Nagroda Radiowego Centrum Kultury Ludowej Muzyka Źródeł (do 2017 r. Nagroda Programu 2 Polskiego Radia) przyznawana jest od 2013 roku. Honorujemy wybitnych artystów ludowych, którzy kultywują tradycję, przekazują ją kolejnym pokoleniom i w szczególny sposób obecni są na antenach Polskiego Radia.
Do tej pory laureatami nagrody byli m.in. wielkopolska śpiewaczka Anna Chuda, twórca szkoły suki biłgorajskiej Zbigniew Butryn, gawędziarka i śpiewaczka z Mazowsza – Maria Bienias czy Zespół Śpiewaczy z Dobrowody. Każdy z wyróżnionych artystów jest żywą skarbnicą dziedzictwa swojego regionu. Poznajmy tegorocznych laureatów Nagrody Muzyka Źródeł!
- Stanisława Galica-Górkiewicz – skrzypaczka i pisarka podhalańska
Stanisława Galica-Górkiewicz
Urodziła się w 1947 r. na Podhalu, w Bukowinie Tatrzańskiej, w cieszącej się długim góralskim rodowodem rodzinie Galiców; skrzypaczka – prymistka. Gry skrzypcowej uczyła się u legendarnej podhalańskiej muzykantki Bronisławy Koniecznej-Dziadoń (1894–1968), zwanej „Dziadońką”, która z kolei pobierała nauki u słynnego Bartłomieja Obrochty (1850–1926). Jak zaznacza, muzyka na Podhalu, podobnie jak codzienne życie, ulega zmianie (m.in. ze względu na coraz lepsze wykształcenie muzyczne młodych muzykantów), ale ona pozostaje wierną XIX-wiecznemu stylowi gry, przejętemu od mistrzyni – „Dziadońki”. Repertuar „nut” góralskich, które gra Stanisława Galica-Górkiewicz jako solistka i prymistka kapeli, jest także bezpośrednią kontynuacją repertuaru Bronisławy Koniecznej-Dziadoń. Prócz „nut” góralskich, „Dziadońka” przekazała Galicy-Górkiewicz także wiele opowieści o realiach życia na Podhalu na przełomie wieków XIX i XX. Te opowieści Artystka zawarła w książkach swojego autorstwa.
Poznaj także:
Laureaci Nagrody Muzyka Źródeł z ubiegłych lat
Dużą wagę przykłada do wiernego odtwarzania w grze stylu stricte podhalańskiego, ponieważ, jak uważa, dziś wiele swoistych dla różnych regionów górskich stylów traci swój niepowtarzalny charakter, a muzyka podhalańska miesza się często choćby ze spiską, słowacką, węgierską itp. ze względu na to, że wielu młodych muzyków określa swój repertuar ogólnikowo, jako „muzykę Karpat”. Wyjątkowa wartość sztuki muzycznej Stanisławy Galicy-Górkiewicz przejawia się przede wszystkim właśnie w kultywowaniu zachowawczego, wolnego od wpływów mody, stylu muzykowania góralskiego, który w prostej linii wywodzi się od podhalańskich muzyków urodzonych w połowie XIX w.
Stanisława Galica-Górkiewicz jest także autorką licznych publikacji książkowych, artykułów i audycji radiowych, dotyczących historii i kultury rodzimej Bukowiny Tatrzańskiej. Zamiłowanie do historii rodzinnej i wiedzy o życiu na dawnym Podhalu zaszczepiła w niej matka, opowiadając jej od najmłodszych lat o przodkach i kulturze góralskiej minionych dekad.
Jak mówi Artystka, książki pisze niejako pod wewnętrznym przymusem spisania i przekazania tego, co sama zna, a co nieuchronnie odchodzi lub znacząco się zmienia – przebogatego, podhalańskiego dziedzictwa kulturowego. Zawarte w książkach wspomnienia spisuje podhalańską gwarą.
- Józef Broda – muzyk, budowniczy instrumentów, pedagog z Beskidu Śląskiego
Józef Broda
Józef Broda urodził się w 1941 roku w Ustroniu-Lipowcu. W świat muzyki tradycyjnej jako pierwsi wprowadzili go mama i dziadek. Pierwsze nauki pobierał u największych mistrzów swojego regionu, wśród których znalazł się m.in. Jan Kawulok. Wykształcenie wyższe zdobywał w ośrodkach akademickich w Gdańsku, Warszawie, Toruniu i Lublinie, studiując m.in. filozofię i wychowanie przez sztukę.
