80 lat temu przyjęto Kartę Narodów Zjednoczonych. Kilka miesięcy później dołączyła Polska

26 czerwca 1945 r. w San Francisco przedstawiciele prawie wszystkich należących do ONZ krajów zawarli umowę, która przeszła do historii jako Karta Narodów Zjednoczonych

Posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ. Zdjęcie ilustracyjne

Drop of Light / Shutterstock

Polska do grona sygnatariuszy dołączyła kilka miesięcy później. Nazywana czasami konstytucją ONZ Karta Narodów Zjednoczonych określała zasady, które miały uchronić świat przed wybuchem nowej wojny. Tego zadania nie udało się wykonać powołanej po I wojnie światowej Lidze Narodów. Wnioski, jakie wciągnęli z tego przywódcy państw wchodzących w skład koalicji antyhitlerowskiej, sprowadzały się m.in. do tego, że żadnych decyzji nie da się wymusić, ale trzeba szukać kompromisu. Należy też kierować się takimi zasadami, jak poszanowanie praw człowieka.

Jak podkreślono w preambule Karty - założyciele Organizacji Narodów Zjednoczonych pragnęli „stworzyć warunki, umożliwiające utrzymanie sprawiedliwości i poszanowanie zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych i innych źródeł prawa międzynarodowego”. Zaznaczono ponadto, że wspólnym celem jest „przywrócić wiarę w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość jednostki, równość praw mężczyzn i kobiet oraz narodów wielkich i małych”. 

As the @UN turns 80, we are honoured to welcome home the original UN Charter.

It is more than parchment & ink.

It is a promise of peace, dignity & cooperation among nations.https://t.co/2oVbDUEzK2#CharterDay pic.twitter.com/tJMGZ4WdgD

— António Guterres (@antonioguterres) June 25, 2025

Pod dokumentem podpisy złożyli przedstawiciele 50 krajów. Kluczowy był udział wszystkich mocarstw koalicji - Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego, Chin, Wielkiej Brytanii oraz Francji. Przedstawiciel polskiego rządu – minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski – podpisał się pod Kartą 16 października 1945 r. Zwłoka związana była z toczącymi się negocjacjami na linii Warszawa – Moskwa – Londyn w sprawie tego, który polski rząd zostanie uznany za legalny.

Wymuszona przez Stalina umowa doprowadziła do tego, że mocarstwa zachodnie cofnęły swoje uznanie rządowi RP na uchodźstwie i 5 lipca 1945 r. nawiązały stosunki ze zdominowanym przez komunistów rządem Edwarda Osóbki-Morawskiego w Warszawie. Jedyne – i jak się okazało iluzoryczne – ustępstwo Stalina polegało na tym, że teka wicepremiera przypadła Stanisławowi Mikołajczykowi (do 1944 r. był szefem rządu emigracyjnego), a kierowane przez niego Polskie Stronnictwo Ludowe mogło legalnie działać.
Karta Narodów Zjednoczonych weszła w życie 24 października 1945 r., po tym gdy dokument ratyfikowały rządy pięciu mocarstw. Od tego też dnia datuje się formalne istnienie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Obecnie do ONZ należy prawie dwieście krajów. 

PAP/ks