Jacek Bocheński, autor ironicznych portretów władzy i społeczeństwa

Jacek Bocheński to prozaik, eseista i publicysta, znawca antyku. Autor między innymi Trylogii rzymskiej, na którą składają się "Boski Juliusz", "Nazo poeta" i "Tyberiusz Cezar". Był działaczem opozycji demokratycznej w PRL, współzałożycielem i redaktorem naczelnym podziemnego kwartalnika "Zapis", koncentrującego się między innymi na zagadnieniu wolności słowa. Teraz świętuje swoje 99. urodziny. 

Jacek Bocheński to prozaik, eseista i publicysta, znawca antyku.

Foto: PR2/ Anna Lisiecka

W twórczości Jacek Bocheński często odnosi się do świata antycznego i umiejętnie łączy go ze światem współczesnym. Pisze o miejscu człowieka w dzisiejszym świecie i w historii. Porusza też temat opozycji względem władzy autorytarnej. Jako prozaik debiutował w 1949 roku zbiorem opowiadań "Fiołki przynoszą nieszczęście". Rozgłos zdobył 11 lat później relacją z podróży do Afryki "Pożegnanie z panną Syngilu albo Słoń a sprawa polska". 

POSŁUCHAJ:

>>> Jacek Bocheński #1. Dzieciństwo oraz świat zwyczajny i nadzwyczajny

>>> Jacek Bocheński #2. Jak narodził się pisarz?

>>> Jacek Bocheński #3. Nazo poeta

>>> Jacek Bocheński #4. Pierwsze polskie czasopismo literackie

>>> Jacek Bocheński #5. Owidiusz, który ukształtował myślenie pisarza o formie

Trylogia rzymska Jacka Bocheńskiego 

Największą popularność, także poza granicami kraju, przyniosły Jackowi Bocheńskiemu powieści o wybitnych postaciach antycznego Rzymu - Juliuszu Cezarze i Owidiuszu - zatytułowane "Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza" i "Nazo poeta". Są to dzieła polityczne, w których autor ukazuje proces degenerowania się władzy i stopniowego rozkładu sterroryzowanego społeczeństwa. Książki były szeroko komentowane, a Bocheński zyskał sławę mistrza subtelnej i finezyjnej polemiki ze światem polityki i władzy.
W 2016 roku pisarz podkreślił w rozmowie z Polskim Radiem, że chciał przybliżyć czytelnikom świat starożytny tak, by nie był on widziany jedynie w kontekście "kostiumu antycznego".

Postawa rodziców i wzorce wychowania, które zostają na całe życie 

Pisarz w rozmowie z Polskim Radiem mówił o tym, że interesuje go fenomen zmiany świata i trudności, które ta zmiana sprawia człowiekowi. Bogatym źródłem wiedzy o Jacku Bocheńskim jest książka "Zapamiętani". Prezentuje w niej sylwetki wybitnych przedstawicieli polskiego środowiska literackiego XX wieku, których przedstawia jako swoich znajomych i przyjaciół. Przy tej okazji dużo pisze o swoim życiu. W rozdziale poświęconym Leszkowi Kołakowskiemu poznajemy mechanizmy polskiej działalności opozycyjnej w PRL, w której autor brał udział. Z kolei w części dotyczącej Tadeusza Bocheńskiego, ojca autora, dowiadujemy się dużo o dzieciństwie Bocheńskiego. W wywiadzie dla Polskiego Radia Jacek Bocheński mówił o postawie rodziców, wychowaniu, o wzorcach kształtujących nasze późniejsze życie.

"Zapis", czyli najważniejsze czasopismo poza cenzurą, poświęcone historii, socjologii i kulturze

W latach 70. pisarz, wraz z kilkoma innymi artystami, stanął na czele rodzącej się opozycji demokratycznej i brał udział w akcjach protestacyjnych środowisk twórczych. Był między innymi współzałożycielem i redaktorem naczelnym "Zapisu" - najważniejszego czasopisma ukazującego się poza cenzurą, poświęconego historii, socjologii i kulturze, walczącego o wolność słowa w PRL. Nazwisko pisarza zostało przez komunistyczne władze objęte zakazem druku. Internowany po 13 grudnia 1981 roku, pozostał jedną z czołowych postaci niezależnej kultury.

Jego najważniejsza publikacja z lat 80. to powieść "Stan po zapaści", opisująca nastroje panujące w Polsce po wprowadzeniu stanu wojennego. Zdaniem Jacka Bocheńskiego, jeżeli chodzi o literaturę, to stan wojenny trwał dłużej niż ten formalny.

***

Tytuł audycji: Zapiski ze współczesności

Opracowanie: Anna Lisiecka

Data emisji: 28.07- 1.08.2025

Godz. emisji: 12.45

IAR/PAP/zch/k/pg