Od lutego do czerwca prezentowaliśmy na antenie Dwójki sto najważniejszych pozycji książkowych z zakresu literatury pięknej oraz eseistyki literackiej, które zostały napisane w języku polskim w ostatnim ćwierćwieczu. Oto pełna lista stu nagrań>>>

Spośród wszystkich prezentowanych książek wyłoniliśmy  - w drodze głosowania słuchaczy - zestaw 25 kanonicznych dla ćwierćwiecza 1989-2014 lektur. Oto one:

1. Wiesław Myśliwski – Traktat o łuskaniu fasoli

2. Antoni Libera – Madame
3. Magdalena Grochowska – Wytrąceni z milczenia
4. Wojciech Wencel – Oda na dzień św. Cecylii
5. Paweł Potoroczyn – Ludzka rzecz
6. Wiesław Myśliwski – Widnokrąg
7. Janusz Degler – Witkacego portret wielokrotny
8. Jacek Dukaj – Lód
9. Stanisław Srokowski – Ukraiński kochanek
10. Tadeusz Różewicz – Matka odchodzi
11. Dorota Masłowska – Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną
12. Zbigniew Herbert – Epilog burzy
13. Mariusz Szczygieł – Gottland
14. Janusz Rudnicki – Śmierć czeskiego psa
15. Andrzej Franaszek - Miłosz
16. Ryszard Kapuściński – Podróże z Herodotem
17. Zbigniew Herbert – Elegia na odejście
18. Ryszard Kapuściński – Imperium
19. Jan Paweł II – Tryptyk rzymski
20. Gustaw Herling-Grudziński – Dziennik pisany nocą
21. ks. Józef Tischner – Filozofia po góralsku
22. Olga Tokarczuk – Prawiek i inne czasy
23. Wisława Szymborska – Chwila
24. Michał Witkowski – Lubiewo
25. Andrzej Stasiuk - Dukla

Wiesław Myśliwski. Fot. Grzegorz Śledź/PR2

Poznaliśmy także zwycięzców naszego konkursu. Iwona S. z Biłgoraja wygrała laptop, a Teresa T. ze Starego Śleszowa i Michał Ś. z Katowic - zestawy do kaligrafii.

Poniżej sms-y wysłane przez laureatów:

"Baśń zimowa" jest książką wbrew współczesnemu kultowi młodości i pięknego ciała, jest książką o tym, co nasza kultura usuwa sprzed oczu, ukrywa w  zawstydzeniu. Przybylski przywołuje sferę doznań wstydliwie pomijanych, refleksje o starości, której istotą jest czekanie na to, co nieuchronne. Jej wstrząsający wydźwięk polega na tym, że jak antyczna tragedia budzi litość nad kondycją człowieka i zarazem trwogę świadomości wspólnego losu. Mimo to nie jest to książka smutna, tylko oswaja nas z czasem, któremu podlegamy i piaskiem, który kiedyś wypełni nasze usta.
Iwona S.
*
"„Lida" Aleksandra Jurewicza jest dla mnie najdroższa i najważniejsza, ponieważ dla mnie została napisana .Dziękuję  autorowi za odzyskane dzieciństwo, za nostalgiczną pamiątkę po nadniemeńskich przodkach. Włożyłam książkę do szuflady komody, w której jako dwutygodniowe niemowlę przyjechałam. To jest święte miejsce w mojej rodzinie, zachowane dla potomnych.
Teresa T.
*
Bo co? ! Że ładne i przesadne, ambitne, szkaradne? Nieprzysiadalne. Oceniaj s(n)obie, że wytrawne. Bo nagrody Nike warte, gorzkie, wytarte, wymarłe, z bólem , żartem, garbem. Takie , siakie, i owakie, że nikt nie łaknie. Archi(tektura) literatura. Świetlisty. Marcinie oświeciłeś mnie.
Michał Ś.

Zachęcamy do wysłuchania nagrania audycji Doroty Gacek i Elżbiety Łukomskiej z udziałem krytyków: Iwony Smolki i Piotra Matywieckiego oraz kierowniczki Redakcji Literackiej PR 2 Joanny Szwedowskiej . W "Sezonie na Dwójkę" połączyliśmy się także z Wiesławem Myśliwskim, który mówił: - Książka jest taka, jaką widzi ją czytelnik, a nie taka, jaką ją autor napisał. I to jest wspaniałe! Bo mam wersji książki tyle, ile jest jej czytelników. Każdy uzupełnią ją o swoją wrażliwość, wyobraźnię, wiedzę, a nawet życie - podkreślił.

