Za ojczyznę łyżwiarstwa szybkiego uważana jest Holandia. W 1801 roku w Groeningen odbyły się pierwsze w Europie zawody w tej dyscyplinie.

Począwszy od pierwszych zimowych igrzysk w Chamonix w 1924 roku łyżwiarstwo szybkie ma stałe miejsce w programie olimpijskim. Rozegrano wówczas pięć konkurencji, tylko z udziałem mężczyzn: biegi na 500 m, 1500 m, 5000 m i 10000 m oraz wielobój.

Gwiazdą zawodów był Clas Thunberg z Finlandii, który zdobył trzy złote medale, po jednym srebrnym i brązowym. W kolejnych igrzyskach nie rozgrywano już wieloboju. Ponownie Thunberg był najlepszym panczenistą - do swej kolekcji dołączył dwa złote krążki za biegi na 500 i 1500 metrów.

W 1932 roku w Lake Placid zrezygnowano z obowiązującej do tej pory zasady, że w jednym biegu może występować tylko dwóch zawodników, i dopuszczono do wspólnego startu aż sześciu panczenistów. Eksperyment się nie udał. Organizatorzy zostali zarzuceni lawiną protestów. W 1936 r. w Garmisch-Partenkirchen powrócono do starych przepisów.

W Pjongczangu pojawi się jednak wyścig ze startu wspólnego. W Pucharze Świata obecny jest od sezonu 2011/12, a w MŚ zadebiutował w 2015 roku. Przystępuje do niego maksymalnie 24 zawodników.

Dopiero w 1980 roku pojawił się ktoś, kto dorównał sławą Thunbergowi, a być może zasłużył na miano panczenisty wszech czasów. Amerykanin Eric Heiden w igrzyskach w Lake Placid wygrał wszystkie biegi - na 500 m, 1000 m (konkurencja wprowadzona do programu olimpijskiego w 1976 r.), 1500, 5000 i 10000 m. Wyczyn 21-letniego studenta medycyny zasłużył na tym większe uznanie, że wówczas w świecie łyżwiarskim wyraźnie można było dostrzec specjalizację w ściganiu na dystansach sprinterskich i długich.

Wielką postacią łyżwiarstwa szybkiego był także Norweg Johann Olav Koss, który w olimpijskiej hali w Hamar zdobył trzy złote medale igrzysk w Lillehammer - na 1500, 5000 i 10000 metrów, bijąc przy tym trzy rekordy świata.

Kobiety zadebiutowały w zimowych igrzyskach dopiero w Squaw Valley w 1960 roku. Rywalizowały na czterech dystansach: 500, 1000, 1500 i 3000 metrów. Od igrzysk w Calgary w 1988 roku kobiety walczą o medale także w biegu na 5000 m. Najbardziej utytułowaną panczenistką jest Rosjanka Lidia Skoblikowa, która w latach 1960-64 zdobyła sześć złotych medali.

W 2006 roku w Turynie pojawiły się natomiast wyścigi drużynowe.

W olimpijskich startach reprezentanci Polski zdobyli sześć medali. W 1960 roku w Squaw Valley w biegu na 1500 m Elwira Seroczyńska zajęła drugie miejsce, a Helena Pilejczyk była trzecia. W 2010 i 2014, odpowiednio, po brąz i srebro sięgała drużyna kobiet.

W Soczi świetnie spisali się również mężczyźni. Zbigniew Bródka był najlepszy na 1500 m, a z kolegami z drużyny zajął trzecie miejsce. W Pjongczangu na takie sukcesy trudno jednak liczyć. Bródka od dawna nie może wrócić do optymalnej dyspozycji, a męskiej drużynie nie udało się nawet wywalczyć olimpijskiej kwalifikacji.