Aleksander Dumas (ojciec) urodził się 24 lipca 1802 roku. Pod względem liczby wydawanych tomów zajmuje II miejsce na świecie. Jest autorem 600 powieści. Pisał szybko, obficie i wcale nie sam. Mówi się, że tworzył we współpracy z całą stajnią literacką.

Romans i intryga

O twórczości autora "Trzech muszkieterów" opowiadał krytyk literacki, Tadeusz Lewandowski w rozmowie z Anną Stempniak w audycji z cyklu "Moje książki" nadanej w sierpniu 2011 roku.

- To jest człowiek, który nawiązywał do pewnego typu powieści, którą określało się "powieścią płaszcza i szpady". Wszystko w niej dzieje się szybko, błyskawicznie i niekoniecznie w zgodzie z historią - mówił Tadeusz Lewandowski.

Zapatrzony w dziadka

Aleksander Dumas jako dziecko oglądał schyłek epoki napoleońskiej, jako młody człowiek brał udział w rewolucji lipcowej, był też świadkiem Wiosny Ludów. Urodził się w posiadłości Dumas Davy de la Pailleterie w Villers-Cotterêts w departamencie Aisne, około 80 km na północny wschód od Paryża. Jego dziadek, markiz Antoni Aleksander Davy de la Pailleterie, dawny pułkownik i generalny komisarz artylerii, kupił w 1760 r. plantację na San Domingo (obecnie Dominikana) i osiadł na wyspie. Dwa lata później czarna niewolnica Marie-Céssette, urodziła mu syna, Tomasza Aleksandra. Po jej śmierci markiz z synem wrócił do kraju. Ojciec pisarza Tomasz zaciągnął się do armii, tu zrobił karierę, zostając w wieku 31 lat generałem.

Kariera pisarska

A jak potoczyły się losy samego Aleksandra Dumas? - Nie wiadomo, co sprawiło, że syn generała, dworski urzędnik w kancelarii księcia orleańskiego, późniejszego króla Filipa Ludwika, nie stroniący od zawiłych spraw polityki, zszedł na drogę działalności literackiej - słyszymy w felietonie poświęconym autorowi sagi o muszkieterach.

Wiadomo natomiast, że pisał nie tylko powieści. Uznanie i rozgłos przynosiły mu za życia również dramaty. Okres największej świetności twórczej Dumasa otwiera książka "Trzej muszkieterowie" napisana w latach 1844-1845.

- Jej autor miał wiele wspólnego z bohaterami swych powieści - słyszymy w komentarzu - a życie pisarza obfitowało w perypetie godne jego dzieła.

"Czterej muszkieterowie" - rysunek Maurice'a Leloira (1894). Wikimedia Commons/dp

Pieniądze i sława

Aleksander Dumas kochał, politykował i podróżował. W 1846 r. wraz z całą świtą wyjechał do Algieru, kilkanaście lat później odwiedził Rosję. Dotarł aż do Astrachania, a z całej podróży słał sążniste listy, pełne szczegółów, nie zawsze prawdziwych, ale zawsze malowniczych. Był we Włoszech, prowadził prace wykopaliskowe w Pompejach.

Na książce "Hrabia Monte Christo" zarobił fortunę, uzyskane ze sprzedaży książki pieniądze utopił jednak w budowie wielkiego zamczyska pod Paryżem. Na jego otwarcie zaprosił 600 osób.        

- Wszystkie te książki pisane były bardzo szybko, pod zamówienie, najpierw do prasy, a potem drukowane - mówił Tadeusz Lewandowski.  

Skąd bierze się niezwykła popularność tej powieści? – pytała Anna Stępniak. - Dumas jest autorem, w którego powieściach wszystko jest jasne – stwierdził krytyk. - Tam wiadomo, co jest dobrem, a co złem. Nad wieloma aspektami się nie zastanawiamy, ta fabuła jest po prostu porywająca, znakomicie napisana, urzeka do dziś.

Wielka proza późnego romantyka

"Trzej muszkieterowie" to pierwsza z części trylogii o czterech muszkieterach gwardii królewskiej – Atosie, Portosie, Aramisie i d’Artagnanie. Kolejne części to: "W dwadzieścia lat później" oraz "Wicehrabia de Bragelonne". Akcja powieści jest osadzona w pierwszej połowie XVII wieku we Francji i Anglii.

