Historia

1 grudnia

Ostatnia aktualizacja: 01.12.2011 00:00
Ukazała się pierwsza Polska Kronika Filmowa.

1944 - Ukazało się pierwsze wydanie Polskiej Kroniki Filmowej, cotygodniowego magazynu filmowego, długości około 10 minut, poprzedzającego projekcję filmu w kinach. Magazyn kontynuował przedwojenną tradycję Kroniki Filmowej PAT. W 1995 roku zaprzestano rozpowszechniania PKF gdyż kronika nie wytrzymała konkurencji z telewizją. PKF ukazywała najważniejsze wydarzenia w Polsce i na świecie, ale przede wszystkim była narzędziem komunistycznej propagandy. Wśród operatorów kroniki był znany reżyser Andrzej Munk, lektorami byli m.in. wybitni aktorzy: Władysław Hańcza i Andrzej Łapicki, a muzykę do czołówki skomponował Władysław Szpilman.

Pozostałe wydarzenia:

1338 - W Warszawie w kościele św. Jana sędziowie papiescy ogłosili pozew w sprawie zatargu między królem Polski Kazimierzem Wielkim a Zakonem Krzyżackim o Ziemię Chełmińską i Dobrzyńską. W dokumencie został umieszczony pierwszy oficjalny opis Warszawy.

1415 - Urodził się Jan Długosz, kanonik krakowski, historyk, dyplomata, wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka. Autor pierwszej syntezy w historiografii polskiej - "Historia Polonica" - dwanaście ksiąg opisujących dzieje Polski od czasów legendarnych do 1480 roku. Zmarł 19 maja 1480 roku.

1521 - Zmarł Leon X, papież, który w styczniu 1521 r. ekskomunikował Marcina Lutra. Był ostatnim papieżem niebędącym osobą duchowną w chwili wyboru. 490. rocznica

1640 - Portugalia, w której wybuchło powstanie przeciwko Hiszpanom, uzyskała niepodległość. Królem został Jan IV z dynastii Braganzów.

1716 - Urodził się Etienne-Maurice Falconet, francuski rzeźbiarz, twórca pomnika cara Rosji Piotra I Wielkiego w Sankt Petersburgu. Zmarł 24 stycznia 1791 roku. 295. rocznica

1728 - Urodził się Jędrzej Kitowicz, pamiętnikarz, autor "Opisu obyczajów za panowania Augusta III" oraz "Pamiętników, czyi historii polskiej", w których podjął próbę opisu obyczajowości swojej epoki. Zmarł w 1804 roku.

1734 - Urodził się książę Adam Kazimierz Czartoryski, mąż Izabeli, działacz polityczny, mecenas literatury i sztuki, komediopisarz, współzałożyciel i komendant Szkoły Rycerskiej, członek Komisji Edukacji Narodowej, poseł na Sejm Czteroletni. Jeden z głównych przeciwników króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był zwolennikiem reform i Konstytucji 3 maja, odmówił przystąpienia do konfederacji targowickiej. Zmarł 19 marca 1823 roku.

1743 - Urodził się Martin Heinrich Klaproth, niemiecki chemik, od 1809 roku profesor uniwersytetu w Berlinie. Odkrył pierwiastki uran, cyrkon i cer, wydzielił związki strontu, tytanu i chromu, wykazał, że potas występuje nie tylko w roślinach, lecz także w minerałach. Wprowadził wagę, jako standardowy przyrząd analityczny. Zmarł 1 stycznia 1817 roku.

1761 - Urodziła się Marie Grosholtz, czyli Madame Tussaud, założycielka Muzeum Figur Woskowych w Londynie. Zmarła 16 kwietnia 1850 roku. 250. rocznica

1792 - Urodził się Nikołaj Łobaczewski, rosyjski matematyk, profesor uniwersytetu w Kazaniu, twórca, niezależnie od Jánosa Bolyai'a, geometrii nieeuklidesowej. Zmarł 24 lutego 1856 roku.  

1800 - Urodził się Mihály Vörösmarty, węgierski poeta, pisarz i tłumacz okresu romantyzmu, członek Węgierskiej Akademii Nauk, uczestnik powstania węgierskiego 1848 roku. Autor dramatów "Salomon" i "Krwawe wesele", eposu "Ucieczka Zelana". Zmarł 19 listopada 1855 roku.

