Powieści na antenie

"Lewa wolna" Józefa Mackiewicza

Ostatnia aktualizacja: 16.09.2022 19:30
W audycji przypomnieliśmy fragmenty powieści, wydanej po raz pierwszy w roku 1965 przez londyńskie wydawnictwo Krąg. To swoisty eksperyment, w którym autor do narracji literackiej wprowadza fragmenty archiwalnych dokumentów, pozwalając niejako zajrzeć za kulisy wydarzeń frontowych. Czytał Jerzy Radziwiłowicz.
Jerzy Radziwiłowicz
Jerzy RadziwiłowiczFoto: Polskie Radio

"Lewa wolna" to rozkaz przekazywany z szeregu do szeregu w kolumnie marszowej, aby dać drogę innej kolumnie. Użyte w tytule powieści Józefa Mackiewicza słowa mogą oznaczać "oddanie drogi" bolszewizmowi. "Lewa wolna" łączy fikcję powieściową z autentycznymi wydarzeniami okresu wojny polsko-bolszewickiej. Akcja toczy się po jednej i po drugiej stronie.

Mackiewicz miał niespełna 17 lat, gdy poszedł na tę wojnę jako ochotnik. Dwa lata służył w kawalerii. Po stronie polskiej walczyli też Kozacy kubańscy i ochotnicy rosyjscy. Zetknięcie się z nimi miało wpływ na późniejszą twórczość i poglądy polityczne pisarza.

Czytaj także:

Józef Mackiewicz urodził się 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu w polskiej rodzinie szlacheckiej. W roku 1907 przenieśli się do Wilna, gdzie trzy lata później Józef rozpoczął naukę w gimnazjum. Pracę dziennikarską rozpoczął na początku lat 20., kiedy to zaczął publikować pierwsze artykuły w wileńskim dzienniku "Słowo". Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, był zagorzałym przeciwnikiem Sowietów. Kiedy w roku 1939 wkroczyli do Wilna, uciekł do Kowna. Podczas II wojny światowej jego losy były dramatyczne.

Na przełomie lat 1942/1943 sąd specjalny Armii Krajowej skazał go na karę śmierci za kolaborację z Niemcami. Sergiusz Piasecki odmówił jednak wykonania wyroku, a ppłk Aleksander Krzyżanowski, komendant Okręgu Wileńskiego, zdecydował o jego uniewinnieniu. Mackiewicz brał udział w ekshumacji polskich oficerów w Katyniu. Kiedy Armia Czerwona znów wkroczyła do Polski, raz jeszcze opuścił Wilno, a następnie przez Warszawę, Kraków, Wiedeń, Rzym wyjechał do Londynu.

Od roku 1955 mieszkał w Monachium. Tam zmarł, 31 stycznia 1985 roku. Decyzją Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej rok 2022 ustanowiono Rokiem Józefa Mackiewicza. I choć pamięć o nim wraca, to wciąż wiemy o nim zbyt mało.


Posłuchaj
14:05 Dwójka Książka do słuchania lewa wolna 26.05.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 1. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:43 Dwójka Książka do słuchania lewa wolna 27.05.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 2. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:31 Dwójka Książka do słuchania lewa wolna 30.05.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 3. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:37 Dwójka Książka do słuchania lewa wolna 31.05.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 4. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:12 Dwójka Książka do słuchania lewa wolna 1.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 5. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:32 Książka do słuchania 2.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 6. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:37 2022_06_03 19_16_44_PR2_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 7. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:30 Dwójka Książka do słuchania 6.06.2022 lewa wolna 8.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 8. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:45 Książka do słuchania 7.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 9. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:57 Książka do słuchania 8.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 10. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:24 2022_06_09 19_16_28_PR2_Ksiazka_do_skuchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 11. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:20 Dwójka Książka do słuchania 10.06.2022 lewa wolna-12.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 12. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:28 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_06_13-19-14-48.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 13. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:39 Książka do słuchania 14.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 14. (Książka do słuchania/Dwójka)