Przy okazji w Dwójce rozgorzał odwieczny spór o rzekomą wyższość polskiej poezji nad prozą. A skoro o sporze mowa, warto przytoczyć słowa krytyka literackiego Piotra Kofty:

Plebiscyty mają to do siebie, że rzadko mówią nam to, co chcieliśmy usłyszeć, często dostarczają natomiast wielu innych, fascynujących informacji. Myślę, że z konkursem "25 książek na 25-lecie" będzie podobnie. Dyskusja, do której zachęcą jego wyniki, nie będzie dotyczyć jedynie kwestii kapryśnych gustów literackich oraz kanonu książek uznawanych przez nas za ważne - kanonu, który z pewnością przedstawia się inaczej niż przed ćwierćwieczem. Ten konkurs może posłużyć także do tworzenia map. Choćby map kulturowej pamięci - bo istotne jest nie tylko to, o czym pamiętamy, ale również to, o czym zapomnieliśmy. Map przemijających mód, fascynacji i uwiedzeń. Albo map obrazujących pola całkiem współczesnych sporów o polską tożsamość. 25 lat to szmat czasu, przed dekady zmieniliśmy się i my, i nasza literatura. Krótko mówiąc, będzie się o co kłócić. I dobrze.

Patronat Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. 25-lecie Wolności

>>>Dwójka na Pikniku Wolności>>>

Uroczyste podsumowanie konkursu radiowej Dwójki "25 książek na 25-lecie" było centralnym punktem imprez zorganizowanych przez Program 2 Polskiego Radia oraz Instytut Książki w warszawskich Łazienkach Królewskich w ramach Pikniku Wolności, 8 czerwca br. - Ważnych polskich książek powstało w tym ćwierćwieczu o wiele więcej niż 25. To na pewno setki. Miejmy nadzieję, że gdy spotkamy się by świętować półwiecze wolności, będziemy wybierali z tysięcy tytułów - powiedział Grzegorz Gauden, dyrektor Instytutu Książki.

- Wielkie podziękowania należą się naszym słuchaczom, którzy biorąc udział w konkursie, nadesłali wiele bardzo pięknych opinii na temat wybranych książek. Wiemy, że mamy dla kogo mówić i dla kogo pisać - dodała dyrektor-redaktor naczelna Programu 2 Polskiego Radia Małgorzata Małaszko-Stasiewicz. Wraz z Grzegorzem Gaudenem wręczała ona wyróżnienia zwycięskim pisarzom.

Uroczyste podsumowanie konkursu radiowej Dwójki "25 książek na 25-lecie": Wiesław Myśliwski, Magdalena Grochowska, Małgorzata Małaszko-Stasiewicz; fot. Grzegorz Śledź / PR2

Szczegółówe wyniki konkursu "25 książek na 25-lecie">>>

- Niektórzy czytelnicy twierdzą, że moja proza zmieniła ich życie. Powinienem się cieszyć, czy bać się tego brzemienia? Myślałem, że literatura to tylko przyjemność przed snem i sposób na zaśnięcie - mówił Wiesław Myśliwski, którego "Traktat o łuskaniu fasoli" słuchacze Dwójki uznali za najlepszą książkę ćwierćwiecza.

Wiesław Myśliwski i jego czytelniczki na Pikniku Wolności; Grzegorz Śledź / PR2

- Havlíček Borovský, ojciec narodowego odrodzenia Czechów, już w XIX wieku mówił, że w Czechach czyta lud, a w Polsce tylko szlachta. Myślę, że w pewnym sensie tak jest do dziś. Dlatgo wyróżnienie przez słuchaczy Dwójki traktuję jak pasowanie na rycerza - dziękował Mariusz Szczygieł (jego "Gottland" trafiło do zwycięskiej 25-tki). Nie mniej wdzięczny, lecz nieco bardziej sceptyczny byl Paweł Potoroczyn ("Ludzka rzecz"). - Martwi mnie trochę, że Herbert, Różewicz, Konwicki, Herling-Grudziński znaleźli się dopiero w drugiej dziesiątce. Czytajmy starych mistrzów! - apelował.

Na szczęście Piknik Wolności uświetniły swoją obecnością także Katarzyna Herbert ("Epilog burzy", "Elegia na odejście") oraz Alicja Kapuścińska ("Podróże z Herodotem", "Imperium"). Na dziedzińcu Podchorążówki w Łazienkach Królewskich Małgorzata Szymankiewicz i Jerzy Kisielewski rozmawiali ponadto z córką Andrzej Stasiuka, Tosia ("Dukla") oraz z Magdaleną Grochowską ("Wytrąceni z milczenia"), Januszem Deglerem ("Witkacego portret wielokrotny"), Andrzejem Franaszkiem ("Miłosz"),  a także - dzień wcześniej, telefonicznie - z Antonim Liberą ("Madame").

