Czytaj także

Glaschu, czyli Glasgow: pieśni miasta i o mieście

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2019 11:00

Album zawiera pieśni miłosne skierowane do Glasgow, miejsca urodzenia Mary Ann Kennedy i miejsca ważnego dla Szkocji, jej historii i kultury. Tu jest Akademia Muzyczna, na której można uczyć się gry na tradycyjnych instrumentach, są kluby muzyczne, festiwal Celtic Connections, tu są też szkoły z językiem gaelickim.

materiały promocyjneFoto: okładka płyty

Album jest wyrazem miłości autorki do miejsca urodzenia, zarazem to wydarzenie artystyczne w języku gaelickim, wciąż nieczęstym w użyciu przez Szkotów. Kim jest Mary Ann Kennedy - Mairi Anna NicUalraig? To osoba o wielu twarzach i specjalnościach, przez całe życie otoczona muzyką, od najwcześniejszych wspomnień śpiewającej rodziny, po dzień dzisiejszy. Jest pieśniarką, kompozytorką i prezenterką Radia BBC Scotland. Korzenie rodziny matki są aż na wyspie Skye, ojca na wyspie Tiree, maleńkiej wysepce o silnych tradycjach poetyckich i muzycznych. Mary Ann jest też harfistką i pianistką. To, co ją określa najlepiej to właśnie muzyka, pieśni, śpiew i język, język gaelicki.

We wstępie do płyty Mary Ann pisze:"Wyrosłam w południowej części Glasgow, mieście bogatym w języki i kultury, miasta, które jest częścią miejskiej szkockiej diaspory kultury gaelickiej. Dla mnie i mojej siostry było cudowne czuć się częścią tej wielkiej społeczności, a czasem nawet czuć się jedynymi Gaelami w mieście. Rzeczy zmieniają się i to radość, że dziś na końcu ulicy, przy której wyrosłam jest jedna z trzech gaelickich szkół. (…) W dziewczynie z Glasgow nigdy nie zniknie wieczny duch gaelicki, każe jej śpiewać o domu. To jest ta moja miłosna pieśń dla miasta, głosy ulicy, poszukiwań nowego życia, dla mnie, tu urodzonej, dla której język gaelicki to pierwszy język".

A to język o wielowiekowej historii, ściśle związany z historią Szkocji i poczuciem tożsamości narodowej Szkotów. Znany był już (a są tego przekazy) w VI wieku, rozwijał się, powstawała literatura, przekłady Biblii, Iliady, (Ewan Mac Lachlan), poezja, w wieku XIX rozpoczęły działalność katedry kultury celtyckiej w Glasgow, Aberdeen i Edynburgu (1882-1916), w 1891 roku powstała i istnieje do dziś Liga gaelicka, która za zadanie postawiła sobie promocję języka gaelickiego, wypieranego oczywiście przez wszechobecny język angielski. Towarzystwo to działa do dziś i organizuje coroczne festiwale kulturalne oraz konkursy dla śpiewaków, gawędziarzy i osób piszących, jak również zawody w czytaniu (dla dzieci). Mimo wysiłków liczba ludności mówiącej w języku gaelickim systematycznie spadała w wieku XX, a pewien wzrost czyli zmiana tendencji nastąpiła w latach 70tych, przede wszystkim przez wzrost świadomości wagi języka w kulturze narodu. W 1972 w miejscowości Sabhal Mór Ostaig na wyspie Skye rozpoczął działalność gaelicki college. Obecnie tylko kilka procent posługuje się tym językiem na co dzień, chociaż mieszkańcy Hebrydów Zewnętrznych to aż 70 procent tym językiem mówiących!