12:25 Książka do słuchania Dwójka 15 czerwiec 2022 19_17_01.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 15. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:16 Dwójka Książka do słuchania 16.06 lewa wolna 16.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 16. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:57 Książka do słuchania Dwójka 17 czerwiec 2022 19_16_10.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 17. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:32 Książka do słuchania Dwójka 20 czerwiec 2022 19_15_16.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 18. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:16 Dwójka lewa wolna 19.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 19. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:46 Książka do słuchania Dwójka 22 czerwiec 2022 19_15_13.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 20. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:19 Dwójka Książka do słuchania 23.06.2022 lewa wolna 21.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 21. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:53 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_06_24-19-15-04.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 22. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:03 Książka do słuchania Dwójka 27 czerwiec 2022 19_17_17.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 23. (Książka do słuchania/Dwójka)
15:01 Książka do słuchania 28.06.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 24. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:35 Książka do słuchania Dwójka 29 czerwiec 2022 19_18_39.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 25. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:25 2022_06_30 19_20_47_PR2_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 26. (Książka do słuchania/Dwójka)

11:56 2022_07_01 19_16_35_PR2_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 27. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:59 Książka do słuchania Dwójka 4 lipiec 2022 19_15_30.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 28. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:20 Książka do słuchania Dwójka 5 lipiec 2022 19_17_50.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 29. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:05 2022_07_06 19_15_20_PR2_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 30. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:26 2022_07_07 19_16_39_PR2_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 31. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:44 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_07_08-19-17-28.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 32. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:35 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_07_11-19-18-02.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 33. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:24 2022_07_12 19_14_40_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 34. (Książka do słuchania/Dwójka)

12:41 Dwojka Ksiazka do sluchania 2022_07_13-19-16-30.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 35. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:03 Książka do słuchania 14.07.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 36. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:41 Książka do słuchania 15.07.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 37. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:53 Dwójka Książka do słuchania 18.07.2022 mackiewicz 38.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 38. (Książka do słuchania/Dwójka)

11:16 Dwojka Ksiazka do sluchania 2022_07_19-19-19-18.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 39. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:04 Książka do słuchania 20.07.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 40. (Książka do słuchania/Dwójka)

12:20 Dwójka Książka do słuchania 21.07.2022 lewa wolna 41.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 41. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:25 Dwojka Ksiazka do sluchania 22 lipiec 2022 19_14_20.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 42. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:56 Książka do słuchania Dwójka odc. 43 25 lipiec 2022 19_50_18.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 43. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:42 Książka do słuchania Dwójka 26 lipiec 2022 19_16_30.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 44. (Książka do słuchania/Dwójka)

 

14:51 książka do słuchania Dwójka 45 27 lipiec 2022 19_15_27.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 45. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:15 Książka do słuchania Dwójka 46 29 lipiec 2022 19_16_02.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 46. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:44 Dwojka Ksiazka do sluchania 2022_08_01-19-15-15.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 47. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:02 Książka do słuchania 2.08.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 48. (Książka do słuchania/Dwójka)

12:44 2022_08_03 19_18_30_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 49. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:02 2022_08_04 19_14_38_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 50. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:21 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_08_08-19-15-31.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 51. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:56 Książka do słuchania Dwójka 9 sierpień 2022 19_16_16.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 52. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:47 Książka do słuchania Dwójka 10 sierpień 2022 19_13_03.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 53. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:47 Dwojka Ksiazka do czytania 2022_08_11-19-15-14.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 54. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:17 2022_08_12 19_17_33_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania .mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 55. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:54 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_08_16-19-15-10.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 56. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:11 Książka do słuchana 17.08.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 57. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:21 Dwójka książka do słuchania 18.08.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 58. (Książka do słuchania/Dwójka)

12:56 2022_08_19 19_17_09_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 59. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:20 Dwójka książka do słuchania lewa wolna 22.08.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 60. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:37 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_08_23-19-18-04.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 61. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:59 Dwójka książka do słuchania lewa wolna 24.08.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 62. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:22 2022_08_25 19_16_28_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 63. (Książka do słuchania/Dwójka)

