Czytaj także

Kepler poszuka drugiej Ziemi

Ostatnia aktualizacja: 09.03.2009 13:01

NASA wysłała w kosmos najnowocześniejszy teleskop kosmiczny – Keplera. Jego misją będzie poszukiwanie planet takich jak Ziemia. W sobotę z Przylądka Canaveral na Florydzie wystartowała rakieta Atlas II, która wyniosła na orbitę teleskop kosmiczny najnowszej generacji – obserwatorium Kepler.

Misja otrzymała imię niemieckiego astronoma Johannesa Keplera, żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku, któremu zawdzięczamy odkrycie reguł, jakie rządzą ruchami planet Układu Słonecznego.

Przełomowa misja

Kosmiczny teleskop Keplera to największe urządzenie tego typu, jakie wysłałano w kosmos. Największe, ale nie najdroższe, ponieważ jego stworzenie kosztowało aż 500 mln dolarów i wpisuje się w program tworzenia przez amerykańską Agencję Kosmiczną szeregu niskobudżetowych programów badawczych. Cała maszyneria waży ponad tonę – 1039 kg. Jego misja potrwa co najmniej trzy lata, a jeśli wyniki będą obiecujące – zostanie wydłużona.

- „To historyczna misja” – mówi Edward Weller z NASA. – „Być może pomoże nam w odpowiedzi na pytanie, które nurtuje ludzkość od początku zainteresowania kosmosem: czy jesteśmy w nim sami?” – wyjaśnia. O przełomowości projektu przekonany jest także Michael Bicay, dyrektor naukowy w Ames Research Center NASA w Kalifornii : – „Żadne odkrycie nie jest tak ważne, jak znalezienie planet” – mówi.

Obserwatorium Kepler będzie umożliwiało poszukiwanie pozasłonecznych globów (tzw. egzoplanet) zbliżonych wielkością do naszej planety. Wyścig łowców planet trwa już prawie 20 lat i zawiera bardzo silny polski akcent: rozpoczął się bowiem w 1990 roku, kiedy prof. Aleksander Wolszczan odkrył pierwszy układ trzech planet pozasłonecznych. Od tamtego czasu astronomowie odkryli już wiele planet krążących wokół odległych gwiazd, żadna z nich nie jest jednak bliźniaczo podobna do Ziemi.

Start misji Kepler:

Znamy jak dotąd około 340 planet krążących wokół innych „słońc”, ale większość z nich to wielkoludy, jeśli porównać je z Ziemią. Nie zapominajmy, że Ziemia to – jak na rozmiary innych obiektów w kosmosie – twór bardzo niewielki. W samym Układzie Słonecznym należy przecież do grupy mniejszych, skalistych planet, w odróżnieniu od tzw. gazowych gigantów, takich jak Jowisz czy Saturn. To właśnie do Jowisza podobna jest większość znalezionych przez nas planet – od największej planety Układu Słonecznego wzięła się również nazwa wielu z tych pozasłonecznych światów: „gorące Jowisze” to bowiem bardzo masywne planety, krążące tak blisko swoich gwiazd, że panuje na nich bardzo wysoka temperatura.

Zdaniem naukowców nie jest jednak prawdopodobne, by małe skaliste planety, krążące stosunkowo blisko swoich gwiazd (jak Mars, Ziemia czy Wenus) uformowały się tylko w naszym Układzie. Posiadamy coraz więcej dowodów, że Układ Słoneczny z malcami blisko Słońca i gigantami w dostojnej odległości od niego to nie żadna kosmiczna anomalia, a prawa budowy i rozkładu planet, jakie w nim spotykamy, powtarzają się we Wszechświecie w innych miejscach. Istniejące teorie, które próbują wyjaśnić, jak powstają masywne planety, głoszą, że rodzą się one za tzw. linią śniegu, czyli tam, gdzie jest na tyle zimno, że obszary lodu (niekoniecznie powstałego z wody, ale np. metanu) w danym układzie są stabilne. Bezpośrednio za linią śniegu planety powinny powstawać najszybciej i być najmasywniejsze, a masa kolejnych, bardziej oddalonych powinna maleć – a zatem dokładnie tak, jak to obserwujemy w naszym Układzie (Jowisz, Saturn, Uran, Neptun). Odkryty przez Polaków układ OGLE-2006-BLG-109 dodatkowo wzmacnia to przekonanie.

Teleskop Keplera leci w kosmos, źr. Wikipedia.

