1952 rok - narodziny sekcji polskiej RWE i prezent od Stalina

Ostatnia aktualizacja: 22.08.2021 12:00
1952 rok dla Polaków był szczególny - centrum Warszawy zmieniło się w wielki plac budowy Pałacu Kultury i Nauki. Z Monachium RWE zaczyna nadawać audycję w języku polskim. W lipcu Warszawa tętni życiem, za sprawą międzynarodowego wydarzenia. 
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie jest jednym z symboli PRL
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie jest jednym z symboli PRL Foto: PHOTOCREO Michal Bednarek/Shutterstock
PaulSat Shutterstock syrenka warszawa 1200.jpg
"Dziewucha z krwi i kości". Historia Warszawskiej Syrenki

Rok 1952 trudno zapomnieć, to właśnie wtedy Polacy zostali obdarowani przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wysokościowcem – pałacem Kultury i Nauki. Polska dostała też nową konstytucję, a za jej sprawą, oficjalnie, nową nazwę Polska Rzeczpospolita Ludowa. 


Posłuchaj
15:54 Rok 1952 - Spod Lady.mp3 1952 - rok nowej konstytucji, początek budowy PKiN oraz pierwsze audycje z Monachium (Spod lady/Czwórka

 

Odwiedzając kięgarnie na półkach zobaczymy książkę "Astronauci" Stanisława Lema, w cenie 15,50, i oczywiście dzieła Stalina - których jeden tom kosztuje 4 złote. Stalinowską konstytucję też można kupić w księgarniach. Obok nowej nazwy państwa, zlikwidowała ona urząd prezydenta, a w jego miejsce wprowadziła Radę Państwa, na jej czele staną Bolesław Bierut.


Odbudowa Warszawy 1200 NAC.png
Radiowy 1946 rok. Przesiedlenia, kino, UNRRA i lwowskie piosenki

W lipcu 1952 do Warszawy zjechali młodzi ludzie z różnych stron świata. Odbywał się Zlot młodych przodowników pracy i budowniczych socjalizmu. Było to wielkie święto. Justyna Majchrzak przypomina, że życie w powojennej Polsce nie należało do barwnych i urozmaiconych. Niewiele było kawiarni, w kinach dominowały filmowe produkcyjniaki, gównie radzieckie, zamiast klubowego życia były zebrania kolektywu. Zlot przodowników przełamywał codzienną szarzyznę, był prawdziwym wydarzeniem towarzyskim. Na zlot zjechali młodzi z 27 krajów świata, oczywiście z tych, które stały po ideologicznie właściwej stronie. Dwa dni zlotu wypełniły wspólne śpiewy, pokazy gimnastyczne, mecze, konkursy, pochody. 

Mury pną się do góry - sztylet w serce Śródmieścia

Jednym z głównych wydarzeń Zlotu były odwiedziny na placu budowy, bo właśnie ruszyły prace na placu budowy Pałacu Kultury i Nauki, na placu Defilad. 

- W ramach reparacji powojennych Józef Stalin postanowił, że dostaniemy właśnie taki budynek wysokościowy. Był to prezent nie do odrzucenia, choć Warszawie wtedy z pewnością bardziej przydałoby się osiedle mieszkaniowe - mówi Hanna Szczubełek, kronikarka Pałacu Kultury. Dostaliśmy drapacz chmur. Do prac przy nim zjechały setki budowniczych ze Związku Radzieckiego, wiec stolicy przybyło mieszkańców, a dziennikarzom tematów na pierwsze strony, poeci mieli nowy i wielki podmiot liryczny, pisali o nim: "drzewo przyjaźni". 

By wybudować Pałac Kultur zburzono ponad 170 kamienic, mieszkańców przekwaterowano na Muranów. Troje z nich, którzy nie chcieli zgodzić się na nowy kwaterunek, popełniło samobójstwo. - PKIN dla wielu mieszkańców Warszawy był wielką raną, sztyletem wbitym w serce śródmieścia, przedwojennej Warszawy - mówi Adrian Sobieszczański, przewodnik warszawski, varsavianista. - Warszawiacy śpiewali "co nam obca przemoc dała nocą odbierzemy". 

