30 lat temu, 30 lipca 1995 roku, zmarł Aleksander Bardini, aktor, reżyser i pedagog, osobowość polskiej sceny. Wystąpił w kilkudziesięciu filmach, między innymi w "Krajobrazie po bitwie" i "Korczaku" Andrzeja Wajdy, "Dotknięciu ręki" Krzysztofa Zanussiego czy w cyklu "Dekalog" Krzysztofa Kieślowskiego. Do najważniejszych kreacji teatralnych Bardiniego należy rola Jonatana Peachuma w "Operze za trzy grosze" i Emanuela Giri w "Karierze Artura Ui". W Dwójce przypominamy tę wybitną postać.
00:26 bardini wystąpienia w tv.mp3 Aleksander Bardini o wystąpieniach w studiu telewizyjnym (Archiwum Polskiego Radia)
"Powtarzałem ojcu, że będę dyrygentem"
Aleksander Bardini przyszedł na świat w 1913 roku. Wywodził się z łódzkiej rodziny żydowskiej, kochającej muzykę i muzykującej. – Z rozczulającym sentymentem wspominam mojego ojca, który marzył o tym, żebym był skrzypkiem. A ja mu mówiłem – kompletnie bez zdania racji – że będę dyrygentem. Otóż to był bełkot. Przecież żyłem w rzeczywistości, w której w całym kraju było może wtedy dwie orkiestry na krzyż – opowiadał przed laty Aleksander Bardini.
00:36 bardini ojciec.mp3 Aleksander Bardini o relacji z ojcem (Archiwum Polskiego Radia)
Czytaj także:
Z kariery muzyka przez stomatologa aż po aktora
– Podjęliśmy rodzinną decyzję, że pójdę na dentystykę (...). Miałem iść i przedstawić się jednemu profesorowi od dentystyki. Ten zaś mieszkał na Kopernika w Warszawie – snuł opowieść Aleksander Bardini. – Dotknął mnie jednak "palic" jakiś, "teatralny palic" mnie dotknął. Poszedłem na sąsiednią ulicę, gdzie była wtedy ta szkoła – opowiadał, mając na myśli Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej, utworzony z inicjatywy dwóch wielkich ludzi polskiego teatru: Aleksandra Zelwerowicza i Leona Schillera.
>>> Posłuchaj audycji "Dwójka na miejscu" poświęconej postaci Aleksandra Bardiniego
Aria z "Pajaców" jaki bilet do Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej
Na egzaminie do Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej zaśpiewał arię z "Pajaców" (XIX-wiecznej opery Ruggera Leoncavalla – przyp. red.). – Ja, który poświęciłem tyle lat operze, teraz to wspominam tak, że właściwie powinienem zejść do podziemia i przybrać pseudonim. Zachowałem się jak cymbał, próbując zrobić metaliczny, operowy głos z tego, co z siebie wydobywałem – mówił ze śmiechem w archiwalnych nagraniach Polskiego Radia.
– To była jedna kompromitacja. Druga polegała na tym, że trzeba było zaśpiewać coś lekkiego, ja zaśpiewałem tango. Osiemnastoletni, inteligentny, oczytany chłopak wyszedł i zaśpiewał: "Na statku dnie, w kotłowni, tam gdzie palacze śpią, na tle płonących głowni, sylwetki czarne drżą, wulgarną nucąc śpiewkę, miotają słowa krewkie, i na portową dziewkę, czekają wszyscy wraz…" – opowiadał.
28:59 Dwójka Antykwariat 8.04.2017.mp3 Aleksander Bardini o początkach swojej artystycznej drogi (nagrania z pocz. lat 90. XX w.). Audycja Joanny Szwedowskiej z cyklu "Antykwariat" (PR, 8.04.2017)
Wojenna pożoga i teatralna tułaczka Aleksandra Bardiniego
Od września 1939 do czerwca 1941 roku Aleksander Bardini pracował jako aktor i reżyser w Polskim Teatrze Dramatycznym we Lwowie. Po zajęciu miasta przez wojska niemieckie został przesiedlony do lwowskiego getta. Udało mu się uciec na aryjską stronę, ukrywał się przez prawie dwa lata w różnych miejscach. W 1945 roku musiał przenieść się ze lwowskim zespołem teatralnym do Katowic.
