Arkonę z trzech stron otaczało wysokie na czterdzieści pięć metrów, opadające do morza urwisko. Od strony lądu dostępu do grodu bronił natomiast drewniano-ziemny wał, o wysokości prawie dziesięciu metrów. Zanim miejsce to, w wieku XII, padło łupem Duńczyków, kwitło, wchodząc na stałe do współczesnej mitologii.
- Arkona była ostatnim centrum słowiańskiego, pogańskiego kultu we wczesnym średniowieczu. To również miejsce, dla którego dysponujemy najbardziej precyzyjnymi opisami, dotyczącymi posągu bóstwa słowiańskiego, jak i obrzędów, które tam odprawiano - tłumaczy prof. dr hab. Marian Rębkowski, dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Arkona w przekazach kronikarskich
Arkona znana jest dzięki współczesnym kronikarzom, przede wszystkim zaś dzięki Saxo Gramatykowi. Duński historyk urodził się w roku 1160. Pełnił m.in. funkcję sekretarza biskupa Absalona, drugiej osoby w królestwie duńskim. W przekazach kronikarza odnajdujemy nie tylko dokładne opisy wnętrza świątyni, ale również szczegółowe informacje na temat sprawowanych tam obrzędów. - Wedle Saxo Gramatyka w centralnej części świątyni umieszczony został olbrzymi, drewniany posąg bóstwa - zwraca uwagę prof. dr hab. Marian Rębkowski. Był to posąg o czterech głowach i dwóch rękach, spowity w szatę. W jednej ręce bóstwo dzierżyło metalowy róg, który miał również znaczenie obrzędowe.
Obrzędowość Słowian połabskich
Raz w roku róg napełniano winem, a po upływie dwunastu miesięcy kapłan sprawdzał, ile trunku w nim pozostało. Jeśli dużo, wieszczono dobre plony, natomiast jeśli wina ubyło, traktowano to jako zły prognostyk. - Inne wróżby związane były ze świętym białym koniem. Dosiadać miał go tylko Świętowit, przy czym przepowiednie dotyczyły losów wyprawy wojennej - mówi prof. dr hab. Marian Rębkowski. Przed koniem stawiano trzy przeszkody. Były to skrzyżowane, wbite grotami w ziemię włócznie. - W zależności od tego, czy ów koń brał przeszkody lewą czy prawą nogą, uznawano, że wyprawa zakończy się sukcesem, bądź też klęską - słyszymy w audycji.
Ostatecznie Arkona została zdobyta i spalona przez Duńczyków, na których czele stali wspomniani biskup Absalon i król duński Eryk II. Zniszczeniu uległa również świątynia. W ten oto sposób padł ostatni centralny ośrodek słowiańskiego kultu w Europie. - Czerwiec roku 1168 ma więc pewien wymiar symboliczny - nie ma wątpliwości gość "Eureki". Posągowi pogańskiego bóstwa zarzucono powróz na szyję, przewrócono, ciągnięto po ziemi, a następnie porąbano go i ostatecznie spalono. Wreszcie, obok świątyni zbudowano chrześcijański kościół, a jako surowca użyto drewna z maszyn oblężniczych używanych do zdobycia Arkony.
Nierówna walka z naturą
Kolejne sekrety tego miejsca, starają się odkrywać archeolodzy, inspirowani opisami pozostawionymi przez kronikarzy. Pierwszą poważną próbę podjęto w roku 1921, do dziś jednak nie odnaleziono pozostałości słynnej świątyni. - Od kilkuset lat procesy erozyjne powodują, że cypel, na którym znajdował się gród arkoński, opada w głąb morza. Co roku tracimy kolejne metry kwadratowe jego wnętrza - wyjaśnia gość audycji. Dodaje jednak, że dysponujemy pewną wiedzą.
Dotychczasowe znaleziska pozwoliły ustalić, że okres świetności Arkony przypadł na wiek XI. Z tej epoki pochodzi większość znalezionych monet. A to nie wszystko. - Wewnątrz wałów odkryto zabudowę charakterystyczną dla kultury słowiańskiej tego okresu. Pozostają po niej charakterystyczne jamy. Odkryto też ślady produkcyjne i związane z handlem. Wszystko wskazuje, że wewnątrz grodu znajdowało się nie tylko święte miejsce - podsumowuje prof. dr hab. Rębkowski
24:41 2022_04_22 19_30_47_PR1_Eureka.mp3 Arkona - ostatnie centrum religijne Słowian połabskich (Eureka/Jedynka)
Zobacz też:
W audycji również:
"Książka Historyczna Roku". Czego możemy się spodziewać podczas 13. edycji?
Polskie Radio, Telewizja Polska, Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury patronują trzynastej edycji konkursu "Książka Historyczna Roku" o Nagrody im. Oskara Haleckiego. W konkursie mogą brać udział książki oraz publikacje elektroniczne (e-booki) wydane w języku polskim po raz pierwszy między 1 lipca 2019 roku a 31 grudnia 2021 roku. Gościem audycji był prof. dr hab. Marek Kornat, historyk z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
***
Tytuł audycji: Eureka
Prowadzi: Katarzyna Kobylecka
Goście: prof. dr hab. Marek Kornat (historyk z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego), prof. dr hab. Marian Rębkowski (dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk)
Data emisji: 22.04.2022 r.
Godzina emisji: 19.30
mg