Książka jest jedną z najsłynniejszych powieści Aleksandra Dumasa. Została wielokrotnie zekranizowana i przetłumaczona na wiele języków. Równie wielką popularnością cieszyło się inne dzieło tego autora, "Hrabia Monte Christo", uważane za najwybitniejszy utwór w ogromnym dorobku pisarza.

Prawda czy fikcja?

Aleksander Dumas studiował historię, podczas pisania korzystał z pomocy dokumentalistów. Czy z punktu widzenia historii te książki wiele przekłamują?

- Sporo - stwierdził Tadeusz Lewandowski. - Przede wszystkim nadają rzeczywistości rys romantyczny, tzn. odchodzą od twardych realiów życia. Nie o historię tu jednak chodzi, ale o romans, o szybkość, o intrygę, o błysk szpady, o ten sztych, którym niszczy się przeciwnika, powalając go oczywiście w uczciwej walce.  

Aleksander Dumas zmarł 5 grudnia 1870. Został pochowany tam, gdzie się urodził – w Villers-Cotterêts. W 2002 roku na wniosek prezydenta Francji jego ciało przeniesiono do Panteonu w Paryżu. Jego dom, Château Monte Cristo, został odrestaurowany i otwarty dla zwiedzających.

bs

460 lat temu, 23 kwietnia 1564 roku, w miasteczku Stratford-upon-Avon urodził się William Szekspir (ang. William Shakespeare), angielski dramaturg, poeta i aktor czasów Elżbiety I i Jakuba I. Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru. Przyjmuje się, że jest autorem 37 sztuk i 154 sonetów.

"Osiem lat ciemnych"

Życiorys Anglika wciąż budzi wątpliwości badaczy. Mało jest informacji o jego wczesnych latach i początkach twórczości. Wiadomo, że ojciec Szekspira był burmistrzem w Stratford-upon-Avon, matka wywodziła się z rodziny szlacheckiej. - Sporo jest jednak tzw. momentów, czy też okresów ciemnych w biografii Szekspira – tłumaczył historyk literatury Tomasz Miłkowski.

Nie do końca jest jasne, co się z nim działo, zwłaszcza w młodości. Po bardzo wczesnym ożenku w wieku 18 lat, z 8 lat starszą od siebie kobietą, i po rychłym przyjściu na świat jego pierwszej córki Szekspir nagle znika. - Pojawia się co pewien czas w domu, wnioskujemy to z tego, że rodzą się jego następne dzieci, ale 8 lat go nie ma. I kroniki właściwie na ten temat milczą - mówił historyk.

Badaczom udało się jednak natrafić na trop przebywania młodego Williama w tym okresie na dworach wielkich możnych, prowadzących prywatne zespoły teatralne. To ponoć tam Szekspir wprowadzał się w arkana sztuki teatru. Prawdopodobnie od 1588 roku przebywał w Londynie. Zaczynał od aktorstwa i scenicznych przeróbek.

Złote czasy teatru

Okres panowania Elżbiety I był dla dramaturgii bardzo sposobny. Królowa popierała teatr, widziała w nim nie tylko rozrywkę, widziała w nim siłę. Do teatru chodzili ludzie wszystkich stanów. Były to złote czasy dla teatru angielskiego i rzeczywiście wysyp wielkich talentów.

W tamtym czasie sztuk właściwie się nie publikowało, ponieważ istniała obawa, że jeśli tekst zostanie ogłoszony drukiem publiczność nie przyjdzie do teatru, bo już będzie znała przebieg zdarzeń. A zatem sztuki Szekspira można było poznać tylko w teatrze. Zdarzały się co prawda już wtedy wydania pirackie, ale tak naprawdę jego dzieła ogłoszono drukiem dopiero po jego śmierci.