Rozmiar maleńkich skalistych globów utrudnia jednak ich poszukiwania – co oczywiste, dużo łatwiej jest odnaleźć dużą planetę. I właśnie dlatego powstał Kepler: ma on szukać planet typu ziemskiego krążących wokół swych słońc w odległości sprzyjającej występowaniu tam atmosfery i wody w stanie ciekłym.

Wpatrzony w kawałek nieba

Oko teleskopu o niemal półtorametrowej średnicy zostanie skierowane na wycinek Drogi Mlecznej, wybrany ze względu na ilość obserwowanych w nim przez nas gwiazd. Wstępne założenia mówią, że kosmiczny teleskop skupi się na wycinku naszej Galaktyki z kilkoma milionami gwiazd pomiędzy konstelacjami Łabędzia i Liry. Patrząc z Ziemi, uznamy to za niewielki wycinek - ma on wielkość powierzchni dłoni na długość wyciągniętego ramienia. Kepler będzie śledził zmiany jasności tych potencjalnych słońc za pomocą kamery CCD o gigantycznej rozdzielczości 95 megapikseli (dla porównania – standardowy cyfrowy aparat fotograficzny ma 8-10 megapikseli). Jeżeli daną gwiazdę obiega planeta, okresowo będziemy musieli zauważyć zmiany w jej jasności.

Nie jest to nowa metoda badań kosmosu – funkcjonuje pod nazwą metody tranzytowej. Przykłady takich „tranzytów” w kosmosie możemy często obserwować z Ziemi przy pomocy lornetki i kartki papieru – klasycznym przykładem są przejścia Wenus lub Merkurego na tle tarczy słonecznej. Widać wówczas czarną kropkę wędrującą przez kilka godzin na tle słonecznego dysku. Zmiany jasności odległych gwiazd nie od dzisiaj śledzą wielkie teleskopy naziemne. Przewaga Keplera będzie jednak znacząca – z przestrzeni kosmicznej można zobaczyć więcej i precyzyjniej, ponieważ widoku nie zasłania niestabilna ziemska atmosfera. – "Nikłe sygnały odległych gwiazd są bardzo trudne do wykrycia" – powiedział James Fanson, menedżer projektu Kepler z Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie w Kalifornii. – "Nasz plan to wpatrywanie się w gwiazdy przez trzy lata i czekanie, czy któraś nie mrugnie".

Do misji takich poszukiwań nie nadawały się jednak istniejące już teleskopy kosmiczne, np. teleskop Hubble’a, ponieważ poszukiwanie planet wymaga specjalizacji i cierpliwego obserwowania wciąż tego samego fragmentu nieba. Poczciwy i wysłużony teleskop Hubble’a ma też zbyt wąskie pole widzenia, specjalizując się w obserwacji punktowych obiektów, a nie obszarów. Także czułość instrumentów wysłanego na orbitę w 1990 roku staruszka Hubble’a pozostawia już wiele do życzenia. Wówczas cyfrowe kamery nawet o takich rozdzielczościach, jakie dzisiaj mamy w domach, były pieśnią przyszłości.

Co zatem stanie się, jeżeli superczułe nowoczesne instrumenty obserwatorium Keplera wykryją nieznaczny spadek jasności danej gwiazdy? Trafi ona na listę „podejrzanych” o posiadanie planet. Następnym etapem będzie monitorowanie powtarzalności tych anomalii. Jeżeli zaćmienia jasności będą regularne, a czas ich trwania będzie za każdym razem zbliżony, uczeni będą mieli pewność, że dana gwiazda jest obiegana przez planetę. Wielkość planety będzie zaś można oszacować na podstawie stopnia utraty blasku gwiazdy.

Obszar poszukiwań Keplera, źr. Wikipedia.

Oczekiwania wobec nowego teleskopu są wielkie. Autorzy projektu maja nadzieję na odkrycie nawet 50 planet typu ziemskiego oraz blisko 1000 większych obiektów, z czego aż 12 proc. ma krążyć w wielokrotnych systemach planetarnych – a zatem takich jak nasz.

Co będzie dalej? Jeśli program się sprawdzi, naukowcy z NASA mają już kolejne projekty. – "Są już kolejne projekty instrumentów orbitalnych, za pomocą których mamy nadzieję uzyskać nawet zdjęcia planet poza Układem Słonecznym. W 2011 roku po raz pierwszy w dziejach poślemy w kosmos nie jeden, lecz dwa teleskopy. Zostaną one połączone w taki sposób, aby jednocześnie mogły obserwować ten sam obiekt – jak nasze oczy. To da obrazy o znacznie większej rozdzielczości niż Kepler" – komentuje prof. Geoff Marcy z Berkeley University, prawdziwy „łowca egzoplanet”.

