Historia

Stanisław Żółkiewski. Wódz w wielu wojnach

Ostatnia aktualizacja: 07.10.2023 05:50
- Walczył przeciwko zbuntowanym gdańszczanom, przeciwko cesarzowi Maksymilianowi, w Inflantach, przeciwko pułkom moskiewskim, watahom tatarskim, wojskom tureckim - wyliczał prof. Hebryk Wissner. 7 października 1620 roku, po przegranej bitwie pod Cecorą, zginął Stanisław Żółkiewski, wybitny wódz, hetman wielki koronny.
Bitwa pod Cecorą, obraz Witolda Piwnickiego
Bitwa pod Cecorą, obraz Witolda PiwnickiegoFoto: domena publiczna

Ród Żółkiewskiego wywodził się z Rusi, ale szybko się spolonizował. Ojciec hetmana był wojewodą ruskim. Stanisław Żółkiewski przyszedł na świat w 1547 roku.

- Wpływy ojca wprowadziły go w krąg Jana Zamoyskiego. Został sekretarzem króla Stefana Batorego - mówił o Żółkiewskim prof. Henryk Wissner w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie".

Ten protektorat przyspieszył karierę ambitnego szlachcica. Na ten okres przypada też rysa w nieskazitelnym niemal wizerunku bohatera. - Współcześni ganili go za współudział w straceniu Samuela Zborowskiego – zaznaczał historyk.

Pogromca Moskwy, zdobywca Kremla

Staranne wykształcenie, doświadczenie kancelaryjne i znajomość kilku języków czyniły z Żółkiewskiego idealnego pretendenta do służby dyplomatycznej. Przyszły hetman wolał jednak wojaczkę.

- Walczył przeciwko zbuntowanym gdańszczanom, przeciwko cesarzowi Maksymilianowi, w Inflantach, przeciwko pułkom moskiewskim, watahom tatarskim, wojskom tureckim - wyliczał gość Andrzeja Sowy.

W 1596 roku stłumił kozacko-chłopskie powstanie Semena Nalewajki. W 1609 stanął na czele wyprawy na Moskwę. To w trakcie tej kampanii miał miejsce najbardziej spektakularny sukces Żółkiewskiego - niewiele ponad trzy tysiące kierowanych przez niego żołnierzy rozbiło pod Kłuszynem dziesięciokrotnie liczniejsze wojska moskiewskie. Zwycięstwo otworzyło hetmanowi drogę do Moskwy, którą zajął jako pierwszy Europejczyk w historii. Dzięki pertraktacjom Żółkiewskiego bojarzy obrali carem polskiego królewicza Władysława IV.

Klęska pod Cecorą

Żółkiewski całe życie igrał ze śmiercią. Ta dopadła go w 1620 roku na cecorskiej ziemi. Hetman zginął tak, jak żył – na polu bitwy.

- Wiedział, że w roku 1621 rzuci się na Rzeczpospolitą sam sułtan turecki, a tymczasem granica nie jest osłonięta - wyjaśniał sytuację przed tragiczną klęską cecorską Jerzy Teodorczyk, który w audycji Andrzeja Sowy wcielał się w rolę obrońcy.


Posłuchaj
29:35 stanisław żółkiewski___f 38108_tr_0-0_1033331634490bb7[00].mp3 Spór o postać Stanisława Żółkiewskiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" toczą prof. Henryk Wisner i Jerzy Teodorczyk. (PR, 21.11.1986)

 

Żółkiewski postanowił poprowadzić uderzenie wyprzedzające. - Wyprawa została podjęta słabymi, źle zaopatrzonymi wojskami. Wojska oddały inicjatywę strategiczną przeciwnikowi - przekonywał prof. Henryk Wisner. - Żółkiewski nie potrafił opanować sytuacji w obozie.

Hetman zginął podczas odwrotu. Jego zatkniętą na pikę głowę zawieziono sułtanowi. Dopiero dwa lata później udało się wdowie wykupić szczątki męża.

Na grobie Żółkiewskiego umieszczona została inskrypcja zaczerpnięta z "Eneidy": "Powstanie kiedyś z kości naszych mściciel". Napis okazał się proroczy. Hetmana pomścił jego prawnuk, Jan III Sobieski, gromiąc Turków pod Wiedniem.

bm


Zobacz więcej na temat: HISTORIA Stanisław Żółkiewski
Czytaj także

Zygmunt III Waza na moskiewskim tronie

Ostatnia aktualizacja: 28.08.2021 05:37
- Nawet ci, którzy później byli przeciwnikami Polaków, życzyli sobie, by to właśnie Władysław IV Waza zasiadał na tronie moskiewskim – mówił historyk Janusz Osica.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Klęska hetmana Żółkiewskiego pod Cecorą

Ostatnia aktualizacja: 16.09.2023 05:43
- Mimo, że Żółkiewski popełnił wiele błędów w tej kampanii, to winą za klęskę należy obciążyć towarzyszących mu magnatów, którzy przyczynili się do anarchii i zamętów w taborze - mówił historyk Mirosław Nagielski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kłuszyn - wielki triumf polskiej husarii

Ostatnia aktualizacja: 04.07.2022 05:54
Bitwa pod Kłuszynem to wielkie zwycięstwo polskiego oręża. Wojska polskie pod wodzą hetmana Żółkiewskiego rozbiły wielokrotnie liczniejsze wojska rosyjskie i szwedzkie. Droga na Kreml stanęła otworem.
rozwiń zwiń