Wczesna wiosna to najlepszy moment, żeby obserwować, jak powstają ptasie gniazda. Już od marca można było zauważyć sójki, sikorki bogatki i modraszki, które w ogrodach, na zieleńcach między blokami, a nawet w miejskich parkach, szukają materiałów na swoje gniazdo. Często tym budulcem są gałęzie, ale nie tylko.
19:30 Poranek 2025_04_01-08-30-02.mp3 Jak zwierzęta budują swoje domy? Michał Książek o niezwykłej architekturze gniazd (Poranek Dwójki)
- To zależy od gatunku, bo na przykład grzywacze, czyli nasze największe gołębie, rzeczywiście będą miały gałązki, ale sikorki na tym etapie już mech. Bo jeśli woda dostaje się do gniazda, to ta poducha z mchu, na której jest gniazdo, pierwsza chłonie wodę, zabezpieczając ten najcenniejszy ładunek na górze. U sójki natomiast mogą to być trawy - opowiadał Michał Książek.
Czytaj też:
Z czego ptaki budują gniazda?
Jednym z materiałów wykorzystywanych w ptasich gniazdach są też włosy innych zwierząt. Wśród niektórych właścicieli psów pojawił się nawet trend, żeby sierść czworonożnych pupili wyczesywać w lesie.
- Znam nawet ornitologów, którzy do ogrodów wynoszą własne włosy. Przyznam, że kiedy jeszcze nosiłem długą brodę, co jakiś czas ją goliłem i zostawiałem w ogrodzie w Teremiskach w Puszczy Białowieskiej, gdzie mieszkałem. To jest źródłem specyficznej satysfakcji - widzieć, jak sikora modraszka czy sikora uboga buduje z twojej brody gniazdo. Chociaż ona oczywiście woli żubra i jelenia, bo na ten mech idą włosy ościste, a na koniec te wełniste, najbardziej miękkie. To działa tak, że jak ta sikora zlatuje z jaj, to poduszka z włosia zamyka się i ciepło ucieka wolniej - tłumaczył ornitolog.
Ptasia sztuka konceptualna
Jednak nasi ptasi przyjaciele nie tylko budują samodzielne gniazda na drzewach. Potrafią też adaptować do swoich potrzeb architekturę miasta. - Gdybym miał to porównać do sztuki, to jest to rodzaj jakiegoś konceptualizmu. To, co już jest, można wykorzystać jako część dzieła, czyli tej architektury ptasiej, która ma się zakończyć lęgiem, zniesieniem jaj. I to może być u wróbli przestrzeń za rynną.
Warto zauważyć, że nie wszystkie ptaki budują gniazda samodzielnie. Wiele gatunków tworzy swoje domy wspólnymi siłami. Doskonałym przykładem są dzięcioły. - Nie zapomnę mojego zdziwienia w Puszczy Białowieskiej, kiedy z dziupli w drzewie wylatywały wióry, a za chwilę stamtąd wyleciały dwa dzięcioły. Robiły to razem. U zięby na przykład buduje głównie samica. Jednak u strzyżyka to on buduje, i śpiewa, żeby zwabić samicę. Więc to zależy od gatunku i nie zawsze jest to wspólny trud - podkreślił Michał Książek.
Gdzie mieszkają dzikie pszczoły?
Jednak ptaki to nie jedyne zwierzęta, które budują gniazda. Wystarczy spojrzeć na żyjące w samotności dzikie pszczoły, których w Polsce mamy blisko pięćset gatunków. - Trzeba znaleźć dziurkę, to może być norka wydłubana w ziemi, w skarpie, ale może być nawet muszla ślimaka, pusta łodyga pokrzywy, jakaś przestrzeń pod poszyciem balkonu. I tam pszczoła samotnica składa kulkę pyłku, na tym własne jajo i zamurowuje - wyjaśniał pisarz.
- Niektóre pszczoły mają biologię, o której nie śniło się filozofom. Na przykład miesierki wycinają fragmenty liści. Może państwo widzieli na spacerze w parku kółeczka, jak od cyrkla, wycięte na liściu brzozy. No to miesierki sobie takie liście tną, niosą to w bezpieczne miejsce i z tych kartoników tworzą takie tutki, w których składają swoje jajka, i upychają je w różne ciekawe miejsca. Jedna z pszczół te norki w ziemi wyścieła płatkami maku. Inne potrzebują martwych drzew, żeby w chodnikach owadzich składać swoje jajka. To są przedziwne biologie, o których bardzo mało wiemy, a które dzieją się obok nas - opowiadał Michał Książek.
***
Tytuł audycji: Poranek Dwójki
Prowadzenie: Katarzyna Hagmajer-Kwiatek
Gość: Michał Książek (pisarz, poeta, ornitolog)
Data emisji: 1.04.2025
Godzina emisji: 8.30
am/kor/pg
