Polskie Radio

Insurekcja kościuszkowska: narodziny nowoczesnego narodu i koniec Rzeczypospolitej

Ostatnia aktualizacja: 08.10.2021 15:15
Jednego tylko dnia, 18 sierpnia 1795 roku, caryca Katarzyna II podarowała swoim urzędnikom i generałom, najbardziej zasłużonym w likwidacji Rzeczypospolitej, majątki ze stu tysiącami "dusz" chłopskich na terenach zabranych Polsce po III rozbiorze.
Jan Matejko, Kościuszko pod Racławicami, 1888, Muzeum Narodowe w Krakowie
Jan Matejko, "Kościuszko pod Racławicami", 1888, Muzeum Narodowe w KrakowieFoto: Domena publiczna/CC0

Ogółem podczas wszystkich rozbiorów imperatorowa powiększyła obszar swojego państwa o część Królestwa z blisko pół miliona "dusz" - wielkości Hiszpanii. Austria i Prusy zdobyły w rozbiorach mniej więcej po połowie reszty Rzeczypospolitej, która - mówiąc językiem współczesnym - została tym samym wygumkowana z mapy Europy.  

III rozbiór Polski poprzedziła 16 listopada 1794 roku, po blisko ośmiu miesiącach walk, klęska powstania, które wybuchło za sprawą zwolenników obalonej Konstytucji 3 maja. Jego celem było "ugruntowanie wolności i niepodległości Rzeczypospolitej", jak zapisano w akcie insurekcji ogłoszonym przez Tadeusza Kościuszkę w Krakowie 24 marca tegoż roku. Symbolem tego zrywu, w którym udział wzięło blisko 150 tys. mieszkańców Rzeczypospolitej, jest nie tylko naczelnik Tadeusz Kościuszko. Do historii - dzięki jego otwarciu na wszystkie stany - przeszli także chłop Bartos Głowacki, Żyd Berek Joselewicz i szewc warszawski Jan Kiliński.

W jakim stopniu uosabiają rzeczywisty naród, wspólnotę, która wystąpiła w obronie Polski, ojczyzny? Kim byli ci ówcześni Polacy, czy to słowo niesie tę samą treść co np. 25 lat wcześniej, czy nabiera nowego znaczenia? Jakie jest dziedzictwo insurekcji kościuszkowskiej, kiedy naturalne są pytania, dlaczego Polska upadła i czy tak się musiało stać?

Gościem audycji będzie prof. Andrzej Nowak.

***

Do słuchania audycji z cyklu "Historia żywa" w poniedziałek (11.10) o godz. 21.05 zaprasza Dorota Truszczak.

ag

Czytaj także

Virtuti Militari - najstarszy na świecie wśród ciągle nadawanych orderów wojskowych

Ostatnia aktualizacja: 28.04.2021 13:06
Słynny polski Order Wojenny Virtuti Militari (łac. Męstwu wojskowemu - (cnocie) dzielności żołnierskiej) to najstarszy order wojskowy na świecie pośród tych, które są nadal nadawane. 22 czerwca minie 229. rocznica jego ustanowienia przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Władca uczcił w ten sposób odniesione cztery dni wcześniej zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Zieleńcami podczas wojny polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kościuszko, Poniatowski, Bonaparte. Trzej wodzowie na pomoc Polsce?

Ostatnia aktualizacja: 11.05.2021 07:10
Tadeusz Kościuszko, książę Józef Poniatowski i Napoleon Bonaparte. Trzej legendarni wodzowie, wojskowi, których losy skrzyżowały się, kiedy Rzeczypospolita była w potrzebie na przełomie XVIII i XIX wieku. Jak próbowali zmienić lub zmienili historię Królestwa, jak wpłynęli na jego dalsze dzieje?
rozwiń zwiń