Uznanie w kręgach dworskich

Szekspir pisał sztuki dramatyczne, tragedie, kroniki królewskie i komedie. Odbiór jego dramatów był niezwykle gorący. Jednak on sam przede wszystkim chciał dowieść czytelnikom, że potrafi pisać. Ponieważ ze względu na przychody teatralne sztuk się nie wydawało, w 1593 roku ogłosił poemat “Wenus i Adonis” dedykowany hr. Southamptonowi. To wystarczyło aby Szekspira uznano za wielkiego poetę, a jego poemat stał się bestsellerem.

Szekspir obracał się w towarzystwie arystokratycznym, w 1594 roku związał się z trupą teatralną Sług Lorda Szambelana, która od 1599 wszystkie sztuki wystawiała we własnym teatrze The Globe, później w Blackfriars Theatre. W późniejszym okresie patronat nad grupą objął król Jakub I. W 1596 Szekspir otrzymał tytuł szlachecki.

Niedościgniony wzór dramaturgii

Przed Szekspirem panowała opinia, ze dramaty może pisać każdy. Bardzo szybko Szekspir wybił się, ale i zaczął wzbudzać zawiść wśród innych dramatopisarzy.

Jego dzieła takie jak: “Sen nocy letniej” (1595), “Romeo i Julia” (1595), “Hamlet” (1601), “Otello” (1604), “Król Lear” 1606), “Makbet” (1606) oraz “Burza” (1611) sprawiły, że do dzisiaj uważany jest za niedoścignionego dramaturga wszech czasów.

- Wszelkie próby napisania czegoś, co prześcignęłoby te pierwowzory, okazują się daremne – mówił historyk literatury Tomasz Miłkowski. - Było bardzo wiele utworów pisanych na podobnych motywach, jednak żaden z nich nie przekroczył tego poziomu refleksji filozoficznej i egzystencjalnej oraz poziomu poetyckiego, jaki w swoich dramatach osiągnął Szekspir.

William Szekspir zmarł w 56. rocznicę swoich urodzin – 23 kwietnia 1616 roku.

mk

39 lat temu, 19 lipca 1985 roku, zmarł Janusz Zajdel, prekursor i czołowy przedstawiciel nurtu fantastyki socjologicznej w Polsce.

Zajdel debiutował w czasopiśmie "Młody technik" w 1961 roku opowiadaniem "Tau Wieloryba". Jego twórczość ewoluowała w czasie: początkowo fizyk i pracownik Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej pisał w konwencji klasycznego science fiction skupionego na rozwoju nauki i podboju kosmosu, kierując się następnie w stronę fantastyki socjologicznej.

W swojej późniejszej twórczości Zajdel snuł wizje społeczeństw dystopijnych, totalitaryzmów. Do najważniejszych dzieł autora należą "Limes inferior", "Cylinder van Troffa", "Paradyzja" i "Wyjście z cienia". W jego utworach dostrzegano obserwację systemu panującego w PRL.

- On do tego stopnia dokładnie opisywał świat, w którym żyliśmy, że w połowie lat 80. na serio zastanawiano się nad jego powieścią "Limes inferior" jako sposobem opisu działania ekonomii w PRL – mówił pisarz i redaktor Maciej Parowski, gość audycji "Historie alternatywne" Barbary Schabowskiej i Mateusza Matyszkowicza.

Zajdel był jednym z współtwórców i aktywnych członków polskiego fandomu – społeczności wielbicieli fantastyki - w latach siedemdziesiątych. "Kluby fantastyki stały się dziwną oazą spokoju i swobody dyskusji (...) Bywał w klubach Janusz Zajdel, fizyk, błyskotliwy gawędziarz, żarliwy patriota i wróg komuny" – pisał o prekursorze polskiej fantastyki socjologicznej Rafał Ziemkiewicz w artykule "Jest fantazja w narodzie".

Sprzeciw Zajdla wobec opresyjnego systemu przejawiał się nie tylko w jego twórczości, fizyk-pisarz był współzałożycielem komisji zakładowej NSZZ "Solidarność" w Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej.

Janusz Zajdel zmarł na raka płuc podczas pracy nad drugą częścią powieści "Cała prawda o planecie Ksi". Jego imieniem została nazwana najważniejsza nagroda polskiego fandomu.

O tym, że twórczość Zajdla jest aktualna do dziś, posłuchaj w audycji "Historie alternatywne" Barbary Schabowskiej i Mateusza Matyszkowicza.

bm