Dzięki prowadzonym przez siebie badaniom folkloru, zgromadził ogromny repertuar pieśni i przyśpiewek, a także informacje o ich miejscu i funkcjach w zwyczajach i obrzędach. Wykonując je w pełnej zgodzie z tradycjami regionu, stał się autentycznym nosicielem obyczajów górali Beskidu Śląskiego. W oparciu o swoją wiedzę, doświadczenie i obserwacje, odtworzył i przyczynił się do kontynuowania ginących tradycji w swoim regionie.
Przeczytaj także: Józef Broda: muzyka pozwala dzieciom smakować życie
Przez wiele lat pracował jako wychowawca i nauczyciel w szkołach podstawowych w Istebnej i Koniakowie, propagując wśród dzieci i młodzieży lokalne tradycje. Uczył nie tylko gry na instrumentach, pieśni i tańców, ale także szacunku dla rodzimej kultury. Przekazywał, jak wielką wagę dla budowania tożsamości ma świadomość własnego pochodzenia. Był także twórcą i reżyserem przedstawień plenerowych, będących przykładem symbiozy człowieka, przyrody i kultury. Folklor stał się dla niego środkiem wychowywania poprzez działanie w grupach twórczych, np. w formie teatru obrzędowego. Jego działania i metody zainspirowały wielu nauczycieli w ich pracy pedagogicznej.
Polskie Radio wielokrotnie odwiedzało Józefa Brodę w jego domu na Wyrszczku, nagrywając barwne opowieści artysty o świecie dźwięków wydobywanych w poetycki sposób z najprostszych instrumentów dętych. To właśnie tam przez wiele lat powstawały audycje „Co słychać na Wyrszczku” z udziałem dzieci, którym muzyk opowiadał o porach roku, żywej naturze, łąkach, potokach i muzyce.
- 1 kwietnia: urodziny Radiowego Centrum Kultury Ludowej!
Idea powstania Radiowego Centrum Kultury Ludowej rodziła się długo, co najmniej dwa lata, a była efektem ważnej i długoletniej pracy pasjonatów z Redakcji Muzyki Ludowej. Choć Redakcja ta powstała tuż po II wojnie światowej i w założeniu miała służyć ludowemu państwu, to dzięki profesjonalizmowi i oddaniu redaktorów służyła przede wszystkim kulturze narodowej, to znaczy zachowaniu, podtrzymaniu, promocji muzyki tradycyjnej i szeroko pojętej kultury ludowej.
Marian Domański, rodzinne archiwum Piotra Domańskiego
Warto przypomnieć tutaj takie nazwiska jak Barbara Krasińska, długoletnia szefowa Redakcji, inicjatorka nagrań na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu, i Marian Domański, niestrudzony kolekcjoner radiowych nagrań postaci kultury ludowej, muzyków, poetów, przedstawicieli kultury materialnej: rzeźbiarzy, malarzy, garncarzy itd. Wspomnienia związane z tamtym okresem pracy redakcyjnej pełne są anegdot, ale efekt cieszy do dzisiaj, bo to wtedy powstawały najciekawsze nagrania archiwalne. Czemu akurat wtedy? Ponieważ muzykanci wówczas jeszcze grali po wsiach i weselach i cieszyli się tym, co swoje!
W tym roku, w obliczu tego, co dzieje się tuż za wschodnią miedzą, nie sposób hucznie świętować urodzin. Przygotowaliśmy jednak kilka miłych okołomuzycznych niespodzianek. Polecamy także artykuł Marii Baliszewskiej, podsumowujący 25-lecie pracy Radiowego Centrum Kultury Ludowej (2019).
A kolejna muzyczna niespodzianka? Już dziś o 23.05 na antenie Jedynki porozmawiamy z peruwiańską diwą, legendą muzyki latynoskiej – Susaną Bacą! Czytaj i słuchaj: Susana Baca. O niewolniczych korzeniach folkloru
Przeczytaj:
Radiowe Centrum Kultury Ludowej świętuje 25 lat istnienia
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 1.04.2022
Godzina emisji: 15.15