1825 - Zmarł Aleksander I Romanow, car Rosji, uczestnik koalicji antynapoleońskiej, na kongresie wiedeńskim doprowadził do utworzenia Królestwa Polskiego, którego królem został w 1815 roku.

1867 - Urodził się Ignacy Mościcki, prezydent RP w latach 1926-1939, z zawodu chemik, technolog, autor ponad 60. prac naukowych. Opracował przemysłową metodę wytwarzania kwasu azotowego z powietrza. Założyciel Państwowych Zakładów Azotowych w Tarnowie. Dzielnicę, gdzie zbudowano tę fabrykę, na jego cześć nazwano Mościcami. Zmarł 2 października 1946 roku.  

1869 - Urodził się Eligiusz Niewiadomski, malarz, historyk i krytyk sztuki. Był skrajnym nacjonalistą, w 1922 roku w warszawskiej Zachęcie dokonał zamachu na prezydenta Gabriela Narutowicza. Wyrokiem sądu został skazany na rozstrzelanie. Wyrok wykonano na stokach cytadeli warszawskiej 31 stycznia 1923 roku.

1880 - Zmarł Adolf Schuch, architekt, twórca wielu warszawskich budowli, między innymi Pałacu Mniszchów przy ulicy Senatorskiej i kaplicy pogrzebowej rodziny Halpertów na cmentarzu ewangelicko-augsburskim. Urodził się 16 czerwca 1792 roku.

1884 - Urodził się Karl Rottluff Schmidt, niemiecki malarz, grafik i rzeźbiarz, jeden z najwybitniejszych reprezentantów ekspresjonizmu. W latach 30. członek Akademii Pruskiej, od 1947 roku profesor berlińskiej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych. Tworzył kompozycje o tematyce mistyczno-symbolicznej, jak: "Kwitnące drzewa" i "Czerwona jodła". Zmarł 10 sierpnia 1976 roku.

1896 - Zmarł Stefan Szolc-Rogoziński, podróżnik, pisarz, etnograf, badacz Kamerunu, autor książek: "Żegluga wzdłuż brzegów Zachodniej Afryki", "Pod równikiem". Urodził się 14 kwietnia 1861 roku. 115. rocznica

1896 - Urodził się Gieorgij Żukow, radziecki marszałek, zastępca naczelnego wodza Armii Radzieckiej podczas II wojny światowej. Zmarł 18 czerwca 1974 roku. 115. rocznica

1905 - Urodził się Szczepan Skorupka, malarz, autor portretów, pejzaży, scen rodzajowych i martwej natury. W latach 50. współzałożyciel Grupy Zachęta. Zmarł w 1997 roku.

1907 - Urodziła się Eligia Bąkowska, tłumaczka literatury francuskiej, nauczycielka, redaktor w redakcji romańskiej wydawnictwa "Czytelnik". Zmarła 22 maja 1994 roku.  

1910 - Urodził się Zdzisław Gozdawa, komediopisarz, poeta, autor tekstów piosenek, satyryk, także kompozytor. Ponadto dyrektor, kierownik literacki i artystyczny teatru, autor popularnych piosenek "Cóż ci więcej mogę dać", "Budujemy nowy dom", "Gdy się kogoś ma". Zmarł 29 lutego 1990 roku.

1912 - Urodził się Minoru Yamasaki, amerykański architekt, jeden z projektantów World Trade Center w Nowym Jorku, zniszczonego wskutek zamachu terrorystycznego 11 września 2001 roku. Zmarł 6 lutego 1986 roku.  

1916 - Zmarł Charles de Foucault, francuski zakonnik i misjonarz, badacz Sahary. Z jego inspiracji i na podstawie stworzonej przez niego reguły, powstało Zgromadzenie Małych Braci Jezusa. Beatyfikowany 13 listopada 2005 w Rzymie. Zginął w 1916 roku, zastrzelony przez członka muzułmańskiej sekty. Urodził się 15 września 1858 roku. 95. rocznica

1918 - Polskie Stronnictwo Ludowe "Lewica" połączyło się z Polskim Stronnictwem Ludowym "Piast". Na prezesa wybrano Wincentego Witosa.