Wracam do płyty Mary Ann Kennedy i przesłania pieśni śpiewanych prawie w całości w języku gaelickim. Mary Ann nie jest nowicjuszką, jej muzyka jest znana od niemal trzech dekad, otrzymała wiele nagród przewidzianych dla wykonawców szkockiej muzyki tradycyjnej. Koncertuje na największych celtyckich festiwalach, Celtic Connections, Lorient. Dwa lata temu wydała album solowy "An Dan” czyli "Pieśni gaelickie dla współczesnego świata”, w tym roku 2019 "Glaschu”- Glasgow. Wykonawcy to Mary Ann Kennedy-śpiew, historie opowiadają Bill Paterson i Wilma Kennedy, gra kwartet smyczkowy Donalda Granta, muzycy ludowi na dudach, piszczałkach whistle, gitarach, bębenkach i innych instrumentach perkusyjnych. W niektórych pieśniach występuje też chór. Wszystkie opracowała, zaaranżowała Mary Ann Kennedy. Kolekcjonowała je przez wiele lat, przygotowując się do tej płyty, płyty, przez którą wyraża swoją miłość do miasta i celtyckiej kultury. Znajdowała je wśród żyjących śpiewaków i w archiwach, a każda jest w specyficzny sposób związana z historią Glasgow. Każdy z tych wykonawców został zapisany, uwieczniony i to jeden z wielkich walorów płyty. Są punkty odniesienia do tradycji, i - co też bardzo ważne - są streszczenia pieśni w języku angielskim. Bo jednak tylko kilka procent może je - śpiewane po gaelicku - zrozumieć…

Mary Ann Kennedy wykorzystała teksty anonimowe przekazane przez ulicznych śpiewaków, ale i poezję gaelicką Williama Livingstona (1808–1870) znanego bardziej jako Uilleam Macdhunleibhe, teksty pieśni Mary MacPherson Màiri Mhòr nan Òran (Big Mary of the Songs) z wyspy Skye zmarłej w 1898 roku, Dericka Smith Thomsona (1921 – 2012) poety, wydawcy, profesora języka gaelickiego, który pochodził z wyspy Lewis, ale życie spędził w Glasgow, śpiewaka i dudziarza Johna Mac Fadyena. Muzyka jest osobistym dziełem artystki, są to i kompozycje i aranżacje.

Na płycie opowieści o różnych wydarzeniach związanych z historią miasta. Tematy komiczne, patriotyczne, epickie, liryczne, historyczne. W pierwszej pieśni pojawia się Nowy Rok 1876, w Queen’s Park w tradycyjną grę zimową shinty grają kobiety, to szkocka gra podobna do hokeja, pieśń przekazała Mary Mac Pherson, liderka śpiewaków gaelickich w Glasgow. Po skończonej grze panie świętują na ulicy, a wraz z nimi dudziarze.

Pieśń druga pochodzi z dawnej tradycji, śpiewał ją legendarny, ale zapisany w XIX wieku John Mac Fadyen, z zawodu kolejarz, ale i uliczny śpiewak. Pieśń opowiada o promie pływającym po rzeczce Clutha między dzielnicami Broomielaw i Whiteinch w końcu XIX wieku. Pieśń opowiada o mieście w Dzień Nowego Roku i o takiej podróży promem z dziewczyną. Przytoczyłam tylko dwa przykłady, ale one już dają pojęcie o rodzaju opowieści muzycznej, na którą składają się pieśni z miastem Glasgow, o mieście Glasgow i o wydarzeniach tam się dziejących. Dawniej, ale i współcześnie. Bo Mary Ann Kennedy nie zamyka tradycji i muzyki w ramach czasowych, jak to często się zdarza, ale widzi ją powstającą kiedyś, ale i tu i teraz. Są więc pieśni o rynku solnym, o paradach (Orange Parade) upamiętniających co roku 12 lipca zwycięską bitwę króla Jakuba II (1690), o Matce Glasgow, Katedrze St.Mungo i prostych przyjemnościach tego miasta jak łowienie ryb, autorstwa współczesnego gaelickiego poety Michaela Marra. I jest pieśń dla Glasgow napisana przez Donalda MacPhersona, pisarza gaelickiego, który zmarł na emigracji w Nowej Zelandii w wieku 108 lat. Ciekawa jest też pieśń o słynnym ulicznym komiku nagrana i zapisana na bulwarze Broomielaw, śpiewał ją w oryginale Gaby The Bigot, młody Bretończyk. Opisuje zabawne wydarzenia, liczne postaci, tańczącego mężczyznę, kobietę z parasolką, którą popycha wiatr. Lekka i humorystyczna. W rytmie horo pieśń o mężczyźnie tańczącym przy George Square i znajdujących się tam pomnikach bohaterów wojen i poetów, a tańczy on po kropli whisky, taneczna, tradycyjna w każdym szczególe.