W pogoni za nieskończonością

Już Kepler nie będzie jednak osamotniony. W ślad za nim w kosmos poleci europejski konkurent – należący do ESA teleskop Herschel. Nie będzie on jednak zajmował się poszukiwaniem planet, ale podąży szlakiem , jaki wytyczył naukowiec, od którego wziął swoja nazwę. W 1784 roku William Herschel ogłosił bowiem, że nasza galaktyka ma skończone rozmiary, a przy okazji prawidłowo opisał kształt Drogi Mlecznej. Teleskop Herschel przyjrzy się kwestii nieskończoności Wszechświata.

Obserwatorium Herschel wyposażono w olbrzymie zwierciadło o średnicy 3,5 m – największe i najczulsze, jakie kiedykolwiek wyniesiono w kosmos. Dzięki tak wielkiemu oku Herschel będzie mógł spojrzeć bardzo daleko w przestrzeń kosmiczną, a zatem i bardzo daleko w przeszłość.
Podstawowym zadaniem, jakie postawiono przed teleskopem Herschela będzie badanie procesu formowania się galaktyk, które miało miejsce przed miliardami lat. Najdalsze galaktyki są jednocześnie najmłodsze, ponieważ światło, które one wyprodukowały tak dawno temu u swego zarania, dopiero teraz dotarło w pobliże Ziemi.

Największy posłany w kosmos teleskop będzie śledził także narodziny gwiazd oraz ich chemiczne reakcje z otoczeniem, komety, planety i ich księżyce. Wyzwanie jest spore, ale kosmiczny Herschel będzie mógł prowadzić obserwacje nie tylko w świetle widzialnym, ale i np. w podczerwieni.

Czy maszyna europejskiej produkcji poradzi sobie z takimi wyzwaniami? Ogromne zwierciadło teleskopu musi wytrzymać trudy lotu na orbitę, surowe warunki panujące w przestrzeni kosmicznej. Wyznaczono już dla niego specjalne miejsce - teleskop zostanie umieszczony 1,5 mln km od Ziemi w jednym z tzw. punktów Lagrange’a, w miejscu, gdzie znoszą się siły grawitacyjne Ziemi i Słońca. Pozwoli to utrzymać obserwatorium w stabilnej pozycji bez potrzeby korygowania jego położenia za pomocą silniczków. Herschel będzie obserwował niebo przez 3 lata – do wyczerpania się jego zapasów helu używanego jako chłodziwo detektorów obrazu. Jego start planowany jest na połowę kwietnia.

Eugeniusz Wisniewski

Obejrzyj film o misji Kepler (język angielski):

Zobacz więcej na temat: astronomia Floryda Kalifornia kosmos NASA słońce

Czytaj także

Niebo jest pełne ziemi?

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2008 13:02

Astronomowie odkryli układ planetarny, w którym znajduje się glob niewiele większy od Ziemi.

Astronomowie odkryli układ planetarny, w którym znajduje się glob niewiele większy od Ziemi. Odkrycie umożliwili polscy uczeni, skupieni wokół projektu OGLE, który niedawno ogłaszali odkrycie układu podobnego do naszego (przeczytaj artykuł na ten temat).

Masa nowoodkrytej planety jest zaledwie trzykrotnie większa od ziemskiej. Także gwiazda, dookoła której krąży, jest rekordowo mała. Odległy system znajduje się w konstelacji Strzelca, około 3,5 tysiąca lat świetlnych od Ziemi.

Odkrycie zostało ogłoszone na zjeździe Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego przez Davida Bennetta z Uniwersytetu Notre Dame w USA, a także ukaże się we wrześniu na łamach czasopisma „The Astrophysical Journal”.

Znów mikrosoczewkowanie

System Układ MOA-2007–BG-192 został odkryty dzięki stosowanej przez astronomów z Uniwersytetu Warszawskiego metodzie mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Sposób ten opiera się na badaniu zmian jasności świecącej w oddali gwiazdy. Kiedy inny obiekt przechodzi obok niej, ugina światło gwiazdy jak soczewka, a my rejestrujemy zmiany jasności obserwowanego przez nas obiektu. Wykorzystanie zjawiska mikrosoczewkowania do obserwacji astronomicznych wynika z teorii Einsteina i zaproponowano je już na początku XX wieku, ale dopiero kilka dekad później udało się to zrealizować w praktyce. Dokonali tego, obok innego zespołu, naukowcy pracujący pod kierunkiem prof. Andrzeja Udalskiego wykorzystali ją w praktyce, tworząc uznany na całym świecie projekt badawczy OGLE. – Nawet Einstein sądził, że zaobserwowanie tego zjawiska jest niemożliwe – wspomina polski sukces prof. Marcin Kubiak z Uniwersytetu Warszawskiego. Układ MOA-2007–BG-192 to już 14. system, jaki zaobserwowali swoją metodą polscy astronomowie z OGLE we współpracy z zespołami z całego świata.

