Teatr Wielki - Opera Narodowa to jedna z najważniejszych instytucji kultury na mapie Polski i Europy. W tym roku teatr świętuje podwójnie: obchodząc dwusetną rocznicę założenia jak i sześćdziesięciolecie odbudowy po II wojnie światowej. W czasie jubileuszu nie zabraknie dorobku wielkich twórców, koncertów oraz spotkań towarzyszących.
Czytaj także:
Od Marywilu do Opery Narodowej
Decyzja o budowie gmachu teatru zapadła w 1825 roku. Autorem projektu został Antonio Corazzi, włoski architekt sprowadzony z Florencji przez Stanisława Staszica. To on nadał gmachowi klasycystycznego szyku, który do dziś zachwyca odwiedzających Plac Teatralny w Warszawie.
Gmach Teatru Wielkiego- Opery Narodowej w 1928 roku./ NAC
19 listopada namiestnik Królestwa Polskiego, generał Józef Zajączek, wmurował kamień węgielny pod budowę. Prace ruszyły, lecz szybko zostały przerwane przez wybuch powstania listopadowego. Działania wznowiono pod koniec 1931 roku, a uroczyste otwarcie nastąpiło nieco ponad rok później - 24 lutego 1833 roku zaprezentowano spektakl "Cyrulik sewilski" Gioacchina Rossiniego.
Teatr "Wielki" nie "Narodowy"
Władze carskie nie zgodziły się na nazwanie nowopowstałej instytucji "Teatrem Narodowym". Drugi człon zastąpiono więc aktualnym do dziś słowem "Wielki". Przez lata nie zmienił się również charakter sceny, od samego początku, łączącej trzy zespoły: dramatyczny, operowy i baletowy.
Przez dekady, do początku XX wieku Teatr Wielki stanowił jeden z najważniejszych ośrodków życia kulturalnego Warszawy. To w nim rozbrzmiewały opery, występowali znamienici śpiewacy i tancerze, a na widowni zasiadali przedstawiciele polskiej elity.
Widownia Teatru Wielkiego- Opery Narodowej podczas uroczystego przedstawienia z okazji imienin Józefa Piłsudskiego w 1935 roku./NAC
Modernizacja budynku i wojenna pożoga
W dwudziestoleciu międzywojennym podjęto próbę modernizacji budynku. Działania przerwał jednak wybuch II wojny światowej. W wyniku wojennych działań gmach został zbombardowany i spalony. Po powstaniu warszawskim po teatrze pozostała jedynie część fasady.
W styczniu 1950 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki powołało przedsiębiorstwo "Teatr Wielki Opery i Baletu w budowie", a odbudowę instytucji powierzono architektowi Bohdanowi Pniewskiemu. To on zachował klasycystyczną fasadę Corazziego, proponując zupełnie nowe, adekwatne do czasów wnętrze - z potężną sceną, zapleczem technicznym i rozległymi foyer.
Teatr Wielki otwarty na nowo
Ponowne, wielkie otwarcie teatru nastąpiło w 140. rocznicę rozpoczęcia jego budowy, dokładnie 19 listopada 1965 roku. Jako pierwsza wybrzmiała "Halka" Stanisława Moniuszki, dzieło uznane za fundament polskiej opery narodowej. Przed gmachem odsłonięto pomnik kompozytora, a transmisję z wydarzenia usłyszeć można było na falach Polskiego Radia.
Po odbudowie teatr stał się symbolem niezależnego ducha kultury. Warto wspomnieć, że to właśnie tam w 1967 roku na jego scenie Kazimierz Dejmek wystawił "Dziady" Adama Mickiewicza z Gustawem Holoubkiem w roli głównej.
Jubileusz 2025, czyli powrót do korzeni
Centralny punkt obchodów obydwu jubileuszy Teatru Wielkiego - Opery Narodowej zaplanowany został na sobotę 29 listopada. To właśnie wtedy odbędzie się uroczysta gala jubileuszowa. Organizatorzy zapowiadają koncert-widowisko, łączące fragmenty arcydzieł operowych i baletowych. Na scenie wystąpią soliści Opery Narodowej, tancerze Polskiego Baletu Narodowego oraz orkiestra pod batutą Andriya Yurkevych'a.