Album Glaschu to opowieść, a raczej szesnaście różnych opowieści, składających się na całość, w tym kilka gawęd o mieście, pieśni zaaranżowanych w stylu i trochę tradycyjnym i współczesnym. Pod każdym względem płyta wypieszczona, domyślana, nawet opisana doskonale, bo każdy z utworów ma metryczkę, tłumaczenie tekstu, informacje historyczne, jeśli takowe są. Brzmienie doskonałe, bogate, świetne nagrania studyjne, aranżacje łatwe do słuchania, czasem błyskotliwe, czasem proste w zależności od pieśni i jej treści. Mary Ann doskonale porusza się w możliwościach instrumentów, którymi dysponuje. Styl wpisuje się w nurt muzyki folkowej Szkocji, na który składa się brzmienie tradycyjnych instrumentów, wierność linii melodycznej pieśni i charakterowi, ale i swoboda wykonawcza, skromność aranżacyjna. Muzykę Szkocji i kulturę celtycką we wszystkich jej przejawach można obserwować podczas największego celtyckiego święta, jakim jest doroczny zimowy festiwal Celtic Connection, w Glasgow, organizowany w drugiej połowie stycznia. Na festiwal zjeżdżają artyści w całego świata i muzyka kwitnie pokazując, że jest żywa, choć zatopiona w przeszłości to tworzona też współcześnie i o współczesnym świecie traktująca. Jestem miłośniczką tego festiwalu z oddali, dwa razy miałam okazję w nim uczestniczyć i wiem, jak bardzo ten niezwykły festiwal przyczynił się do wzrostu zainteresowania kulturą, tradycją, muzyką i językiem gaelickim. Mary Ann tam właśnie pokazała po raz pierwszy płytę "Glaschu" i śpiewała pieśni o swym ukochanym mieście w ukochanym języku. Ciekawy projekt świetnie zrealizowany i muzycznie i technicznie, a świetnym i stylowym głosem Mary Ann Kennedy zaśpiewany.

Maria Baliszewska

***

Mary Ann Kennedy

"Glaschu"

[ARC Music EUCD 2833, Watercolour Music Prod. 2019]

Ocena: 5/5

***

Więcej recenzji i felietonów - w naszych działach Słuchamy i Piszemy.

Zobacz więcej na temat: folklor folk Maria Baliszewska world music recenzja

Czytaj także

Remastered: Lwia część

Ostatnia aktualizacja: 02.07.2019 10:11

Co ma wspólnego zuluska piosenka „Mbube” z Kaczorem Donaldem, Myszką Miki i Charlesem Dickensem? Jeśli nie wiecie i podpowiedź: 16 milionów dolarów - niewiele pomaga, zachęcam do obejrzenia pełnometrażowego dokumentu, który miał premierę w maju na platformie Netflix. To może być bardzo pouczający seans: o czarnych i białych, o biednych i bogatych, o muzyce i pieniądzach.

Zdjęcie ilustracyjneFoto: Shutterstock.com

Mieliśmy jego nagranie i gramofon, dzięki temu słuchałyśmy jak śpiewał „Mbube”. Mama mówiła: ten wysoki głos to twój ojciec.

Piosenka „Mbube” to największy hit w dziejach Afryki. Autor Solomon Linda nagrał ją ze swoim chórem The Evening Birds dla południowoafrykańskiej wytwórni Gallo, a ta wytłoczyła to na płycie. Linda był chłoporobotnikiem, pakowaczem płyt w tejże wytwórni Gallo, który dorabiał nocami, śpiewając po klubach Johannesburga. Działo się to wszystko w latach 30. Piosenka zapoczątkowała styl, któremu dała nazwę (potem przekształcił się on w isicathamiya), a którego najbardziej znanym przedstawicielem był współczesny już Ladysmith Black Mambazo.

Płyty trafiłyby zapewne na śmietnik, gdyby nie zwrócił na nie uwagi sam Alan Lomax i nie dał do posłuchania swojemu przyjacielowi Pete'owi Seegerowi, ojcu amerykańskiego folku. Ten zachwycony wciągnął piosenkę do swojego repertuaru.

Winyl wyszedł w 1939 roku. Minęło dziesięć lat, a wybitny etnomuzykolog, specjalista od muzyki afrykańskiej i jej dokumentator Hugh Tracey wysłał go w paczce z innymi lokalnymi winylami z RPA do USA z nadzieją, że ktoś zainteresuje się tam dziwną muzyką dziwnych kultur. Płyty trafiłyby zapewne na śmietnik, gdyby nie zwrócił na nie uwagi sam Alan Lomax i nie dał do posłuchania swojemu przyjacielowi Pete'owi Seegerowi, ojcu amerykańskiego folku. Ten zachwycony wciągnął piosenkę do swojego repertuaru, a w 1952 roku nagrał ją jako „Wimoweh” na singlu z grupą The Weavers. W ten oto sposób trzej koryfeusze etnomuzykologii i folku przyczynili się, chcąc nie chcąc, do wielkiej kariery piosenki. I do wielkiej afery.

