Sowy to tajemnicze ptaki drapieżne, rzadko je widujemy, nieco łatwiej jest je usłyszeć. Od wieków są jednak obecne w naszych zwyczajach, tradycji, kulturze i popkulturze.
- Sowy to ptaki z opowieści - mówi Jacek Karczewski ze Stowarzyszenia Jestem na pTak! - W naszych relacjach z sowami nastąpiła niesamowita, dość gwałtowna, zmiana. Były ptakami, przed którymi odczuwaliśmy lęk, ale mieliśmy też do nich wiele szacunku. To wynikało z tego, że my baliśmy się ciemności, a sowy właśnie w ciemnościach świetnie się czują.
34:30 PR4_09.02.2025_9.12_Szanuj_zieleń 9.12.57 9.47.28.mp3 O sowach dawniej i dziś opowiada Jacek Karczewski ze Stowarzyszenia Jestem na pTak! (Szanuj zieleń/Czwórka)
Boginie i czarownice
Dawni Słowianie kojarzyli sowy ze swoim najwrażliwszym bóstwem Welesem - bogiem rzemiosła, szczęścia, powodzenia. Były strażniczkami wsi i miasteczek.
- W starożytnej Mezopotamii, Grecji, Persji towarzyszyły kobietom-boginiom. Były waleczne, mądre, wiedziały to, czego nikt inny nie wiedział. Kojarzone były z księżycem, miękkością, kobiecością - mówi gość Alicji Michalskiej. - Sowy były patronkami urodzaju i płodności. To zmieniło się, gdy pojawiło się chrześcijaństwo. Zaczęto sowy kojarzyć z nocą, diabłem, grzechem, ciemnością. One były tymi, które odwróciły się od światła i Kościoła. Z ptaków świętych stały się ptakami przeklętymi. Często ginęły na stosach, razem z kobietami podejrzewanymi o czary.
Symbolem, i towarzyszką, greckiej bogini mądrości i wojny, Ateny, była sowa pójdźka. Ten gatunek był bardzo popularny na Akropolu, który był dla niego bardzo wygodnym miejsce do życia.
Sowy Pottera i Picassa
Sowy znalazły też swoje miejsce w popkulturze. Dziś chyba najpopularniejszą sową jest Hedwiga - śnieżna sowa Harry'ego Pottera (Malfoyowie mieli puchacza - najbardziej złą ze złych sów). - Sowy bywały też muzami malarzy - przypomina Jacek Karczewski i wymienia tu: Picassa, Dürera, Kandinskiego. Czwórkowy ekspert odradza jednak domową hodowlę sowy.
Ciekawostką, na którą zwraca uwagę Czwórkowy gość, jest fakt, że ludzie w towarzystwie sów zachowują się nieco inaczej niż w pobliżu innych zwierzętach. - Gdy zostajemy sam na sam ze sobą, zachowujemy się jak w towarzystwie osoby wiedzącej więcej niż my - mówi. - Chyba wszystko przez ich przenikliwe oczy i spokój.
Ale nie tylko wzrok sowy jest doskonały i przenikliwy. Ptaki te charakteryzują się również doskonałym słuchem. - Przypuszcza się, że popiskiwanie myszy słyszą z odległości nawet 300 metrów - mówi ekspert. - Wyjątkowe są też ich pióra - raczej nie usłyszmy łopotu skrzydeł, nawet gdy całe stado sów zerwie się do lotu.
Czytaj także:
Najpopularniejszą sową w Polsce jest puszczyk. Jacek Karczewski puszczyki nazywa sowami sąsiedztwa - możemy je spotkać nawet w miastach. - Puszczyków jest w Polsce 75 tysięcy par, inne gatunki są dużo rzadsze - zdradza.
Jak spotkać sowę?
Tajemnicze sowy dziś przyciągają wielu. Świetną okazją, by się z nimi spotkać, może być wydarzenie zaplanowane na weekend 14-16 marca w wielu miejscach w Polsce. - Tej nocy spotykamy się razem, by wyjść "na sowy", by nasłuchiwać ich i być może oglądać je - zaprasza gość Alicji Michalskiej. - Hormonalny maj zaczyna się u sów wcześniej niż u innych ptaków - raczej jest to późna zima, wczesna wiosna. Dlatego właśnie ten termin wybieramy na Noc Sów. W tym czasie sowy są najgłośniejsze, najbardziej ruchliwe. Warto wiedzieć, że to są też ptaki dość pewne siebie, małopłochliwe. One po prostu robią swoje, pozwalają się obserwować i podsłuchiwać.
Wciąż można zapisać się na kurs przewodnika Nocy Sów.
***
Tytuł audycji: "Szanuj zieleń"
Prowadząca: Alicja Michalska
Gość: Jacek Karczewski (Stowarzyszenie Jestem na pTak!)
Data emisji: 09.02.2025
Godzina: 9.12
pj/kor