PROGRAM:
- FRYDERYK CHOPIN; Polonez op. 53
Kuba Matuszczyk – fortepian
- GIOACCHINO ROSSINI; Cavatina Figara Largo al factotum z Cyrulika sewilskiego
Andrzej Filończyk – baryton
Orkiestra TW-ON
- STANISŁAW MONIUSZKO; Tańce góralskie z Halki
Chór i Orkiestra TW-ON, tancerze
- STANISŁAW MONIUSZKO; Aria Jontka Szumią jodły… z Halki
Piotr Buszewski – tenor
Orkiestra TW-ON
- STANISŁAW MONIUSZKO; Aria Skołuby Ten zegar… ze Strasznego dworu
Rafał Siwek – bas
Orkiestra TW-ON
- GEORGES BIZET; Fragment Symphony in C, choreografia: George Balanchine
Polski Balet Narodowy
Orkiestra TW-ON
- GIACOMO PUCCINI; Aria Cio-Cio-San Un bel di, vedremo z Madame Butterfly
Aleksandra Kurzak – sopran
Orkiestra TW-ON
- LUDWIG VAN BEETHOVEN; Fragment Siódmej symfonii, choregorafia: Toer van Schayk
Polski Balet Narodowy
Orkiestra TW-ON
- GEORGES BIZET; Chór Avec la garde montante z Carmen
Chór dziecięcy „Artos”
Orkiestra TW-ON
- KAROL SZYMANOWSKI; Chór męski Piesn siuhajow z Harnasiów
Polski Balet Narodowy
Chór i Orkiestra TW-ON
- WOLFGANG AMADEUS MOZART; Duet La ci darem la mano z Don Giovanniego
Aleksandra Kurzak – sopran
Andrzej Filończyk – baryton
Orkiestra TW-ON
- GIUSEPPE VERDI; Chór Va pensiero… z Nabucca
Chór i Orkiestra TW-ON
- WOJCIECH KILAR; Toccata z Kilar Concerto, choreografia: Krzysztof Pastor
Polski Balet Narodowy
Orkiestra TW-ON
- GIACOMO PUCCINI; Aria Toski Vissi d’arte z Toski
Aleksandra Kurzak – sopran
Orkiestra TW-ON
- KRZYSZTOF PENDERECKI; Adagietto z Raju utraconego
Orkiestra TW-ON
- STANISŁAW MONIUSZKO; Mazur ze Strasznego dworu
Polski Balet Narodowy
Chór i Orkiestra TW-ON
Wystawa "200 lat od kamienia węgielnego. Portrety Teatru Wielkiego"
Z okazji jubileuszu w galerii "Okno na Kulturę" otwarto ekspozycję prac współczesnych artystów inspirowanych sztuką i budynkiem Teatru Wielkiego.
- Marta Banaszak w obrazie "Opera" zagląda do wnętrza Sali Moniuszki z rzadko oglądanego ujęcia, czyli z drugiego balkonu. Dynamiczna kompozycja ukazująca bordowe fotele i błyszczące poręcze to hołd dla projektu Bohdana Pniewskiego;
- Olga Wolniak w pracy "Kwiaty polskie" przygląda się wzorowi posadzki Foyer Dolnego, reinterpretując motyw stworzony przez architekta;
- Paweł Kałużyński w dyptyku "Opera Vertigo" wprowadza widza w intensywny świat koloru – fioletu i czerwieni – przenosząc na płótno zarówno budynek widziany od strony placu Teatralnego, jak i wnętrze Foyer z żyrandolem projektu Tadeusza Gronowskiego;
- Monika Drożyńska w haftowanym dyptyku "Wielka Narodowa" posługuje się słowem i ironią, przetwarzając oczywiste stwierdzenia w refleksję nad współczesnym znaczeniem narodowych instytucji kultury;
- Pola Dwurnik w cyklu "Violetta Valéry" oraz "Zerlina i Don Giovanni" powraca do swoich dwóch ulubionych inscenizacji Mariusza Trelińskiego. Artystka, podobnie jak w swoich innych dziełach, podejmuje tematykę fantazyjnego ubioru, odzwierciedlającego różne stany emocjonalne;
- Agata Kus w pracy "Zombie" ukazuje kobiecą postać zawieszoną między ruchem a bezruchem, pięknem a niepokojem. Tytuł pracy odnosi się do pytania o to, co dzieje się z ciałem w przejściowym momencie.
Na wystawie oglądać można także kostiumy z wystawianych w teatrze spektakli. Stroje zostały zaprojektowane m.in. przez Gosię Baczyńską, Tomasza Ossolińskiego i Macieja Zienia.
***
Tetr Wielki- Opera Narodowa/PAP/IAR/PRHistoria/ZChowaniec/pg