Dziedziniec Podchorążówki w Łazienkach Królewskich. Audycja Dwójki nadawana z Pikniku Wolności; fot. Grzegorz Śledź, PR2

- To święto wolności i książki. A ile książka ma wspólnego z wolnością, Państwo doskonale wiedzą - mówiła o Pikniku Wolności dziennikarka Dwójki Hanna Maria Giza. - Zdobywanie książek przed 1989 rokiem oznaczało wielogodzinne oczekiwanie w kolejce albo poszukiwania w prowincjonalnych księgarniach. Oczywiście wiele pozycji można było zdobyć tylko w drugim obiegu - przypominał Grzegorz Gauden. Paradoksalnie jednak ta sytuacja sprzyjała pasji czytelniczej i ożywionym towarzyskim dyskusjom o książkach, które dziś należą do rzadkości.

- Te dyskusje w znacznym stopniu przeniosły sie do internetu - uważa współprowadzący audycję krytyk literacki Piotr Kofta. A Katarzyna Mielczarek (Biblioteka Publiczna w warszawskiej Białołęce) dodała, że takie ożywione rozmowy widać także na spotkaniach  Dyskusyjnych Klubów Książki, zainicjowanych i wspieranych finansowo przez Instytut Książki.

- Nie oszukujmy się jednak: wszystkie badania potwierdzają, że w Polsce następuje gwałtowny spadek czytelnictwa książek, tradycyjnych czy elektronicznych - zaznaczyła Beata Stasińska (Grupa Wydawnicza Foksal). - Wiele lat zajęło przekonania władz, że to realny problem. Miejmy nadzieję, że Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa będzie wdrażany i rozwijany - dodała.

- Ten Program tylko "leczy" problemy, których źródło tkwi głębiej, w polskim systemie edukacji. W ogóle nie wyrabia on w uczniach nawyku czytania. Tymczasem w Szwecji poświęca się tej kwestii uwagę już na etapie przedszkola - włączył się Grzegorz Gauden. - Musimy mieć świadomość, że czytanie książek to nie jest zajęcie pięknoduchów. Albo zaczniemy czytać książki, albo nigdy nie staniemy się społeczeństwem kreatywnym i już zawsze zajmowali będziemy się montażem mebli czy lodówek - powiedział dosadnie.

- Kultura jest do pewnego stopnia ofiarą transformacji - podsumowała Beata Stasińska. - To ostatni moment aby przekonać polityków do regulacji rynku książki. Zwłaszcza, że istnieją sprawdzone wzory, choćby we Francji i w Niemczech...

Hanna Maria Giza i Piotr Kofta rozmawiali o polskim rynku książki także w Ewą Stiasny (Dwie Siostry), Grażyną Szarszewską-Kühl (Polska Izba Książki) oraz Waldemarem Ludomirem Różyckim (Izba Księgarstwa Polskiego).

Serwis specjalny poświęcony wyborom 4 czerwca 1989 roku >>>

mm/ac

Wczoraj w Łazienkach Królewskich odbyły się między innymi podsumowanie naszego Dwójkowego plebiscytu "25 książek na 25-lecie" oraz rozmowa z ekspertami o kondycji polskiego rynku wydawniczego. Oba wydarzenia transmitowaliśmy na naszej atenie>>>

- W plebiscycie nie chodziło o wartościowanie książek, lecz o pokazanie sympatii, wdzięczności i wzruszeń. Dzięki niemu mogliśmy spotkać się ze słuchaczami Dwójki i ich ulubionymi autorami, by bez pośpiechu spojrzeć na to, co wydarzyło się w literaturze różnych gatunków i pokoleń - podkreśliła dyrektor Dwójki.

Na Pikniku Wolności można było też współtworzyć instalację artystyczną "Skrzydła Wolności", posłuchać koncertu dla dzieci i dorosłych oraz bajek filozoficznych, a także pięciu słuchowisk Polskiego Radia zrealizowanych według tekstów autorów wyróżnionych w naszym plebiscycie. Ponadto wiersze Wisławy Szymborskiej, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza oraz Zbigniewa Herberta z ich najlepszych tomików wydanych po 1989 roku czytali m.in. Dorota Landowska, Halina Skoczyńska, Mariusz Benoit oraz Mariusz Bonaszewski. Więcej o tych atrakcjach w naszej relacji, w której Mariusz Bonaszewski zastanawia się także, czy aktorom wolno interpretować poezję...

W popołudniowej audycji Dwójki mówiliśmy też o rekomendacji ministrowi kultury Bogdanowi Zdrojewskiemu Małgorzaty Ludwisiak, wicedyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi, na stanowisko nowego szefa Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Gościliśmy ponadto historyka i krytyka sztuki Waldemara Baraniewskiego, ktory opowiedział o 24. Międzynarodowym Biennale Plakatu (8-14.06).

Program "Wybieram Dwójkę" prowadził Adam Suprynowicz.

mm/mc