Kiedy dźwięk wydobywał się z głośnika, nachylałam się nad gramofonem, żeby go [ojca] dojrzeć w środku, myślałam, że skoro go słychać, to pewnie i widać. Nie wiedziałyśmy nawet, że na piosence można zarobić.

"Wimoweh" stało się szybko hitem, okupującym listy przebojów, w tym Bilboardu. I to nie tylko w tym wykonaniu, bo posypały się następne wersje, śpiewali ją m.in.: Jimmy Dorsey, Yma Sumac, Miriam Makeba, The Kingston Trio. W 1961 angielski tekst do piosenki dla The Tokens napisał George David Weiss, tekściarz Presleya i Sinatry. To było jak „wrzucenie zapałki do jeziora benzyny”. Szczyt kariery piosenki w wersji „The Lion Sleeps Tonight” przypada na lata triumfu animacji i musicalu „Król lew” i najbardziej lukratywny interes zbija na niej The Walt Disney Company. I mniej więcej w tym miejscu zaczyna się film, którego narratorem jest Rian Malan – pisarz, dziennikarz, muzyk z Johannesburga.

Rian Malan w ekspiacyjnej misji postanawia wszcząć batalię o należne córkom Solomona Lindy tantiemy

Jako Afrykaner od 380 lat, wnuk po bracie prezydenta RPA Daniela Francois Malana (1948-54), zasłużonego we wprowadzaniu apartheidu i polityki supremacji białych, Rian Malan w ekspiacyjnej misji postanawia wszcząć batalię o należne córkom Solomona Lindy tantiemy, wstrząśnięty tym, że kiedy Linda umierał w 1962 roku, miał na koncie 10 dolarów, a jego córki wychowywały się w domu z klepiskiem. Jest to zarazem walka o uznanie zuluskiego dziedzictwa. Batalia, o której opowiada film jest bardzo skomplikowana. Malan angażuje prawników, którzy uciekają się do zastosowania brytyjskiego prawa i zapisów z czasów Charlesa Dickensa (uchwalonych w związku z tym, że Dickens, umierając, pozostawił w nędzy rodzinę) czy biorą jako zakladników na terenie RPA disneyowskie znaki towarowe, w tym Kaczora i Myszkę.

Efekt wydaje się połowiczny, bo nie chodzi tu tylko o pieniądze. Czy będzie dalszy ciąg filmu? Zobaczymy. W kazdym razie hit „The Lion Sleeps Tonight” ciągle zarabia, co obrazuje ilość streamów na spotify – 48 milionów.

Remek Hanaj

„ReMastered: The Lion's Share”

reż. Sam Cullman,

scenariusz Jeff Zimbalist, Michael Zimbalist

[2018 TV Movie]

***

Więcej recenzji i felietonów - w naszych działach Słuchamy i Piszemy.

Zobacz więcej na temat: folk recenzja Remigiusz Mazur-Hanaj world music folklor

Czytaj także

Altın Gün, czyli Amsterdam też leży nad Bosforem

Ostatnia aktualizacja: 09.07.2019 14:50

Stwierdzenie, że często nic nie jest takim, jakie się wydaje, nie należy do specjalnie odkrywczych, ale w niektórych przypadkach pasuje idealnie.

okładka płytyFoto: materiały promocyjne

Jednym z tych przypadków jest zespół Altın Gün – grupa grająca po turecku, w stylu anatolijskiego folk-rocka i posługująca się brzmieniami, których nie powstydzili by się Erkin Koray czy wąsaty Barış Manço. Tymczasem okazuje się, że na sześciu członków tego zespołu w Turcji urodził się jeden, dziewięć na dziesięć kompozycji na płycie to covery (czasem potężnych hitów), a niektóre wesoło brzmiące piosenki to poważne rozważania egzystencjalne. Ale po kolei…

Zespół Altın Gün – grupa grająca po turecku w stylu anatolijskiego folk-rocka i posługująca się brzmieniami, których nie powstydzili by się Erkin Koray czy wąsaty Barış Manço. Tymczasem okazuje się, że na sześciu członków tego zespołu w Turcji urodził się jeden, dziewięć na dziesięć kompozycji na płycie to covery (czasem potężnych hitów), a niektóre wesoło brzmiące piosenki to poważne rozważania egzystencjalne.

