Posłuchaj na podcasty.polskieradio.pl >>>
Osiem dekad po rozpoczęciu powojennej odbudowy Warszawy, Teatr Wielki - Opera Narodowa wraca do tamtych przełomowych chwil, przygotowując prapremierę dzieła scenicznego "Najlepsze miasto świata. Opera o Warszawie". Spektakl, oparty na książce Grzegorza Piątka "Warszawa w odbudowie 1944–1949", to nie tylko wydarzenie o dużej wadze artystycznej, ale też poruszająca opowieść o historii miasta, jego ruinach, nadziejach i niezwykłej determinacji mieszkańców, którzy podnieśli je z gruzów. Autorem libretta jest Beniamin M. Bukowski, spektakl reżyseruje Barbara Wiśniewska, a muzykę skomponował Cezary Duchnowski. W "Poranku Dwójki" rozmawialiśmy z twórcami spektaklu.
Odbudowując wspólnotę
Twórca opery przyszedł na świat w Elblągu, a obecnie związany jest z Wrocławiem. Są to miasta, z których po wojnie wywożono cegły do odbudowy Warszawy. - W pewnym sensie reprezentuję więc te miejsca, które same zostały poświęcone, by stolica mogła powstać z ruin. Warszawa jest dla nie symbolem solidarności i wspólnotowego wysiłku. To także przestrzeń, w której odbudowywano nie tylko zniszczone budynki, ale i wartości. Dziś, patrząc na Pałac Kultury, widzę w nim znak historii - może kontrowersyjny, ale nieodłączny. Tworząc muzykę do opery o odbudowie Warszawy, starałem się pamiętać o emocjach ludzi z lat 40., o realiach działania Biura Odbudowy Stolicy, o tym, co opisał Grzegorz Piątek. Te emocje muszą wybrzmieć również w warstwie muzycznej, choć opowiadam tę historię językiem naszych czasów bo to z dzisiejszym odbiorcą prowadzę dialog - powiedział artysta na antenie.
Czytaj także:
"Najlepsze miasto świata", czyli opera przykryta pyłem
Pomysłodawcą powstania opery był Jarosław Trybuś, historyk sztuki i zastępca dyrektora Zamku Królewskiego. - Odbudowa Warszawy była procesem długim, bolesnym i naznaczonym traumą wojenną, ale też wyjątkowym w skali świata. Udała się dzięki ludziom, którzy mimo ogromnych różnic przekonań, doświadczeń i pochodzenia, połączyli siły w imię wspólnego celu. Trzeba wyobrazić sobie powrót na gruzy, do miasta zniszczonego, obcego, pełnego cieni przeszłości, i próbę rozpoczęcia tam życia od nowa. Właśnie ta wiara w sens odbudowy, stała się fundamentem tamtego wysiłku. I stała się też inspiracją dla opery, która dziś trafia na scenę. Ten projekt nie powstał z gotowej wizji, lecz z zaufania do twórców: ludzi, którzy w swoich dziedzinach potrafią stworzyć coś przekraczającego indywidualne wyobrażenia. Powstało dzieło, które jest – dosłownie i metaforycznie - przykryte pyłem: pyłem historii, pyłem odbudowy, ale też artystycznego eksperymentu - zaznaczył gość Małgorzaty Niecieckiej-Mac.
Każda cegła ma znaczenie
W trakcie odbudowy stolicy istotne były nie tylko same cegła, ale przede wszystkim to, co je łączyło - spoiwo. To właśnie ono zbudowało wspólnotę: ludzi, emocji, idei i wspólnego celu. - Cegła staje się nie tylko metaforą indywidualności, ale też elementem większej całości – scenografii, inscenizacji, opowieści. W wizji reżyserki Barbary Wiśniewskiej, i Natalii Kitamikado, odpowiedzialnej za scenografię, nie chodzi o samą cegłę jako przedmiot, ale o grę znaczeń, o rolę, jaką odgrywa w strukturze całego projektu. Ten projekt to coś więcej niż artystyczna wypowiedź - to symbol odbudowy i porozumienia, współtworzony dziś przez trzy warszawskie instytucje kultury: Teatr Wielki - Operę Narodową, Sinfonię Varsovię i Festiwal "Warszawska Jesień". Razem opowiadają historię swojego miasta, pokazując, że odbudowa – zarówno dosłowna, jak i symboliczna - dokonuje się dzięki wspólnocie - zaznaczył na antenie Dwójki Boris Kudlička, dyrektor Teatru Wielkiego - Opery Narodowej.
Jak opowiedzieć historię Warszawy?
Stworzenie libretta na podstawie książki Grzegorza Piątka było dużym wyzwaniem ze względu na jej specyfikę. To opowieść pełna faktów, postaci, detali. Ma swojego zbiorowego bohatera: miasto, instytucje, architektów, polityków. - Wydawało się, że nie sposób uchwycić tej złożoności w formie scenicznej. A jednak Beniamin Bukowski dokonał czegoś niezwykłego. Udało mu się stworzyć teatralną esencję tej historii. Oczywiście, musiał dokonać wielu skrótów, inaczej się nie dało. Ale to, co pozostało, zostało wybrane z ogromnym wyczuciem. Świetnym zabiegiem było też nadanie szczególnej roli chórowi, który wciela się w różne zbiorowości: warszawiaków, architektów, polityków. Dzięki temu spektakl oddaje charakter tej historii jako doświadczenia wspólnotowego. To przedstawienie, które porusza, zwłaszcza dziś, kiedy patrzymy na świat wokół nas i widzimy miasta, które - tak jak kiedyś Warszawa - przeżywają swoją gehennę. Kiedy pisałem tę książkę pięć lat temu, wydawało się, że poruszam temat czysto historyczny. Niestety, dziś nabrał on bolesnej, uniwersalnej aktualności - mówił w rozmowie z Małgorzatą Nieciecką-Mac Grzegorz Piątek.
Program 2 Polskiego Radia jest współorganizatorem Festiwalu, a Polskie Radio patronem medialnym. Małej Warszawskiej Jesieni patronuje Polskie Radio Dzieciom.
***
Przygotowanie: Małgorzata Nieciecka-Mac
Goście: Cezary Duchnowski (kompozytor), Jarosław Trybuś (zastępca dyrektora Zamku Królewskiego), Boris Kudlička (dyrektor Teatru Wielkiego - Opery Narodowej), Grzegorz Piątek (autor książki "Warszawa w odbudowie 1944–1949")
Data emisji: 18.09.2025
Godzina emisji: 7.33
oł