15:02 Książka do słuchania DWójka 26 sierpień 2022 19_15_02.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 64. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:44 dwójka lewa wolna 29.08.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 65. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:44 Dwojka Ksiazka_do_sluchania 2022_08_30-19-15-19.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 66. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:29 Książka do słuchania Dwójka 31 sierpień 2022 19_15_15.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 67. (Książka do słuchania/Dwójka)

11:33 Dwojka_Ksiazka_do_sluchania 2022_09_01-19-18-15.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 68. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:46 Książka do słuchania Dwójka 2 wrzesień 2022 19_16_36.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 69. (Książka do słuchania/Dwójka)

12:01 Książka do słuchania Dwójka 5 wrzesień 2022 19_17_57.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 70. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:28 Dwojka Ksiazka do sluchania 2022_09_06-19-19-16.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 71. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:25 Dwojka Ksiazka do sluchania 2022_09_07-19-15-10.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 72. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:41 lewa wolna 73.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 73. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:33 Książka do słuchania 12.09.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 74. (Książka do słuchania/Dwójka)

13:43 Dwójka Książka do słuchania lewa wolna 13.09.2022.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 75. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:36 Książka do słuchania Dwójka 14 wrzesień 2022 19_16_55.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 76. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:20 2022_09_15 19_15_56_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 77. (Książka do słuchania/Dwójka)

14:18 2022_09_16 19_15_29_Dwojka_Ksiazka_do_sluchania.mp3 Józef Mackiewicz "Lewa wolna", czyta Jerzy Radziwiłowicz - fragm. 78. (Książka do słuchania/Dwójka)

                

***

Tytuł audycji: Książka do słuchania

Data emisji: 26.05-16.09.2022

Godzina emisji: 19.15

Czytaj także

"Jedynie prawda jest ciekawa". 120. rocznica urodzin Józefa Mackiewicza

01.04.2022 20:53
W związku z przypadająca 120. rocznicą urodzin Józefa Mackiewicza w miejscu pochówku przy przy kościele św. Andrzeja Boboli, zostały złożone kwiaty w imieniu prezydenta Andrzeja Dudy.
Wieniec od prezydenta Andrzeja Dudy na grobie Józefa Mackiewicza w Londynie
Wieniec od prezydenta Andrzeja Dudy na grobie Józefa Mackiewicza w LondynieFoto: Twitter.com/@PL1918

W kolumbarium Polskiego Kościoła św. Andrzeja Boboli w Londynie przy tablicy wybitnego polskiego pisarza i komentatora politycznego Józefa Mackiewicza, złożono wieniec w imieniu prezydenta Andrzeja Dudy.

W piątek przypada 120. rocznica urodzin Józefa Mackiewicza, jednego z najważniejszych polskich pisarzy XX wieku, autora kilkunastu książek oraz setek reportaży z utraconych przez Polskę Kresów Wschodnich.

Wróg komunizmu

Był bezkompromisowym wrogiem i krytykiem komunizmu, objętym zakazem druku w czasach PRL. Jego życiowym mottem były słowa "jedynie prawda jest ciekawa".

Czesław Miłosz określił go słowami "najlepszy polski prozaik powojennej Polski”. Pisarz zmarł w 1985 roku.
W imieniu prezydenta wieniec złożył Konsul Generalny RP Mateusz Stąsiek.

Czytaj także:

es


Czytaj także

"Warstwy ciał jedne na drugich". Mackiewicz i Goetel o poszukiwaniu prawdy o Katyniu

13.04.2024 05:45
"Jeden, dwa, trzy trupy ludzkie robią już ciężkie i przygniatające wrażenie. Proszę sobie wyobrazić ich tysiące, tysiące, i wszystkie w mundurach oficerów polskich..." – pisał Józef Mackiewicz o ekshumacjach przeprowadzanych wiosną 1943 roku w Katyniu. Dziś obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej​.
Katyń, ekshumacja grobów Polaków zabitych przez NKWD, 1943 rok
Katyń, ekshumacja grobów Polaków zabitych przez NKWD, 1943 rokFoto: PAP/Archiwum

