Jafar Panahi to jeden z najważniejszych współczesnych reżyserów irańskich. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Busan otrzyma nagrodę dla azjatyckiego filmowca roku, co tylko potwierdza jego zasługi dla świata kina. Reżyser jest też laureatem Złotego Lwa za film "Krąg" (Wenecja, 2000), Złotego Niedźwiedzia dla obrazu "Taxi" (Berlin, 2025). W 2025 roku został uhonorowany Złotą Palmą na festiwalu w Cannes za film "To był tylko przypadek". Jest pierwszym azjatyckim reżyserem, który zdobył nagrody na trzech najważniejszych festiwalach Europy.
O czym są filmy Panahiego?
Irański twórca tworzy swoje filmy w wyjątkowo trudnych warunkach - władze Iranu nałożyły na niego zakaz kręcenia filmów, pisania scenariuszy, podróżowania. Był wielokrotnie aresztowany i skazywany. Artysta nie poddaje się i konsekwentnie w swoich obrazach porusza tematy społeczne i polityczne, co mocno krytykują irańskie władze. Panahi mówi o wolności, o niepodporządkowaniu się reżimom politycznym. Jafar Panahi ma na swoim koncie wiele filmów pełnometrażowych i dokumentalnych. Wśród nich są:
- Biały balonik (The White Balloon, 1995)
- Złotej Rybki nie ma / Mirror (Ayneh, 1997)
- Krąg (Dayereh, 2000)
- Talaye sorkh (Crimson Gold, 2003)
- Offside (2006)
- To nie jest film (This Is Not a Film, 2011)
- Closed Curtain (2013)
- Taxi-Teheran (Taxi, 2015)
- Trzy twarze (3 Faces, 2018)
- Bez niedźwiedzi (No Bears, 2022)
- To był zwykły przypadek (Un simple accident, 2025)
Trzy filmy Panahiego, które trzeba zobaczyć
Po każdy z jego filmów warto sięgnąć. Świetnym wyborem na początek przygody z kinematografią Irańczyka mogą być: "Taxi-Teheran" (2015), "Krąg" (2000) czy "To nie jest film” (In film nist, 2011).
"Krąg" to najwcześniejszy z polecanych obrazów - mocny, przejmujący obraz kobiet w Iranie. Panahi w niemal dokumentalnej formie pokazuje, jak patriarchalne prawo i normy społeczne przyjęte w kraju tłamszą kobiety, zmieniają ich życie w koszmar. Bohaterki "Kręgu" mierzą się z przeciwnościami losu, które nawet nie śnią się krajom europejskiego Zachodu. Pozostają przy tym silne i odważne.
To jeden z najbardziej znanych filmów reżysera.
"To nie jest film" Panahi nakręcił w 2011 roku, gdy już obowiązywał go zakaz tworzenia obrazów. Artysta opowiada o sobie jako twórcy, reżyserze w kraju pełnym cenzury, w którym władza patrzy mu na ręce. Krytycy nazwali ten film dziennikiem artysty i jego aktem oporu.
Mówi się, że film został zaprezentowany w Europie, bo jego kopię udało się przemycić na pendrivie ukrytym w cieście.
"Taxi-Teheran" (Taxi, 2015) jest obrazem nagranym kamerą umieszczoną na desce rozdzielczej taksówki, której kierowcą jest sam Panahi. Pasażerami reżysera są przeróżne osoby, które opowiadają mu swoje historie. Z tych opowieści powstał portret współczesnego Iranu, refleksja o wolności i sztuce.
Tytuł "The Asian Filmmaker of the Year" przyznany Panahiemu z okazji 30. edycji BIFF (Busan International Film Festival) jest podkreśleniem znaczenia jego kinematografii. Uroczyste wręczenie nagrody odbędzie się podczas ceremonii otwarcia festiwalu - 17 września w Busan Cinema Center. Festiwal potrwa do 26 września.
30. odsłona festiwalu podkreśla jego duże znaczenie w regionie, ale też rosnącą popularność i uznanie na arenie międzynarodowej. BIFF pomógł wypromować takich reżyserów jak Bong Joon-ho, Park Chan-wook czy Lee Chang-dong.
***
pj/k