Prowadząc badania w Obserwatorium Las Campanas w Chile, polski zespół zarejestrował, jak zdarzało mu się to wcześniej, fragment typowego przebiegu zjawiska mikrosoczewkowania. Na podstawie posiadanych danych, badacze wyliczyli parametry „migającego” w dali układu. Owa, jak nazywają ja astronomowie, „anomalia planetarna”, czyli zdradzające obecność planety migotanie centralnej gwiazdy, wystąpiło w chwili, gdy obiekt był widoczny w Australii i Oceanii. Wykorzystała to japońsko–nowozelandzka grupa MOA; swoje wielkie „oko” skierował w ten rejon Wszechświata także znajdujący się w Chile europejski Very Large Telescope.

Polscy badacze podkreślają rolę międzynarodowej współpracy. Niebo nad naszymi głowami ciągle się zmienia – nie bylibyśmy w stanie skutecznie obserwować odległych obiektów, gdyby nie śledziły ich współpracujące ze sobą zespoły badawcze, pracujące w różnych rejonach świata. Tylko obserwacje prowadzone 24 godziny na dobę pozwalają na rejestrację zjawisk tak subtelnych i rzadkich, jak mikrosoczewkowanie grawitacyjne.

Trzyletni rok

Planeta, jak to zwykle w astronomii bywa, otrzymała wdzięczną nazwę MOA-2007–BG-192 Lb. Obieg dookoła jej gwiazdy zajmuje jej trzy ziemskie lata, chociaż znajduje się bliżej swojego „Słońca” – jej orbita odpowiada w przybliżeniu orbicie Wenus w Układzie Słonecznym.

Jedna z planet odkryta przez zespoł OGLE - wizja artysty. Źr. Wikipedia.

Mimo bliskości gwiazdy, warunki na bliźniaczce Ziemi nie muszą być ekstremalne, a przynajmniej - nie musi tam być gorąco. Nowoodkryty układ znacząco różni się od naszego. Masa gwiazdy centralnej wynosi zaledwie ok. 6 proc. masy Słońca! To, jak uważają badacze, zapewne obiekt gwiazdopodobny – brązowy karzeł, który nie jest w stanie podtrzymać w swoim wnętrzu reakcji jądrowych. Te szacunki mogą jeszcze jednak ulec zmianie – może okazać się, że odległa gwiazda ma 8 proc. masy naszej gwiazdy, a wtedy byłaby już w stanie spalać w swoim wnętrzu wodór. Niezależnie od wyników wyliczeń, gwiazda lub brązowy karzeł, które stanowią centrum układu MOA-2007–BG-192, świeci ok. miliona razy słabiej niż Słońce, a zatem temperatura atmosfery planety może sięgać poniżej -200 stopni Celsjusza. Druga Ziemia może jednak posiadać grubą atmosferę, która byłaby w stanie zatrzymywać ciepło pochodzące z rozgrzanego wnętrza planety.

A zatem – czy jest tam życie? Na odpowiedź jest zdecydowanie za wcześnie. Astronomowie podkreślają jednak, że system MOA-2007–BG-192 dowodzi, iż układy planetarne mogą się formować nawet wokół ciał centralnych o bardzo małej masie. – Nasze odkrycie przekonuje, że planety mogą powstawać już przy tak małych obiektach – wyjaśnia David Bennett, który przewodzi międzynarodowemu zespołowi odkrywców. – Dotąd nie znaliśmy planet przy gwiazdach mniejszych niż 20 procent masy Słońca – dodaje. Tymczasem takich kosmicznych karzełków jest we wszechświecie bardzo wiele, lada dzień zatem odkryjemy kolejne planety.

Eugeniusz Wiśniewski

Zobacz więcej na temat: NASA słońce Chile POLSKA Australia USA astronomia

Czytaj także

Kosmiczne wędrówki człowieka

Ostatnia aktualizacja: 28.09.2009 12:40

Jak przebiega podbój kosmosu, i czy Polacy odnajdą w nim swoje miejsce?