Diaspora turecka jak wiadomo ma się w Europie całkiem nieźle, wliczając w to od jakiegoś czasu także kraj nad Wisłą. O ile do niedawna jeszcze zadowalano się importem muzyki nad Bosforu lub tworzeniem ściśle imigranckich oficyn wydawniczych (patrz słynne kasetowe wydawnictwo braci Uzelli we Frankfurcie), tak w XXI wieku wygląda to nieco inaczej.

Anatolijski rock powstał na bazie muzyki ludowej i tak też postępuje Altın Gün – świetnym przykładem jest otwierająca płytę piosenka „Yolcu”, autorstwa jednego z tureckich ikonicznych bardów, Neseta Ertaşa. To też jedna z tych rzeczy, o których mowa w pierwszym akapicie, rockowa piosenka po turecku okazuje się być nieznanym przez nas, a kultowym w Turcji filozoficznym tekstem o ludzkiej egzystencji.

Założycielem Altın Gün jest holenderski basista Jasper Verhulst, fan wspomnianego anatolijskiego rocka lat 70-tych. Wraz ze znajomymi stworzyli zespół niespełna dwa i pół roku temu w Amsterdamie, a w składzie znalazło się dwoje Turków: wychowana nad Bosforem Merve Daşdemir i urodzony już w Holandii znakomity Erdinç Ecevit. Na początku 2018 roku wydali pozytywnie docenioną płytę „On” („Dziesięć” – na albumie znalazło się po prostu dziesięć piosenek) i zagrali sesję dla słynnego KEXP. No i to właśnie ten niespełna 18-minutowy manifest uwspółcześnionej wersji Anadolu Rocka otworzył im drogę do kariery oraz szybko zapełnił koncertowe kalendarze. Przed Altın Gün pojawiło się więc klasyczne wyzwanie w postaci nagrania kolejnego albumu – jak się okazało, z tego zadania wywiązali się perfekcyjnie. Krążek „Gece” („Noc”) ukazał się wiosną tego roku i już od pierwszych jego dźwięków słychać jak wyraźnie różni się od debiutu. Więcej na nim dopracowanych świetnych syntezatorowych brzmień (jak chociażby w singlu „Süpürgesi Yoncadan”) i nowoczesnych efektów, jest ponadto produkcją zdecydowanie bardziej przemyślaną. Nie tylko na tyle, żeby obronić się przed zarzutem prostego kopiowania brzmień poprzedników, ale również, żeby pomysłowo je przerobić. Anatolijski rock powstał na bazie muzyki ludowej i tak też postępuje Altın Gün – świetnym przykładem jest otwierająca płytę piosenka „Yolcu”, autorstwa jednego z tureckich ikonicznych bardów, Neseta Ertaşa. To też jedna z tych rzeczy, o których mowa w pierwszym akapicie, rockowa piosenka po turecku okazuje się być nieznanym przez nas, a kultowym w Turcji filozoficznym tekstem o ludzkiej egzystencji. Do Ertaşa sięgało zresztą wielu twórców tureckiego psychodelicznego rocka, co składa się na wymowną klamrę między muzyką idoli Verhulsta, a tym, co tworzy współcześnie Altın Gün. Największą uwagę zwracają chyba syntezatorowe dźwięki, wokal i elektryczny saz Erdinça Ecevita – to właśnie on w największej mierze odpowiada za „tureckość” brzmienia zespołu, a zarazem nowoczesne wstawki.

Większość z piosenek, które składają się na „Gece” była nagrywana w Turcji w niezliczonej ilości wersji. Na pewno jednak propozycja Altın Gün zostanie na długo zapamiętana. To pierwotna energia anatolijskiego rocka, będąca zarówno wehikułem w lata 70-te jak i współczesną, nie udającą niczego muzyką. Kesinlikle tavsiye ederim!

Magdalena Tejchma

Altın Gün

„Gece”

[Glitterbeat 2019]

Ocena: 4/5

***

Więcej recenzji i felietonów - w naszych działach Słuchamy i Piszemy.

