Historia

70. lat temu wybuchło powstanie w białostockim getcie

Ostatnia aktualizacja: 16.08.2013 06:00
Około 300 żydowskich powstańców podjęło nierówną walkę z niemieckimi żandarmami na wieść o planowanej przez Niemców całkowitej likwidacji getta.
Likwidacja getta w Białymstoku, foto: opublikowane przez Szymona Datnera, Walka i zagłada białostockiego getta (1945 r.)wikipediadp
Likwidacja getta w Białymstoku, foto: opublikowane przez Szymona Datnera, Walka i zagłada białostockiego getta (1945 r.)/wikipedia/dp

16 sierpnia 1943 roku wybuchło powstanie w białostockim getcie. Był to drugi co do wielkości zryw zbrojny ludności żydowskiej przeciwko Niemcom, po powstaniu w getcie warszawskim.

Getto w Białymstoku, utworzone przez Niemców 26 lipca 1941 roku, było przeznaczone dla Żydów z Białegostoku i okolic. Przebywało w nim około 42 tysięcy osób.

Do wybuchu powstania doszło w nocy z 15 na 16 sierpnia 1943 roku. Przyczyną jego rozpoczęcia była informacja o planowanej przez Niemców całkowitej likwidacji getta, która dotarła do jego mieszkańców 15 sierpnia. Powstanie zostało zorganizowane przez Antyfaszystowską Organizację Bojową. Około 300 żydowskich powstańców podjęło nierówną walkę z żandarmami niemieckimi, których było kilka razy więcej. Żydowscy powstańcy posiadali niewielką ilość broni, wyposażeni byli zaledwie w 25 karabinów i około 100 pistoletów. Niemcy mieli do dyspozycji czołgi i artylerię.

Ranek 16 sierpnia był zwycięski dla powstańców, jednak po południu getto było już pod ścisłą kontrolą wojska i żandarmerii niemieckiej. Samo powstanie trwało niewiele ponad dobę, przez kolejne kilka dni broniło się już tylko kilka punktów. Przywódcy powstania Mordechaj Tenenbaum i Daniel Moszkowicz wobec beznadziejności sytuacji popełnili samobójstwo. Niemcy po opanowaniu terenu, podpalili getto. Kilkuset Żydów zamordowali na dawnym wojskowym placu ćwiczeń, położonym przy szosie grodzieńskiej.

Około 10 tysięcy Żydów zostało wyprowadzonych na białostocki dworzec fabryczny i stamtąd wywieziono ich do obozów w Treblince, Majdanku, Auschwitz i Terezinie. Likwidację getta zakończono 20 sierpnia 1943 roku. Niektórym powstańcom udało się przedostać do lasu, gdzie doczekali końca wojny. Z ponad 60 tysięcy Żydów mieszkających przed wojną w Białymstoku i okolicach wojnę przeżyło około tysiąca osób.

Czytaj także

Jürgen Stroop. Kara śmierci dla kata warszawskiego getta

Ostatnia aktualizacja: 06.03.2023 05:40
"Wzniecenie pożaru spowodowało, że Żydzi objęci już płomieniami, masowo, całymi rodzinami wyskakiwali z okien. Zatroszczono się o to, by byli natychmiast likwidowani" - pisał Jürgen Stroop w raporcie do Heinricha Himmlera, relacjonując tłumienie powstania w warszawskim getcie.
rozwiń zwiń