"Medycyna opiera się na zwierzętach". Czy jest szansa, że to się zmieni?

Zwierzęta wykorzystuje się do testowania leków, kosmetyków, detergentów, a te badania od lat budzą spory. Zwolennicy tej praktyki twierdzą, że gdyby nie ona, to medycyna byłaby w zupełnie innym miejscu. Z kolei przeciwnicy zaznaczają, że takie eksperymenty przynoszą jedynie cierpienie i śmierć wielu gatunków trzymanych w laboratoryjnej niewoli.

Człowiek te same obwody mózgowe i te same neurotransmitery zaangażowane, które powodują, że leki przeciwdepresyjne podobnie działają u ludzi i u myszy.

Foto: Egoreichenkov Evgenii/Shutterstock.com

• 25 października obchodzimy Dzień Ustawy o Ochronie Zwierząt.
• W polskim prawie każde ludzkie działanie, które świadomie powoduje ból i prowadzi do cierpienia zwierząt jest zakazane.
• Każde badanie laboratoryjne z udziałem zwierząt jest opiniowane i zatwierdzane przez komisję etyczną, która sprawdza, czy wszystkie procedury zostały przeprowadzone tak, by zminimalizować ich cierpienie.
• Naukowcy coraz częściej korzystają z alternatywnych metod i do badań wykorzystują trójwymiarowe tkanki i organoidy. 
• Mimo takiego rozwoju nauki cały czas musimy badać organizmy żywe, żeby wiedzieć, jak one funkcjonują - podkreśla dr Paweł Boguszewski z PAN. 

Co mówi Ustawa o Ochronie Zwierząt?

25 października obchodzony jest Dzień Ustawy o Ochronie Zwierząt. Tego dnia w 1997 roku weszła w życie ustawa regulująca postępowanie ze zwierzętami kręgowymi oraz definiująca pojęcia związane z humanitarnym traktowaniem zwierząt, z zaniedbaniem oraz właściwymi warunkami bytowania. Według niej każde ludzkie działanie, które świadomie powoduje ból i prowadzi do cierpienia zwierząt jest zakazane.

Współczesna medycyna opiera się na zwierzętach

Badaniami nad zwierzętami interesowali się już starożytni Grecy. Współcześnie jednak temat ten wzbudza silne emocje. Z jednej strony zwraca się uwagę na cierpienie małych stworzeń, z drugiej na rozwój medycyny. - Medycyna, farmakologia i wszystkie leki z apteczki zostały opracowane na modelach zwierzęcych. Jeśli chcielibyśmy z tego zrezygnować, to tak naprawdę musielibyśmy odrzucić całą współczesną medycynę - podkreśla dr Paweł Boguszewski z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN.

Posłuchaj

02:53 [i] 25.10.2023 Badania na zwierzętach.mp3 Badania z udziałem zwierząt - jakie regulacje obowiązują w polskim prawie? (Czwórka do piątej/Czwórka)

Myszy też mają depresję

Badania prowadzone są głównie na myszach i na szczurach. Naukowcy są świadomi różnic gatunkowych, biorą je jednak jako zmienną w badaniach. Dzięki temu wyniki mogą być przekładane ze zwierząt na ludzi. - Co więcej, pewne mechanizmy mamy wspólne, na przykład te związane z niektórymi chorobami psychicznymi i depresją. Człowiek ma dokładnie te same obwody mózgowe i te same neurotransmitery zaangażowane, które powodują, że leki przeciwdepresyjne w miarę podobnie działają u ludzi i u myszy - tłumaczy ekspert. 

W testach na zwierzętach coraz częściej wykorzystuje się także ryby. Na przykład model rybki danio używany jest do badania uszkodzeń  serca i nerek, chorób psychicznych, a nawet uzależnień. 

Zobacz też:

• Nowoczesne miasto-przestrzeń nieprzyjazna zwierzętom
• Oswajanie psa. "Zaczął przypominać człowieka"

Komisja etyczna w laboratorium

Zgodnie z polskim prawem niedopuszczalne jest wykonywanie badań, jeśli wiążą się one z dotkliwym bólem, cierpieniem lub długotrwałym stresem u zwierząt. - Każde badanie jest opiniowane i zatwierdzane przez komisję etyczną, która dokładnie sprawdza, czy wszystkie procedury zostały przeprowadzone tak, by zminimalizować cierpienie fizyczne i psychiczne zwierząt - podkreśla rozmówca Jędrzeja Rosiewicza. 

Trójwymiarowe tkanki i organoidy alternatywą dla zwierząt?

Wydawałoby się, że wraz z rozwojem technologii będzie można zrezygnować z badań na zwierzętach. Naukowcy podkreślają jednak, że nie jest to możliwe. Trwają jednak prace nad udoskonalaniem metod, w których zastąpiono by zwierzęta. - Używamy różnych alternatyw, na przykład hodowli tkankowych, organoidów albo trójwymiarowych tkanek, które produkuje się za pomocą drukarek 3D . Ale nawet pomimo takiego rozwoju nauki i metod obrazowania nieinwazyjnego, cały czas musimy badać organizmy żywe, żeby wiedzieć, jak one funkcjonują. Co więcej, liczba badań opartych na zwierzętach rośnie, a nie maleje - mówi dr Paweł Boguszewski.    

Przy wykonywaniu badań na zwierzętach stosuje się tzw. zasadę 3R (Replacement, Reduction, Refinement). Po pierwsze, tam gdzie jest to możliwe, zastępuje się zwierzęta w eksperymencie modelami badawczymi. Po drugie, ogranicza się liczbę wykorzystywanych zwierząt do niezbędnego minimum. I po trzecie, poprawia się warunki hodowli i stosowanych metod, aby wyeliminować lub zredukować ból i stres.

***

Tytuł audycji: Czwórka do piątej

Prowadzi: Weronika Puszkar   

Materiał przygotował: Jędrzej Rosiewicz

Data emisji: 25.10.2023

Godzina emisji: 14.30

kul