Wiosną 1943 roku na terenie grobów w Katyniu pracowała m.in. Techniczna Komisja Polskiego Czerwonego Krzyża. Niemcom zależało, by o zbrodniach Rosjan dowiedziano się w Polsce i na świecie. To z punktu widzenia propagandowego była dla nich duża szansa m.in. na to, by alianci zaczęli na Rosję patrzeć mniej przychylnym okiem. Do Katynia przybyła więc na zaproszenie Niemców komisja licząca ok. pięćdziesięciu osób. Oprócz lekarzy uczestniczyli w niej także m.in. polscy literaci: Józef Mackiewicz, który, by się tam udać, zdobył zgodę polskich władz podziemnych, a także Ferdynand Goetel, którego wyjazd zaakceptowały z kolei władze RP na emigracji. Na miejscu obecny był też m.in. publicysta Jan Emil Skiwski.

Kliknij w obrazek, wejdź na strony serwisu specjalnego i dowiedz się więcej o zbrodni katyńskiej:

src=" //static.prsa.pl/cea306ad-9c77-4ae2-ac91-d4755f53412e.file"

Warstwy ciał ludzkich

W wywiadzie pt. "Widziałem na własne oczy", opublikowanym w wydawanym przez Niemców w Wilnie "Gońcu Codziennym" 3 czerwca 1943 roku, Józef Mackiewicz relacjonuje: "Jeden, dwa, trzy trupy ludzkie robią już ciężkie i przygniatające wrażenie. Proszę sobie wyobrazić ich tysiące, tysiące, i wszystkie w mundurach oficerów polskich... Kwiat inteligencji, rycerstwo Narodu! Tworzą warstwy w głąb, warstwy ciał ludzkich jedne na drugich. W tej okropnej chwili przychodzi mi straszliwe porównanie ich do wielkiej skrzyni sardynek. Ułożone są jak sardynki, przekładane nawzajem to nogami, to głową, sprasowane, spłaszczone w trupim soku, który na dnie niektórych dołów ustaje się nieraz w postaci zielonej, martwej cieczy, nie odbijającej ani wierzchołków drzew, ani obłoków na niebie. Obnażyliśmy głowy i stali nieruchomo, jakieś ptaszki ćwierkały na sośnie. Deszcz akurat przestał padać, błogosławiony wiatr odegnał na przeciwną stronę grobu odurzający swąd. I nawet na chwilę wyjrzało słońce".

Józef Mackiewicz został wysłany do Katynia nie tylko ze względu na swoje zdolności reporterskie i literackie (wszak był jedną z najważniejszych postaci świata literackiego II RP), ale również z powodu sympatii do narodu niemieckiego, jaką przypisywano mu jeszcze przed wojną. To, co zobaczył na miejscu, wywarło na nim ogromne wrażenie, a walką o prawdę dotyczącą sowieckich sprawców tej zbrodni zajmował się odtąd aż do końca życia.

Podobnie silne wrażenie wywarły widoki grobów w Katyniu na Ferdynandzie Goetlu, jednym z czołowych pisarzy polskich okresu międzywojennego. "W miejscu, gdzie odkryta jest wierzchnia warstwa zwłok, jest postać związana sznurem. Ta zdaje się żyć jeszcze dramatem przedśmiertnej walki. Na dnie opadającej ku dołowi mogiły czernieje woda zmieszana z krwią" – relacjonował to, co zobaczył.

Mackiewicz w roli śledczego


Posłuchaj
20:19 O wizycie Józefa Mackiewicza w Katyniu opowiada prof. Tadeusz Wolsza w audycji Doroty Gacek "Zawsze w kontrze" (PR, 0504.2022).mp3 O wizycie Józefa Mackiewicza w Katyniu opowiada prof. Tadeusz Wolsza w audycji Doroty Gacek "Zawsze w kontrze" (PR, 5.04.2022)

- Każdy powracający zabiera pamiątki, Mackiewicz również. To są pamiątki, które tam leżą rozrzucone, w tym lesie katyńskim. To są strzępy dokumentów, fragmenty listów, naramienniki wojskowe, słynne guziki katyńskie, orzełki z koroną, papierośnice, jakieś inne rodzinne pamiątki. Każda taka pamiątka, każdy guzik, każdy orzełek to jest kawał historii – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Tadeusz Wolsza.