1918 - Wprowadzenie biało-czerwonej szachownicy, jako oznaki polskiego lotnictwa wojskowego. 

1918 - Proklamowano powstanie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Regentem, a od 1921 roku królem, został Aleksander I Karadzirdziević. W 1929 roku zmieniono nazwę państwa na Królestwo Jugosławii. 90. rocznica

1919 - W wyzwolonej Polsce odbyło się pierwsze posiedzenie plenarne Polskiego Komitetu Igrzysk Olimpijskich. Prezesem został książę Stefan Lubomirski. Jako główne zadanie przyjęto zgłoszenie polskiej ekipy sportowej do Igrzysk Olimpijskich w Antwerpii, jednak ze względu na toczoną w tym czasie wojnę z Rosją Radziecką, zrezygnowano z wysłania sportowców.

1923 - Urodził się Jan Adamczewski, dziennikarz, prozaik, publicysta, miłośnik Krakowa, autor prac: "Nie od razu Kraków rozkopano", "Legendy starego Krakowa", "Osobliwości Krakowa", "Mała encyklopedia Krakowa". Zmarł 23 lutego 1997 roku. 

1926 - Urodził się Tadeusz Drewnowski, pisarz, krytyk literacki, specjalizujący się w literaturze XX wieku, autor słynnego eseju o Tadeuszu Borowskim "Ucieczka z kamiennego świata". Wydał "Dzienniki" Marii Dąbrowskiej. 85. rocznica

1926 - Urodził się Mieczysław Rakowski, polityk komunistyczny, premier w latach 1988 - 1989, wielokrotny poseł na Sejm PRL, ostatni I sekretarz PZPR; w początku lat 90. wycofał się z czynnego życia politycznego, brał jednak udział w debatach publicznych; był redaktorem naczelnym pisma "Dziś" ", pisywał do "Trybuny", wydał dzienniki - 10 tomów obejmujących lata 1958 - 1989, jak również dziennik z lat 1991 - 2001. Zmarł 8 listopada 2008 roku. 85. rocznica

1927 - W Stanach Zjednoczonych wprowadzono do sprzedaży nowy model forda "A". Samochód kosztował 395 dolarów.  

1927 - Urodził się Tadeusz Polak, konserwator zabytków, współodkrywca i badacz najstarszego malarstwa naskalnego na Bałkanach w Macedonii. Zmarł 25 listopada 2001 roku.  

1934 - Zginął Siergiej Kirow, radziecki działacz komunistyczny, uczestnik rewolucji 1905 i 1917 roku oraz wojny domowej, odpowiedzialny za sowietyzację Gruzji. Zwolennik polityki J. Stalina, doskonały mówca, ulubieniec rosyjskich robotników. Zamordowany przez agenta NKWD, wydarzenie to stało się pretekstem do fikcyjnych śledztw i do tzw. "wielkich czystek" stalinowskich.

1935 - Urodził się Woody Allen, właśc. Allen Stewart Königsberg, amerykański reżyser, aktor, scenarzysta i producent filmowy, twórca filmów "Purpurowa róża z Kairu", "Klątwa skorpiona", "Miłość i śmierć", "Melinda i Melinda", "Życie i cała reszta", "Co nas kręci, co nas podnieca". Twórca "intelektualnej komedii", jeden z najbardziej uznanych amerykańskich reżyserów.

1939 - Hitlerowcy wydali w Warszawie rozporządzenie o noszeniu przez Żydów opasek z gwiazdą Dawida. Wszyscy Żydzi powyżej 12. roku życia musieli nosić opaskę na prawym przedramieniu. Niemiecka definicja "żydowskości" opierała się na pochodzeniu, a nie, jak dotąd, na wyznaniu. Przed końcem grudnia 1939 roku Żydom-emerytom wstrzymano wypłatę świadczeń emerytalnych, a wszystkim odmówiono świadczeń chorobowych oraz pomocy lekarskiej.