Posłuchaj

01'34 O marzeniach odkrywania kosmosu, które zawsze nam towarzyszyły - dr Stanisław Bajtlik.

02'06 Eksploracja kosmosu w kulturze - dr Stanisław Bajtlik.

01'56 Kosmiczna rywalizacja - wyścig USA-Rosja - doc. Paweł Moskalik.

71'03 Jak przebiega podbój kosmosu, i czy Polacy odnajdą w nim swoje miejsce?

05'09 Kosmiczne wyprawy są źródłem nowych technologii - prof. Zbigniew Kłos.

07'18 Miejsce Polaków w podboju kosmosu - prof. Piotr Wolański.

więcej

- Kosmos pozostał ostatnim niezdobytym przez człowieka terenem. Zapewne XXI wiek znów przyspieszy ekspansję w przestrzeń. Do gry wchodzą nowi uczestnicy, chcemy wrócić na Księżyc, a także zdobyć Marsa. Czy Polska zdąży wsiąść do kosmicznego pociągu? - Tak przedstawiono problemy, nad którymi podczas jednej z debat Festiwalu Nauki dyskutowali prof. Zbigniew Kłos z Centrum Badań Kosmicznych PAN, doc. Paweł Moskalik z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN oraz prof. Piotr Wolański, Przewodniczący Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych Politechniki Warszawskiej. Panel dyskusyjny prowadził dr Stanisław Bajtlik z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN.

Astronauta Steve Robinson zakotwiczony za nogi do ramienia robota Międzynarodowej Stacji Kosmicznej podczas misji STS-114, źr. Wikipedia.

Marzenia o wyprawach w nieznane towarzyszyły ludzkości od zawsze. Temat eksploracji bliższych i dalszych obszarów kosmosu inspirował także twórców kultury, którzy na wiele różnych sposobów wyobrażali sobie kosmiczne wojaże i związane z nimi przygody. Wszyscy znamy książki Juliusza Verne'a - na nich wychowali się również pionierzy badań kosmicznych. Pomysł wyprawy na Srebrny Glob z powieści „Z Ziemi na Księżyc” był tak intrygujący, że w 1902 r. stał się podstawą jednego z pierwszych filmów, a pierwsza rzeczywista, załogowa misja z lądowaniem na Księżycu, Apollo 11, przebiegała bardzo podobnie do historii opisanej przez Verne'a. Dr Stanisław Bajtlik podkreśla jednak, że wszystko zaczęło się znacznie, znacznie wcześniej. - W 1609 r., 400 lat temu, Johannes Kepler, jeden z niewielu wielkich twórców światowej nauki i kultury, który żył i pracował na terenie dzisiejszej Polski, zaczął pisać pierwszą w dziejach fantastyczno naukową książkę pod tytułem „Sen”, o podróży ludzi na Księżyc – wyjaśnia dr Bajtlik. Nie można zapomnieć również o postaci pana Twardowskiego – dodaje.

Historia podboju kosmosu jest jednym z najciekawszych fragmentów najnowszej historii świata. Początkowo był to jedynie wyścig dwóch konkurujących ze sobą mocarstw - Stanów Zjednoczonych ze Związkiem Sowieckim - i miał czysto ideologiczny charakter. Czynniki naukowe pojawiły się później. Jak mówił doc. Paweł Moskalik, program Apollo był odpowiedzią na kosmiczny sukces Rosjan – dla Ameryki trudne było bowiem to, że ktoś ich wyprzedził.

Fot. P. Goławski

Z biegiem czasu kosmiczną rywalizację zastąpiła współpraca wielu państw i wspólne, międzynarodowe inicjatywy badawcze. Jak podkreśla prof. Zbigniew Kłos, eksploracja kosmosu to zajęcie zbiorowe, w którym musi uczestniczyć cały świat. – W konkurującym świecie nikt technologii nie daje. Technologie można kupić, ale na ogół są to już technologie poprzedniej generacji. Uczestnicząc w programach zbiorowych jakimi są programy kosmiczne, z tych tworzonych wspólnie technologii i swojej obecności trzeba korzystać. W związku z tym następuje naturalna dyfuzja różnych rozwiązań technologicznych między partnerami – mówi prof. Kłos.