Dodawał: - On chyba wówczas doszedł do wniosku, że po tym, co zobaczył – te warstwy zamordowanych polskich oficerów, widział tę ciężką pracę Komisji Technicznej Polskiego Czerwonego Krzyża, widział te tysiące rozproszonych po lesie dokumentów, artefaktów, pamiątek, widział list swojego przyjaciela z Wilna podporucznika Wierszyłło – (…), napisze książkę. Że to jest temat, który powinien bardziej zaistnieć w przestrzeni.

Mackiewicz badał miejsce zbrodni niezwykle dokładnie. Rozmawiał też z mieszkańcami okolicznych wsi. To on, jak mówił prof. Wolsza, zauważył, że gazety, które znaleziono w Katyniu, kończą się na kwietniu 1940 roku.

- Ta praca, którą wykonuje wówczas w 1943 roku, to praca klasycznego śledczego, który gromadzi dokumentację. (...) On chce poznać wszystkie szczegóły – przekonywał na antenie Polskiego Radia prof. Wolsza.

Ukarani za głoszenie prawdy

Józef Stalin już w grudniu 1941 roku, zapytany podczas spotkania z generałami Władysławem Sikorskim i Władysławem Andersem o los polskich oficerów, odpowiedział, że zbiegli do Mandżurii. Po odkryciu grobów nadal nie przyznawał, że była to robota NKWD. Reakcją Związku Radzieckiego na zwrócenie się rządu RP na uchodźstwie do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o zbadanie zbrodni było zerwanie stosunków dyplomatycznych z władzami polskimi w Londynie. Władze ZSRS przyznały się do mordu katyńskiego dopiero w kwietniu 1990 roku.


Czytaj więcej:

Katyń - kłamstwo Stalina. "Oficerowie zbiegli do Mandżurii"


Tych, którzy głosili prawdę o Katyniu, jak Mackiewicz czy Goetel, czekał po wojnie ciężki los. Józef Mackiewicz z powodu konfliktu z nową władzą emigrował z kraju w 1945 roku. Dotarł do Londynu, ale od 1955 roku mieszkał w Monachium. Przez wszystkie lata emigracji walczył o prawdę o Katyniu, publikował na ten temat artykuły, wydawał książki. W Polsce jednak był pisarzem niewygodnym, uznania doczekał się dopiero po upadku PRL.

Podobny los spotkał Ferdynanda Goetla. Po wojnie wyjechał z Polski i jak prawie wszyscy emigranci był objęty zakazem druku. Umarł w Londynie w 1960 roku. W kwietniu 2006 roku w audycji "Raport" o jego losie opowiadał prof. Włodzimierz Bolecki:

- W jego przypadku jedna sprawa miała szczególne znaczenie. Goetel był jednym z kilku z Polski (...) świadków odkrywania polskich grobów w Katyniu. Napisał na ten temat raport, który złożył Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi, wystąpił przed Kongresem Stanów Zjednoczonych, który prowadził dochodzenia w sprawie Katynia i w związku z tym był jako świadek jedną z tych osób, które miały zostać przez NKWD zlikwidowane. Uciekł z Polski, ponieważ wiedział, że grozi mu po prostu śmierć.

O powojennych losach Ferdynanda Goetla mówił w audycji "Raport" w kwietniu 2006 roku prof. Włodzimierz Bolecki: 

Podobnie jak w przypadku Mackiewicza o Goetlu rozpuszczano informacje, jakoby był kolaborantem niemieckim. Za życia nie doczekał się rehabilitacji. W przeciwieństwie do Mackiewicza także po śmierci i upadku komunizmu nie zdobył już uznania w szerszym kręgu.

bmich/im

Źródła:

J. Mackiewicz, Widziałem na własne oczy, "Goniec Codzienny" 03.06.1943, nr 577
"Ferdynand Goetel – wyklęty za prawdę o Katyniu" na: www.przystanekhistoria.pl (dostęp: 8 kwietnia 2022)