1939 - Dowódca SS Heinrich Himmler, jako komisarz Rzeszy do spraw umacniania niemieckich wartości narodowych, zarządził deportację z anektowanych przez Rzeszę terenów, wszystkich Polaków i Żydów na terytorium Generalnego Gubernatorstwa.

1942 - Zmarł Leon Wacholz, lekarz i prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórca krakowskiej szkoły sądowo-lekarskiej.  

1942 - W Chicago Enrico Fermi przeprowadził udaną próbę rozszczepienia atomu. Fermi był jednym z twórców podstaw energetyki jądrowej. Kierował pracami nad amerykańską bombą atomową. Uruchomił pierwszy reaktor jądrowy.  

1944 - Urodził się Pierre Arditi, francuski aktor filmowy i teatralny, wystąpił w filmach: "Cień", "Mała apokalipsa", "Prywatne lęki w miejscach publicznych", "Wujaszek z Ameryki".

1945 - Urodziła się Bettie Midler, amerykańska aktorka, piosenkarka, kompozytorka, autorka tekstów, producentka nagrań, jedna z najbardziej wszechstronnych wokalistek amerykańskich. Zagrała w filmach: "Kobiety", "Ta podstępna miłość", "Zmowa pierwszych żon".

1946 - Urodził się Rudolf Buchbinder, austriacki pianista, znawca muzyki Beethovena; nagrał ponad 100 płyt m.in. z kompletem utworów fortepianowych Haydna i koncertów Mozarta. 65. rocznica

1949 - Powstała Politechnika Białostocka, początkowo jako Prywatna Wieczorowa Szkoła Inżynierska NOT w Białymstoku, w 1964 roku zmieniła nazwę na Wyższą Szkołę Inżynierską, a w 1974 roku została podniesiona została do rangi uczelni akademickiej, już jako Politechnika Białostocka.

1956 - Na Kubę przybył jacht "Granma" z Fidelem Castro i jego towarzyszami. Data ta uznana jest za początek rewolucji kubańskiej, chociaż partyzanci zostali rozgromieni przez wojska rządowe Batisty. 55. rocznica

1958 - Urodziła się Charlene Tilton, amerykańska aktorka, grała w filmach "Blondynka", "Milczenie baranów", "Kochany urwis 2", "Szkolny patrol". Wystąpiła jako Lucy Ewing w popularnym serialu telewizyjnym "Dallas". 

1959 - W Waszyngtonie został podpisany przez 12 państw Traktat Antarktyczny, na mocy którego Antarktyka stała się obszarem międzynarodowych badań naukowych i pierwszą w świecie strefą "zdenuklearyzowaną". Porozumienie obowiązywało sygnatariuszy przez 30 lat, w 1991 roku zostało odnowione i przedłużone. Dodano klauzulę o zakazie eksploatacji wszelkich bogactw naturalnych na Antarktydzie, szczególnie ropy naftowej. Traktat ma być renegocjowany po 50.latach - w 2041 roku.

1960 - Urodziła się Andrea Mitscherlich, niemiecka łyżwiarka szybka, 4-krotna medalistka olimpijska, 22-krotna medalistka Mistrzostw Świata.

1961 - Zmarł Włodzimierz Ludwig, pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego; współtwórca nowoczesnej artylerii przeciwlotniczej okresu międzywojennego, dowódca obrony przeciwlotniczej kraju we wrześniu 1939 roku, a następnie organizator wojsk i lotnictwa we Francji. 50. rocznica

1963 - W Ursusie wyprodukowano 100-tysięczny ciągnik. 

1968 - Zmarł Witold Plapis, architekt, pracownik Biura Odbudowy Stolicy, organizator pierwszego w Polsce Zakładu Naukowego Architektury Krajobrazu w Instytucie Urbanistyki i Architektury Politechniki Warszawskiej. Był inicjatorem utworzenia tzw. "zielonego pierścienia" wokół Warszawy, w tym Kampinoskiego Parku Narodowego.

1970 - We Włoszech weszła w życie ustawa dopuszczająca rozwody.

1971 - Powstała Federacja Zjednoczonych Emiratów Arabskich, jej prezydentem został szejk Zaid bin Sultan an-Nahayan. 40. rocznica

1973 - Zmarł Dawid Ben Gurion, izraelski polityk, pierwszy premier Izraela w latach 1948-1953 i 1955 - 1963, uważany za jednego z twórców państwa i "ojca narodu". Urodził się 16 października 1886 roku. 