Zobacz więcej na temat: folklor folk Magdalena Tejchma recenzja world music

Czytaj także

Odrobina Grecji z własnej perspektywy

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2019 15:13

„Rebetiko Poloniko” to płyta, która nawiązuje do tradycji greckiej muzyki miejskiej, ale jest też jej świetną autorską interpretacją w wykonaniu Jorgosa Skoliasa i Jarosława Bestera.

Okładka płyty "Rebetiko poloniko"Foto: mat. pras.

Kiedy we wspólnym przedsięwzięciu łączą siły tacy dwaj artyści, wiadomo, że będziemy mieli do czynienia ze zjawiskiem szczególnym: lepszym lub gorszym, ale na pewno dalekim od sztampy czy banału. Dodam od razu, że tym razem mamy do czynienia zdecydowanie z czymś lepszym, potwierdzającym niewątpliwą klasę obu twórców. Potwierdzającym też bezsporny fakt, że obaj znakomicie na siebie wpływają, że – mówiąc inaczej – artystyczna współpraca bardzo im służy: o czym przecież przekonujemy się nie po raz pierwszy.

Ważna wydaje się tu zarówno merytoryczna zawartość albumu, jak i formuła wykonawcza, jaką wybrali artyści. Muzyczne spotkanie w duecie jest bowiem każdorazowo zadaniem szczególnie wymagającym: trzeba być gotowym do nieustającego dialogu. Równie istotna, co warsztatowe umiejętności jest tu być muzykalność, czujność, wrażliwość – a że tych cech obu artystom nie brakuje, otrzymujemy dzieło naprawdę szczególnej urody.

Artyści współpracowali ze sobą wcześniej, ze znakomitym skutkiem. Obaj mają predylekcję (również) do występowania w duecie. Obu wykonawcom wreszcie estetyka greckich pieśni rebetiko wydaje się nieobca. Powinien zatem być sukces, powinien być świetny album – i tak właśnie jest!

Uwagę przyciąga przede wszystkim charakterystyczny i niepowtarzalny głos Jorgosa Skoliasa. Jeśli mnie pamięć nie myli, usłyszałem go po raz pierwszy, gdy w pierwszej połowie lat 80. zaśpiewał w piosence „Kim jestem – listonoszem” zespołu Krzak, a zaraz potem na świetnej płycie „Krzak’i”. Dalej była m.in. współpraca z kultowymi wówczas zespołami Young Power, Pick Up, Tie Break, Basspace, Osjan i wieloma innymi. Wspominam je nie tylko dlatego, że w poszumie współczesnych popmód te ważne zjawiska polskiej kultury bywają zapominane, ale przede wszystkim z tej przyczyny, że wokalista już wówczas pokazywał swe ogromne możliwości, już wówczas odwoływał się do – jakże bliskich sobie – tradycji z południa Europy, znad morza Śródziemnego, z Grecji. Wreszcie, że jego dzisiejsze dokonania są wyraźną konsekwencją ówczesnych wyborów.

Co charakterystyczne, wielkim walorem Skoliasa była zawsze praca w duecie. Taką formułę przyniosła w istocie jego pierwsza solowa płyta „Zulu” (zrealizowana z Radosławem Nowakowskim), z której kilka pieśni – mimo że autorskich – zdaje się być wręcz zapowiedzią tego, co słyszymy na omawianym tu albumie. Potem były m.in. wspólne dokonania z Bronisławem Dużym, Bogdanem Hołownią, synem – Antonisem Skoliasem. Były też płyty bliższe, powiedzmy, folkowi, czyli dwa świetne krążki z braćmi Olesiami (pierwszy uwieńczony tytułem Folkowego Fonogramu Roku). No i wreszcie Skolias – może przede wszystkim w tym kontekście – współpracował z Cracow Klezmer Band podczas nagrywania fantastycznej płyty „Balan”, wydanej w serii „Book of Angels” przez legendarną oficynę Tzadik.

Cracow Klezmer Band to, przypomnijmy jeżeli trzeba, zespół na czele którego od początku działalności stał (a właściwie stoi do dziś – po zmianie nazwy na Bester Quartet) wybitny akordeonista, kompozytor Jarosław Bester. Jego kwartet po raz pierwszy usłyszałem, gdy zdobywał grand prix na Nowej Tradycji w 2000 roku. Potem były kolejne fantastyczne albumy realizowane dla Tzadika. Poza tymi – kanonicznymi dla polskiego folku i nie tylko – krążkami lider zespołu podejmował wiele innych działań, pracował z artystami od Zorna przez Stańkę po Maksymiuka. Wspomnijmy jeszcze choćby świetne nagrania z Grażyną Auguścik, ale w tym kontekście szczególnie istotne będą, znów, dokonania triowe i duetowe: z Vitoldem Rekiem i Rameshem Shothamem oraz Joanną Słowińską.

