Gwara podhalańska zachowuje ogólne cechy małopolskie, czyli:
- mazurzenie (cysta zaba suka dzemu) UWAGA! Mazurzeniu podlega głoska zapisywana jako ż, ale nie jako rz, dlatego Podhalanie i inni mieszkańcy Małopolski mówią zawsze [rzeka], a nie: [zeka]. Wynika to z różnego pochodzenia identycznych dziś głosek, choć zapisywanych inaczej (ż, rz).
- fonetykę międzywyrazową udźwięczniającą ([wuz rusza], [brad ojca]),
- samogłoski pochylone (taka trawa [tako trowa], brzeg rzeki [brzyg rzyki], bieda [biyda])
Ponadto:
- przejście -ch w -k, np. na nogach > na nogak, dach > dak, groch > grok, zuchwały > zukwały (a na wschodzie - ch > f, pod wpływem gwar spiskich, np. groch > grof, na nogach > na nogaf)
- !!! zachowanie akcentu inicjalnego, np. zwycajnie, na pogwarke, łodgrzebana
- !!! archaizm podhalański, czyli wymowa typu: krz-iwy, c-isty, c-itać, z-ito, z-iwy, s-iba
- osłabienie ch, czyli wymowa niemal: jechali [je{ch}ali], chustka [{ch]ustka]
- uproszczenie grupy dł, np. przyszedł [prziseł], naszedł [naseł]
- przyrostek -ućki, np. bielućki, malućki, calućki
- charakterystyczne słownictwo, np. rodzime:
złubcoki - skrzypce
warcula - kołowrotek
wyzdajać - wymyślić
oraz zapożyczone (przede wszystkim terminy pasterskie):
ze słowackiego: kierdel, kierpce
z węgierskiego: gazda, juhas
z rumuńskiego: bryndza, redyk
z języków ruskich: ozina (jeżyna)
Posłuchaj, jak Patryk Kuniszewicz i językoznawca Agata Chącia starają się mówić w gwarze podhalańskiej!