1976 - Urodził się Tomasz Adamek, bokser, mistrz świata zawodowców największej federacji bokserskiej WBC w kategorii półciężkiej, mistrz interkontynentalny IBC, IBF i WBO, medalista mistrzostw Europy amatorów, międzynarodowy mistrz Polski. 35. rocznica

1977 - Papież Paweł VI po raz pierwszy przyjął w Watykanie przywódcę PRL, Edwarda Gierka.

1985 - Mieszkańcy Lichtensteinu opowiedzieli się w referendum przeciwko równouprawnieniu kobiet.

1986 - W budynku dawnego dworca d'Orsay w Paryżu otwarto Muzeum d'Orsay; muzeum gromadzi wystawy poświęcone sztuce i cywilizacji okresu 1848 -1914; znajdują się tam dzieła słynnych impresjonistów m.in. Moneta, Maneta, Gauguina, Lacombe'a, Pissarra. 25. rocznica

1989 - Rumuńska gimnastyczka Nadia Comaneci podczas pobytu w Nowym Jorku poprosiła o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych.

1989 - Pierwsze w historii spotkanie przywódcy ZSRR Michaiła Gorbaczowa i zwierzchnika Kościoła rzymskokatolickiego, papieża Jana Pawła II w Rzymie.

1989 - Zmarł Alvin Ailey, amerykański tancerz i choreograf, znany jako twórca baletów inspirowanych muzycznymi tradycjami Murzynów amerykańskich, których charakterystyczną cechą jest łączenie elementów tańca prymitywnego, nowoczesnego, jazzowego i klasycznego.

1989 - Władze Ukrainy uznały Kościół unicki.

1990 - Tunel pod Kanałem la Manche połączył Francję i Anglię.

1991 - W referendum niepodległościowym na Ukrainie za niepodległością opowiedziało się 90,32 proc. biorących udział w głosowaniu. 20. rocznica

1991 - Zmarł George Stigler, amerykański ekonomista, laureat nagrody Nobla w 1982 roku w dziedzinie ekonomii. Urodził się 17 stycznia 1911 roku. 20. rocznica

1993 - Zmarł Ray Gillen, wokalista Black Sabbath oraz Blue Murder. Zdobył sławę jednego z najlepszych głosów rockowych. 

1994 - Sejm uchwalił ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.

1994 - Zmarła Wanda Szuman, działaczka społeczna, pedagog. Jej zainteresowania naukowe obejmowały głównie rozwój sierot i dzieci chowanych w izolacji, dzieci niepełnosprawnych, niewidomych, głuchych. Była pionierką metody rehabilitacyjnej osób niepełnosprawnych poprzez pracę artystyczną. Urodziła się 3 kwietnia 1890 roku.

1996 - Zmarł Tadeusz Bąblewski, dziennikarz, długoletni pracownik Polskiego Radia, między innymi kierownik studia w Toruniu i zastępca redaktora naczelnego w Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych programu I PR, autor wielu słuchowisk i audycji radiowych. 15. rocznica

1997 - Wszedł w życie układ o partnerstwie i współpracy pomiędzy Unią Europejską i Rosją.

1997 - Zmarł Stephane Grappelli, francuski kompozytor, aktor i skrzypek jazzowy, zaliczany do grona najwybitniejszych osobowości w muzyce 20. wieku. Uprawiał różne gatunki muzyki i nagrywał z wieloma muzykami, Dukiem Ellingtonem, Earlem Hinesem, Larym Coryellem i Oscarem Petersonem. Urodził się 26 stycznia 1908 roku.

2006 - Zmarła Claude Jade, francuska aktorka, grała w filmach "Skradzione pocałunki", "Uciekająca miłość", "Teheran 43", "Płaszcz północy", "Tratwa meduzy". Urodziła się 8 października 1948 roku. 5. rocznica

2009 - W Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać ustalenia traktatu lizbońskiego.

Czytaj także

30 listopada

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2011 00:00
Urodził się Winston Churchill.
rozwiń zwiń