Posłuchaj także:

Okazje do świętowania

1952 rok to też czas Igrzysk Olimpijskich w Helsinkach. Zbigniew Chychła, bokser przywozi z nich pierwsze powojenne złoto, Jerzy Jokiel, gimnastyk sportowy - srebro. 

Kolejnym wielkim wydarzeniem tego roku były 60. urodziny Bieruta - obchodzone centralnie. Z tej okazji, jego imię nadano Uniwersytetowi we Wrocławiu i hucie w Częstochowie. Miał je nosić także jeden z warszawskich placów, ostatecznie nadano mu nazwę plac Konstytucji na cześć świeżej konstytucji PRL z 1952 roku. Na ten plac swe kroki kierowały wszystkie wycieczki turystów, którzy odwiedzali stolicę. 

Modowi wywrotowcy

Klasa robotnicza o modę nie dbała. Moda była marginalizowana, a jeśli ktoś się nią interesował był wywrotowcem.

- Moda była wyrazem buntu. Ci, którzy chcieli ubierać się modnie, w sposób zachodni, ekstrawagancki, kolorowy stanowili mniejszość na ulicach - opowiada Joanna Mruk, historyczka mody. - Ekstrawaganckie ubrania przybywały do Polaków w paczkach z zachodu, głównie z USA i Kanady. Paczki często zawierały żurnale, wykroje, ale i same ubrania: halki, buty, pończochy.
Ówczesna Polka marzyła o spódnicach z koła , kolorowych bluzkach z jedwabiu, z nylonu, jaskrawych apaszkach, szpilkach na cieniutkim obcasie, czerwonej szmince czy nylonowych pończochach - dodaje. 

Moda oficjalna też była upolityczniona. Miało być prosto, praktycznie, aseksualnie: bluzka zapięta pod szyję, szeroki płaszcz, a głowie, płaski jak naleśnik, beret. Wkrótce jednak nadejdą czasy bikiniarzy. 

Moda, niewłaściwy strój były powodem, dla którego wielu musiało składać samokrytykę np. za zbyt swobodne zachowanie lub swobodny strój. Takie samokrytyki w szkole filmowej składano nawet dwa razy w tygodniu. Dla studentów takie wydarzenie było nudne. Wymyślili więc zabawę, by osoba wygłaszająca samokrytykę wplatała w swe wystąpienie wybrane słowo np. hipopotam. Wtedy publika z wypiekami na twarzy wsłuchiwała się jak dana osoba poradzi sobie z wyzwaniem zabawy. 

Głos nadziei

W 1952 roku do Polski dociera  głos ze świata. 3 maja zaczyna nadawanie sekcja polska Radia Wolna Europa. Jej pierwszym dyrektorem zostaje Jan Nowak Jeziorański. 

W 1952 roku w Stanach Zjednoczonych powstaje też raport na temat Katynia, który winą za tę straszną zbrodnie obarcza Związek Sowiecki. ZSRR dopiero po 38 latach od raportu przyzna się do tego mordu. 

W audycji wykorzystano dźwięki z Archiwum Polskiego Radia

***

Tytuł audycji: Spod lady

Prowadzi: Justyna Majchrzak 

Data emisji: 22.08.2021

Godzina emisji: 15.09

pj

Czytaj także

Pałac Kultury i Nauki. "To Polska w pigułce"

Ostatnia aktualizacja: 21.07.2018 17:40
63 lata temu - 21 lipca - oddano do użytku Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. - Z upływem lat rysy budynku stały się bardziej amerykańskie. Od strony zachodniej wygląda jak wieżowiec art deco z Chicago - ocenia Beata Chomątowska, autorka książki "Pałac. Biografia intymna".
rozwiń zwiń
Czytaj także

50 lat temu Polacy po raz pierwszy doświadczyli wolnej soboty

Ostatnia aktualizacja: 21.07.2023 05:50
21 lipca 1973 roku, na mocy dekretu Rady Państwa z roku poprzedniego, Polacy po raz pierwszy w historii PRL nie poszli w sobotę do pracy.  
rozwiń zwiń