Pierwszy sztuczny satelita Ziemi, Sputnik 1, został wystrzelony przez Związek Sowiecki 4 października 1957 r. Odpowiedzią USA był satelita Explorer I wystrzelony 31 stycznia 1958 r. By loty te zakończyły się powodzeniem raczkująca astronautyka musiała przejść długą drogę od teoretycznych podstaw wyniesienia obiektu w kosmos, przez pierwsze modele rakiet na paliwo ciekłe, do budowy rakiet nośnych, które zdolne były umieścić przyrządy badawcze na orbicie. Założenia kosmicznych wypraw nie zmieniły się jednak w ciągu 50 lat podboju kosmosu. W dokumencie Prezydenckiego Komitetu Organizacji Rządowej USA z 26 marca 1958 r. wymieniono cztery elementy leżące u podstaw kosmicznych wypraw: - potrzebę odkrywania i eksploracji, - względy bezpieczeństwa, - czynnik narodowego prestiżu, - nowe możliwości dla eksperymentów i obserwacji naukowych oferowanych przez technologię kosmiczną, która poszerzy ludzką wiedzę na temat Ziemi, układu słonecznego i całego Wszechświata.

Kosmiczne wyprawy były głównym impulsem do rozwoju wielu nowoczesnych technologii, dziś niezbędnych w wielu dziedzinach życia. Odkrywanie Wszechświata pomogło lepiej poznać fizjologię człowieka, wytrzymałość i odporność ludzkiego organizmu, a także przyczyniło się do powstania wielu nowych leków. Nie wyobrażamy sobie obecnie codzienności bez praktycznych zastosowań sztucznych satelitów Ziemi. Globalna łączność i komunikacja, telewizja satelitarna, systemy lokalizacji GPS, GLONASS, czy konstruowany Galileo, nie istniałyby, gdyby nie eksploracja krańców świata i wyprawy człowieka w kosmos.

Prof. Piotr Wolański, prof. Zbigniew Kłos, doc. Paweł Moskalik i dr Stanisław Bajtlik, fot. P. Goławski

Na przestrzeni lat również Polacy brali czynny udział w podboju kosmosu. Wiele instrumentów naszej produkcji bada Wszechświat, stanowiąc część międzynarodowych projektów, zarówno inicjowanych przez NASA, jak i Europejską Agencję Kosmiczną. Prof. Piotr Wolański zaznacza, że stopniowo, pomału ale konsekwentnie, Polska zaczyna integrować się ze światową astronautyką. Już teraz trwają starania, by nasz kraj stał się pełnoprawnym członkiem ESA.

Eksploracja kosmosu to rynek dla interdyscyplinarnych działań technologicznych, a korzyści z niej czepią wszyscy ludzie. Tym bardziej potrzebna jest tu międzynarodowa współpraca wielu państw, które razem będą opracowywały nowe technologie. Takie wnioski z dyskusji są wskazówką do tego, by szczególną uwagę zwracać na edukację w zakresie przedmiotów matematyczno przyrodniczych. – Przyszłość udziału Polaków w lotach kosmicznych zależy dzisiaj w dużej mierze od tego, jak my zaktywizujemy naszą młodzież – mówi prof. Wolański. - Dzięki temu będziemy mogli się doczekać następcy Hermaszewskiego na Księżycu, albo i na Marsie – dodaje.

Przemysław Goławski

Zobacz więcej na temat: astronautyka kosmos NASA POLSKA USA apollo 11 astronauta

Czytaj także

A planety szaleją, szaleją...

Ostatnia aktualizacja: 21.10.2009 14:44

Olbrzymie, gazowe planety w odległych układach słonecznych mają związki potrzebne do powstania życia.

Wodę, dwutlenek węgla i metan odkryli naukowcy w odległej gazowej planecie wielkości Jowisza. HD 209458b krąży wokół gwiazdy wielkości słońca w konstelacji Pegaza. Jest oddalona od ziemi o około 150 lat świetlnych. Obecność tych trzech związków może być dowodem na istnienie życia, choć na tej planecie żadnego życia na pewno nie ma.

To już druga planeta poza słoneczna, na której wykryto związki potrzebne do istnienia życia. Gdyby udało się je odkryć wokół skalistych planet wielkości ziemi, krążących w odpowiedniej odległości od swojej gwiazdy, wówczas można podejrzewać, że rozwinęło się tam życie. Choć nie byłby to ostateczny dowód na istnienie obcych.

Mark Swain z Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie w USA mówi, że wykrycie już drugiej planty, gdzie jest woda, CO2 i metan może oznaczać, że będziemy coraz częściej odkrywali bogate w życiodajne cząsteczki światy. Odkrycie zbliża nas do znalezienia drugiej ziemi, choć naukowcy z NASA uważają, że minie co najmniej 10 lat zanim będziemy potrafili badać skład chemiczny atmosfery planet zbliżonych do ziemi w oddalonych układach słonecznych.