Sytuacja jest zatem jasna. Artyści współpracowali ze sobą wcześniej, ze znakomitym skutkiem. Obaj mają predylekcję (również) do występowania w duecie. Obu wykonawcom wreszcie estetyka greckich pieśni rebetiko wydaje się nieobca. Powinien zatem być sukces, powinien być świetny album – i tak właśnie jest!

Na repertuar płyty składa się jedenaście tradycyjnych tematów i jedna autorska kompozycja Jarosława Bestera. Poza tym solowym utworem akordeonisty mamy też jeden temat zaśpiewany a capella przez Skoliasa. Pozostałych dziesięć jest efektem twórczej współpracy i wspólnego wysiłku obu wykonawców. Efekty pozwalają na to, by polecić płytę zarówno zapamiętałym sympatykom folku czy wielbicielom obu artystów, jak i wszystkim tym, którzy poszukują brzmień niebanalnych, świeżych, odkrywczych.

Oczywiście, rebetiko to nic nowego. Greckie pieśni przedmieść i spelunek, ten miejski, a może raczej podmiejski, repertuar jest znany słuchaczom. To materiał od wielu lat znajdujący interesujących interpretatorów. Pojawiały się również nieśmiałe próby nawiązywania do tych pieśni przez polskich wykonawców. Rebetiko to pieśni greckie, zatem w sposób całkiem naturalny bliskie Jorgosowi Skoliasowi i to słychać w każdym utworze na płycie. Swoboda operowania dźwiękiem, wykonawcza lekkość, a zarazem swoista żarliwość, pełne zaangażowanie w wykonywany repertuar to wielkie zalety wokalisty. Zresztą znakomicie współpracuje z nim Bester. Zbyt dużo muzycznych ścieżek przeszedł, żeby godzić się tylko na rolę akompaniatora. Nie, Bester jest tutaj współsprawcą, w pełnym tego słowa znaczeniu współtwórcą tego znakomitego dzieła. Równie przekonująco gra filigranowe melodyjki, jak i potężne akordy. To nawet nie dialog, ale wspólne dokładanie cegiełek do tej pięknej całości.

Naturalnie, już sam tytuł płyty sugeruje (z lekkim przymrużeniem oka), że nie mamy tu do czynienia z próbą jakiegoś wzorcowego, kanonicznego odczytania idiomu rebetiko. Zwiastuje to również instrumentarium czy ściślej mówiąc aparat wykonawczy: głos i akordeon. Mamy tu bowiem autorskie interpretacje, w których tyleż ważna, co same tematy, jest konwencja wykonawcza. To ona sprawia, że płyta jest w istocie własną, nieomal autorską wypowiedzią dwóch wybitnych muzyków, a nie odtwarzaniem dawnych sentymentów. Greckie pochodzenie Skoliasa nie jest tu tylko usprawiedliwieniem czy pretekstem, a staje się ważnym, absolutnie naturalnym i podstawowym elementem świata kreowanego przez wykonawców. Obaj należą do grona tych artystów, którzy ze szczególną dbałością podchodzą do proponowanej przez siebie muzyki, cyzelując szczegóły, dbając o ich właściwe wybrzmienie. To słychać i na tym krążku. Zarazem obu twórcom nie brakuje odrobiny dystansu, szaleństwa, mają upodobanie do improwizacji, do swoistego rozwichrzenia, zabawy formą. Doświadczenie, wiedza i muzykalność pozwalają im na to. Bywa niemal ludycznie, ale i lirycznie, bywa melodyjnie, ale i impresyjnie. Moim zdaniem szczególny wdzięk mają te bardziej melancholijne utwory w rodzaju „Htes to vtadhi sto take mas” czy, „Zembekano spaniolo”, ale trudno na płycie znaleźć słabe momenty.

Tomasz Janas

Jorgos Skolias & Jarosław Bester

„Rebetiko poloniko”

[For Tune 2019]

Ocena: 4,5

***

Więcej recenzji i felietonów - w naszych działach Słuchamy i Piszemy.

Zobacz więcej na temat: Tomasz Janas MUZYKA recenzja folklor folk