2 kwietnia 1081 roku zmarł król Polski Bolesław II Śmiały.
Kontrowersyjny władca, syn Kazimierza Odnowiciela, tron książęcy objął w 1058 roku. Panował ponad 20 lat. W czasach, o których wiemy niewiele. Okres ten pozostawał w cieniu trzech ważnych wydarzeń: koronacji, konfliktu z biskupem krakowskim oraz wygnania Bolesława.
23:39 królowie i książęta polscy - bolesław szczodry___f 30938_tr_0-0_1164312847696e24[00].mp3 Bolesław Śmiały - audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Widnokrąg". (PR, 18.10.1984)
Życie Bolesława II znamy głównie z relacji Galla Anonima. Pisał on, że "Bolesław, mąż hojny, a wojowniczy rządził królestwem Polskim. Byłby on na pewno dorównał swymi czynami, czynom przodków, gdyby nie kierował nim pewien nadmiar ambicji i próżności". Znacznie obfitsza w stosunku do przekazów źródłowych jest literatura piękna. Legendę króla i jego wielkiego przeciwnika biskupa Stanisława utrwalali poeci miary Słowackiego czy Wyspiańskiego.
Paweł Jasienica w książce "Polska Piastów" pisał: "Jeśli kiedykolwiek osobowość panującego wpłynęła decydująco na losy podległego mu kraju, to na pewno było tak w wypadku Bolesława II. Można w nim podziwiać męstwo, energię i wielki talent, ale gniew jego nie znał hamulca a pycha granic. Jeśli patrzeć na główne linie polityki umieszczając je na tle zagadnień europejskich, wolno uznać Bolesława za umysł niemal genialny, ale wykonanie szczegółów godne bywało szaleńca i ostatecznie wszystko popsuło".
W momencie objęcia rządów przez Bolesława Śmiałego państwo polskie znajdowało się w trudnej sytuacji. Osłabione licznymi klęskami i targana wewnętrznymi niepokojami było całkowicie uzależnione od Cesarstwa Niemieckiego.
Bolesław II sprytnie wykorzystał konflikt pomiędzy cesarzem Henrykiem IV a papieżem Grzegorzem VII. Przynależność do obozu gregoriańskiego umożliwiło władcy prowadzenie samodzielnej polityki. Sprzymierzeńców przeciwko cesarzowi znalazł na Węgrzech, nawiązał kontakty z opozycją antycesarską w Niemczech, a wreszcie zbliżył się do pogańskich Wieletów. Utrzymywał też bliskie kontakty z Rusią Kijowską. W ciągu kilku lat zmontował wielką koalicję. W 1074 roku po zjeździe w Miśni zerwał stosunki z cesarstwem i manifestacyjnie stwierdził swoją niezależność.
Według przekazu miał powiedzieć: "Dopóki miecz mam, dopóki berło w dłoni, nad sobą obcej nie uznam zwierzchności i nie pozwolę, by kto jako sędzia między mną stawał i między mym ludem".
Niemcy, sparaliżowane wielkim powstaniem Sasów, nie były w stanie wyprawić się na Polskę. W 1076 roku odbyła się koronacja królewska Bolesława II Śmiałego.
Król zwrócił swój wzrok na wschód. Próbował osadzić na tronie kijowskim swojego sojusznika. Jednak w czasie długoletniej wprawy rycerze zbuntowali się i bez władzy króla powrócili do kraju. Surowe i okrutne kary, jakie spadły na nich po powrocie do kraju, spotkały się z krytyką biskupa krakowskiego Stanisława. Bolesław II skazał niepokornego duchownego na karę "obcięcia członków", co było zakazane w stosunku do przedstawicieli Kościoła.
Według legendy śmierć biskupa Stanisława doprowadziła do wybuchu buntu możnowładców. W 1079 roku Bolesław Śmiały uciekł na Węgry, gdzie wkrótce zmarł w nieznanych okolicznościach.
mjm/im