Odkrycie było możliwe dzięki dwóm kosmicznym obserwatoriom: teleskopowi Hubbla i Spitzera. Wykorzystano spektroskopie, czyli badanie widma światła. Każdy związek chemiczny, czy pierwiastek zostawia w widmie światła specyficzny znak. Analiza pozwala na stwierdzenie przez jakie cząsteczki światło przechodzi lub jest odbijane.

Wizja planety HD 209458b

Badacze szukający poza-słonecznych planet z niecierpliwością czekają na rozpoczęcie pracy przez sondę Keplera, która już krąży po orbicie i będzie szukać skalistych planet wielkości Ziemi. Sonda ma patrzeć na pogranicze gwiazdozbiorów Łabędzie i Lutni, gdzie będzie szukać tak zwanych tranzytów, czyli maluteńkich zmian jasności gwiazdy, gdy przed jej „obliczem” przelatuje planeta. Naukowcy spodziewają się, że w ciągu 3 i pół roku uda się odnaleźć około 50 skalistych „ziemskich planet i setki innych, większych.

Badanie spektroskopowe umożliwi sprawdzenie, czy na tych planetach są warunki do powstania życia. A warunki te to właśnie związki chemiczne między innymi: woda, dwutlenek węgla i metan. Gdyby udało się znaleźć planetę i ustalić, że „życiodajne” związki na niej występują znacznie wzrosły by szanse na to, że mogło się rozwinąć tam życie.

Pytanie czy byłoby to życie inteligentne. Poszukiwanie obcych cywilizacji polega na słuchaniu szumu kosmicznego i wybieraniu sygnałów, które mogą być generowane sztucznie. Obcy odbierający szum pochodzący z naszej planety mogli by usłyszeć na przykład fragmenty naszych rozmów telefonicznych, programów telewizyjnych i radiowych przekazywanych przez satelity telekomunikacyjne.
Tylko czy wówczas ci kosmici doszliby do wniosku, że mają do czynienia z inteligentną cywilizacją?

Andrzej Szozda
Źr. NASA

Zobacz więcej na temat: kosmos NASA dwutlenek węgla USA

Czytaj także

Zapłodnić gwiazdy

Ostatnia aktualizacja: 18.02.2010 11:10

Nie wiemy, jak na Ziemi pojawiło się życie. Ale naukowcy wiedzą, jak zasiać je na innych planetach. I nie zawahają się tego zrobić. Czy słusznie?

Za miliony lat, a może nawet wcześniej życie na naszej planecie na pewno się skończy. Nawet jeśli sami skutecznie się nie unicestwimy zrobi to za nas natura. Kometa, kataklizm, umierające słońce, które najpierw zamieni powierzchnie planety w płynną lawę, by w końcu spalić ja doszczętnie. Coś nas na pewno zabije.

Czy wobec nieuchronności naszego losu powinniśmy już dziś pomyśleć o nowej ziemi, miejscu, gdzie nasze DNA będzie dalej się powielać. Pisząc "nasze" mam na myśli nie tylko ludzkie, ale DNA wszelkich organizmów ziemskiego ekosystemu.

Prof. Michael Mautner z Vrginia Commonwealth University uważa, że nie tylko powinniśmy, ale wręcz mamy taki moralny obowiązek. Jesteśmy to winni ewolucji, która przez 4 miliardy lat z mozołem budowała i poprawiała różnorodność życia na planecie. Zapewniając przyszłość życiu na innych układach planetarnych nadamy naszej egzystencji kosmiczny sens – mówi dla serwisu physorg.com prof. Mautner.

Tylko jak to zrobić? Noe zbudował barkę, na której zebrał pary wszelkich stworzeń na ziemi, tak by przetrwały potop i potem rozmnażały się zapełniając planetę po kataklizmie. Budowa współczesnej arki – statku kosmicznego nie wchodzi w grę. Jej rozmiary musiałby być niewyobrażalne, a nawet, gdybyśmy zbudowali takich statków tysiące, czy miliony, to i tak zanim dotarlibyśmy do najbliższej gwiazdy ze zdolnym do utrzymania życia układem planetarnym minęłyby miliony lat. Z oczywistych powodów nie przetrwalibyśmy tej podróży.