Po pogromie kieleckim w 1946 roku wyemigrował z Polski. Wrócił w 1950 roku i nawiązał współpracę z warszawskimi teatrami Wielkim i Polskim i teatrem Ateneum. Współdziałał również z Teatrem im. Stefana Jaracza w Łodzi, Teatrem Współczesnym w Warszawie, Teatrem Starym w Krakowie.
00:24 bardini o pojmowaniu aktorstwa.mp3 Aleksander Bardini o pojmowaniu aktorstwa (Archiwum Polskiego Radia)
Aleksander Bardini na wielkim i na srebrnym ekranie
Aktywność artystyczną w tej ostatniej dziedzinie wykazywał już od przedwojnia (rola lekarza w "Profesorze Wilczurze" Michała Waszyńskiego), przez filmy Andrzeja Wajdy (profesor w "Krajobrazie po bitwie"), Janusza Majewskiego (mecenas w "Sprawie Gorgonowej"), po dzieła Krzysztofa Kieślowskiego (dyrygent w "Podwójnym życiu Weroniki" i inne role).
00:19 bardini o zawodzie reżysera.mp3 Aleksander Bardini o zawodzie reżysera (Archiwum Polskiego Radia)
Wielkie spektakle Bardiniego
Jako reżyser wystawił głośne spektakle – "Balladynę" Juliusza Słowackiego, "Sen nocy letniej" Szekspira, a także "Tramwaj zwany pożądaniem" Tennessee Williamsa. Wyreżyserował też kilkanaście przedstawień operowych, jak: "Borys Godunow" Modesta Musorgskiego, "Straszny dwór" Stanisława Moniuszki i "Otello" Giuseppe Verdiego. Był wieloletnim wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (dziś Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza), uczył też na wydziale dramatycznym Uniwersytetu w Georgii w Stanach Zjednoczonych.
W latach 70. prowadził w Telewizji Polskiej, cieszący się wielkim powodzeniem, program "Spotkania z profesorem Aleksandrem Bardinim" przeznaczony dla estradowców amatorów. Był także związany z Polskim Radiem, czego potwierdzeniem jest Wielki Splendor, przyznany mu przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia za całokształt twórczości.
00:30 bardini radio.mp3 Aleksander Bardini o pierwszej audycji wysłuchanej w radiu (Archiwum Polskiego Radia)
Bardini "urodzony człowiek teatru"
Sławny reżyser Erwin Axer nazwał Bardiniego "urodzonym człowiekiem teatru: aktorem, reżyserem, konferansjerem i nade wszystko pedagogiem aktorstwa". – Wiedział o teatrze prawie wszystko, co wiedzieć można – mówił. Aleksander Bardini był człowiekiem instytucją, współpracował ze scenami dramatycznymi w kraju i za granicą, był członkiem Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego ITI. Zasiadał w jury wrocławskiego Przeglądu Piosenki Aktorskiej, był przewodniczącym jury festiwalu piosenki w Opolu w 1974 roku.
Aleksander Bardini:
- Aleksander Bardini urodził się w 1913 roku w Łodzi. W latach 1932–1939 studiował aktorstwo i reżyserię w Państwowym Instytucie Teatralnym w Warszawie.
- Był wieloletnim pracownikiem w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Współpracował z Teatrem im. Stefana Jaracza w Łodzi, Teatrem Współczesnym w Warszawie, Teatrem Starym w Krakowie.
- Był znakomitym aktorem, również filmowym (m.in u Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego i Krzysztofa Kieślowskiego), oraz reżyserem teatralnym, twórcą wielu znakomitych inscenizacji.
- Przez trzy kadencje pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego Związku Artystów Scen Polskich.
Laureat wielu wyróżnień, między innymi nagrody Złoty Ekran – Indywidualność telewizyjna 1976 roku, Nagrody Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji I stopnia za cykl programów telewizyjnych propagujących kulturę słowa i muzyki wśród młodzieży oraz Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy.
- Zmarł 30 lipca 1995 roku w Warszawie.
***
polskieradio.pl/IAR/zch/k
