Historia

Edward Dembowski – młody zakładnik idei romantycznej

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2024 05:40
- Oderwany od rzeczywistości marzyciel i entuzjasta. Nie kwestionuję jego odwagi i zaangażowania, ale plany powstania, które lansował i wymusił były nieporozumieniem – mówił na antenie PR prof. Jarosław Czubaty.
Edward Dembowski na czele procesji z 27 lutego 1846
Edward Dembowski na czele procesji z 27 lutego 1846Foto: Wikipedia/cc/Maciej Szczepańczyk

27 lutego 1846 roku, zmarł Edward Dembowski. Arystokrata z pochodzenia, radykalny demokrata, filozof i chłopoman żył niespełna dwadzieścia cztery lata.

Filozofia miłości ludu

Publiczne życie zaczął jako dziewiętnastoletni redaktor czasopisma poświęconego propagowaniu, fascynującej ówczesną Europę, filozofii Hegla. Wkrótce, wierny początkowo uczeń, wysnuł swoją własną myśl, którą nazywał filozofią miłości ludu.

Dembowski dojrzewał w działaniu - w wirze dyskusji ideowych i pracy konspiracyjnej. Należał do lewego skrzydła działającego w zaborze rosyjskim Związku Narodu Polskiego i dążył do szybkiego wybuchu powstania.

Zabór pruski

Zdekonspirowany przedostał się do Poznania. Tu, pozostając pod nadzorem policji pruskiej, pisał do demokratycznych pism poznańskich i odgrywał coraz poważniejszą rolę w krajowym ruchu narodowowyzwoleńczym. Propagował ideę radykalnej rewolucji ludowej, jako dźwigni zjednoczenia i wyzwolenia narodu.

Powstanie krakowskie

Wreszcie, wysiedlony z zaboru pruskiego, na początku 1845 roku podjął intensywną działalność polityczną w Galicji. Bez reszty poświęcił się pracy spiskowej. Po wybuchu powstania w 1846 roku, przybył do Krakowa na czele oddziału górników z Wieliczki. Jako sekretarz dyktatora Jana Tyssowskiego stał się szarą eminencją i ideowym przywódcą zrywu.

Dembowski doprowadził do radykalizacji społecznego programu powstania. Przygotował odezwę zapowiadającą zrównanie stanów, zniesienie pańszczyzny i nadanie ziemi wszystkim chłopom. Nie powstrzymało to jednak szalejącej już w Galicji rzezi szlachty, dokonywanej rękoma podburzonych przez Austriaków chłopów.

Śmierć z krzyżem w ręku

Młody rewolucjonista podjął rozpaczliwą próbę ratowania beznadziejnej sytuacji. 27 lutego 1846 roku stanął na czele procesji, której nieuzbrojeni uczestnicy wyruszyli z Krakowa, aby przeciągnąć na swoją stronę oddziały chłopskie. Na Podgórzu piechota austriacka otworzyła ogień, Dembowski padł zabity po pierwszej salwie.


Posłuchaj
15:00 edward dembowski___1588_03_iv_tr_0-0_1035346761796864[00].mp3 Edward Dembowski - sylwetka rewolucjonisty w audycji z cyklu "Na historycznej wokandzie". Komentują prof. Jarosław Czubaty i dr Eligiusz Szymanis (PR, 18.06.2003)

 

bm

Zobacz więcej na temat: Galicja HISTORIA Kraków
Czytaj także

Zwycięstwo pod Racławicami - brawurowy atak kosynierów

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2023 05:51
4 kwietnia 1794 roku wojska polskie pokonały Rosjan w bitwie pod Racławicami. Zwycięstwo dało wiarę na pomyślne rozstrzygnięcie powstania i pokazało możliwości słabo uzbrojonych mas chłopskich.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Galicja – nadobna niewiasta i rubież Europy

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2015 16:00
– W XIX wieku pierwsze alegoryczne wizerunki Galicji przedstawiały ją jako młodszą siostrę Austrii – mówiła dr Żanna Komar, kuratorka wystawy "Mit Galicji".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rabacja galicyjska, czyli masowa rzeź

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2024 05:38
- Wszyscy zapłaciliśmy rachunek za obojętność i brak umiejętności pracy wśród chłopów. Ta masa w sposób okrutny dała o sobie znać w mroźne dni lutego 1846 roku. Może w wymiarze historiozoficznym było to potrzebne, abyśmy się mogli wreszcie wszyscy upomnieć o Polskę – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Franciszek Ziejka.
rozwiń zwiń