Mautner proponuje panspermię. Rozsianie w kosmosie prymitywnych organizmów, zdolnych do przetrwania zarówno długotrwałej podróży w kosmosie, jak i zapoczątkowania życia na młodych planetach. Tak jak miało to miejsce na Ziemi kilka miliardów lat temu. Technologicznie jest to możliwe nawet dziś. Do zasiania życia na innych planetach trzeba by użyć organizmów takich jak cyjanobaktrerie, które nie dość, że są wyjątkowo odporne, to jeszcze mogłyby „zjeść” trujące gazy, jak amoniak czy ditlenek węgla i zmienić go w tlen, potrzebny do rozwoju bardziej skomplikowanych organizmów.

Cyjanobakterie mogłyby rozsiać życie w kosmosie źr. wikipedia

Aby zwiększyć szanse na rozwój życia na obcych planetach należy wysłać różne organizmy, z różnym poziomem tolerancji na zmienne środowisko i na różnym poziomie ewolucji. W pojemnikach z życiem mogłyby się znaleźć na przykład zarodniki wrotek, dzięki którym ewolucja przeskoczyłaby od razu na wyższy poziom, jeśli warunki by na to pozwoliły.

W publikacji prof. Mautnera w najbliższym numerze Journal of Cosmology czytamy, że najtaniej do transportu kapsuł z organizmami użyć statków kosmicznych napędzanych kosmicznym wiatrem, jak żaglowce. Statki takie powoli, ale nieustannie nabierają szybkości i potrafiłyby pokonywać przestrzeń kosmiczną naprawdę szybko. Miliony kapsuł ważących po około 0.1 mikrograma zawierałoby po 100 tysięcy organizmów i po setkach, tysiącach a może nawet milionach lat dotarłyby do nowo tworzących się planet, obłoków protoplanetarnych czy nawet chmur kosmicznego pyłu.

Statek kosmiczny napędzany wiatrem słonecznym źr. wikipedia

Prof. Mautner wyliczył, że koszt zasiania życia w kosmosie wyniósłby około miliarda dolarów. Jak na szansę zrobienia sobie obcego na innej planecie, to w sumie niewygórowana cena. Cena mogłaby być nawet niższa, gdyby udało się naukowcom precyzyjnie ustalić, które z nieodległych od Ziemi planet i układów słonecznych są potencjalnie życiodajnymi terenami. A może to być możliwe dzięki kosmicznym teleskopom, które coraz dokładniej przeczesują kosmos w poszukiwaniu pozasłonecznych planet. Szanse na znalezienie bliźniaczej ziemi rosną.

Co jednak się stanie jeśli przyniesione przez nas zarodniki trafią na planety, na których życie już jest? Zniszczylibyśmy wówczas odległy ekosystem, tak jak choćby niszczymy morskie ekosystemy wylewając do Bałtyku wody balastowe z okrętów, w których są organizmy z ciepłych, równikowych oceanów. Mautner proponuje, by celować w planety, które są młode, i na których nie zdążyło się jeszcze rozwinąć życie samodzielnie.

Z drugiej strony niektóre teorie mówią, że życie na Ziemi powstało właśnie w wyniku panspermii. Komety i asteroidy bombardujące naszą młodą planetę kilka miliardów lat temu „zasiały” tu życie. My robilibyśmy mniej więcej to samo. Możemy do tego nawet wykorzystać krążące po kosmosie komety i asteroidy.

Tak mogłyby wyglądać pozasłoneczne planety źr. wikipedia

Pytanie o nasze prawo do rozsiewania życia w kosmosie jest jednak jak najbardziej zasadne. Czy fakt, że ewolucja pozwoliła nam na rozwój do tego stopnia, że opanowaliśmy jedną planetę i niezbyt odległą przestrzeń kosmiczną upoważnia nas do tego byśmy tym samym życiem zapładniali inne gwiazdy. Może astroewolucja ma inny pomysł na trwanie życia. Jeśli w ogóle jest jakiś powód, dla którego życie miałoby przetrwać, po tym jak zniknie z Ziemi. Dla istnienia wszechświata życie nie jest zdaje się konieczne.

A i tak nie da się utrzymać życia w nieskończoność. Za setki, tysiące miliardów lat, wszystkie gwiazdy się wypalą, czarne dziury wyparują, a ostatnie kwanty energii znikną. Wtedy będzie już tylko ciemność. I może wszechświat zacznie się od nowa.

Andrzej Szozda
Źr. Physorg.com

Zobacz więcej na temat: astronomia Bałtyk DNA kosmos podróże transport