmieniały się na przestrzeni lat? Wymysiöeryś rozwinął się w obrębie jednej wsi i przetrwał stulecia. W latach 90. XX w. liczbę użytkowników wilamowskiego szacowano na 100 osób i wróżono tej mowie rychły kres, jeszcze przed rokiem 2000. Od początku XXI wieku, staraniami lokalnych aktywistów, wilamowski rewitalizowano. W 2016 r. liczbę rodzimych użytkowników wilamowszczyzny szacowano na 25 osób, biernie miało znać go około 350. Ostatnio pojawiają się również nowomówcy – młodzi ludzie uczący się wilamowskiego. Jednak język wciąż zagrożony jest wymarciem.
Jednym z głównych działaczy na rzecz języka wilamowskiego jest dr Tymoteusz Król, jego rewitalizator i badacz.
- W trzynastym wieku przybyli na tereny obecnych Wilamowic osadnicy z Zachodu. Przywieźli ze sobą swój język i, prawdopodobnie, świadomość własnej odrębności. I tak w tym trwamy do dzisiaj. Wiemy, że ci osadnicy z Zachodu przybyli w mówili językiem germańskim. Germański to nie znaczy niemiecki, germański to ogólnie rodzina języków. Tyle wiemy, a do tego są różne legendy. Jedna z legend mówi, że osadnicy przyszli z Flandrii, bo tam była wielka powódź. Przyszli tutaj po najazdach tatarskich, by ponownie zasiedlić ziemie – opowiada o początkach wilamowskiego w Polsce dr Król.
Wilamowice były niewielką enklawą, w której rozwijał się język odmienny, niż wokół ten miejscowości. Odmienni byli także mieszkańcy Wilamowic. Inny ubiór, zwyczaje, mowa inspirowały sąsiadów wilamowian do tworzenia opowieści o tej ludności. Legendy „o obcych” okazały się przydatne – przetrwała w nich historia osadników. Opowiadane są po dziś dzień, choć teraz – przez samych Wilamowian.
Mieszkańcy Wilamowic są prawdopodobnie potomkami osadników holenderskich, niemieckich i szkockich, którzy przybyli do Polski w XIII wieku
Jak wygląda przyszłość języka wilamowskiego?
Zdaniem Tymoteusza Króla, przetrwanie wilamowskiego zależy nie tylko od lokalnych chęci, ale i od rządu.
- Najstarsi mówią, najmłodsi się teraz nauczyli w dużej części i też jakoś mówią. Średnie pokolenie? Różnie, niektórzy rozumieją, niektórzy nie. Co by nam pomogło? Na pewno status języka regionalnego, o co się od lat staramy.
11 września Sejm, a w tę środę również Senat Rzeczpospolitej Polskiej przychyliły się do wniosku, by język wilamowski stał się językiem regionalnym. Teraz potrzebny jest jeszcze podpis Prezydenta, na co szczególnie Wilamowianie bardzo czekają.
Usłyszeliśmy też nagrania z archiwum Polskiego Radia z lat 70. i 90. XX w. (te z późniejszych lat autorstwa redaktorów Elżbiety Strzeleckiej i Piotra Kędziorka) z wypowiedziami Wilamowian o języku wilamowskim, gdy ten był na skraju wymarcia, a także – mowę w języku wilamowskim i pieśni śpiewane po wilamowsku.
W audycji zabrzmiały również utwory w językach mniejszościowych. Grali m.in. Drëszë, Mercedes Peón i Tołhaje.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadziła: Patrycja Zisch
Data emisji: 26.09.2025
Godzina emisji: 12.00
mg
