ZOBACZ WIDEO
103:06 O wszystkim z kulturą Dwójka 2021_11_23.mp3 Monika Kuhnke i Włodzimierz Kalicki o zagrabionych podczas ostatniej wojny dziełach sztuki z polskich kolekcji (O wszystkim z kulturą/Dwójka)
(Dłuższa wersja rozmowy dostępna także w serwisie podcasty.polskieradio.pl)
"Tajemnice dzieł sztuki". Przemysław Barszcz: szukaliśmy drugiego dna
"Sztuka zagrabiona 2. Madonna znika pod szklanką kawy" to opowieść o 11 zaginionych arcydziełach. Dr Monika Kuhnke i Włodzimierz Kalicki od wielu lat podążają tropem utraconych podczas ostatniej wojny dzieł sztuki z polskich kolekcji.
Ten wyjątkowy duet bada, a ściślej tropi dzieła sztuki już niemal trzy dekady. W przypadku zaginionych prac to szukanie i opisywanie tego, co było, ale nikt nie wie, czy jeszcze będzie. Dr Monika Kuhnke stworzyła nawet "Muzeum wyobraźni" – dzieł sztuki, które w związku z zawieruchą wojenną obecnie "nie istnieją".
Dziś wspólnie piszą o dziełach sztuki w czasie wojny i po jej zakończeniu. - To jest nie tylko sprawa Polski - podkreśliła Monika Kuhnke. - To są badania proweniencji podejmowane na ogromną skalę w muzeach amerykańskich – to już w latach 90. – a teraz w muzeach niemieckich, pod kątem obiektów, które mogły pochodzić z rabunku wojennego.
Wojna to jednak nie wszystko. Roszady na mapie, przesiedlenia i zasiedlenia dotyczyły nie tylko ludzi, ale także obiektów kultury. - Nie dość, że były straty wojenne, to jeszcze nałożyły się zmiany terytorialne i polityczne - zaznaczyła nasza rozmówczyni. - Ten problem jest szczególnie skomplikowany, ale i bardzo ważny - dodała.
Czytaj także:
Hitlerowska administracja okupacyjna miała specjalne mechanizmy i procedury dotyczące dzieł sztuki. Dochodziło także do grabieży, a nawet wzajemnego wyrywania obiektów przez urzędników zajmujących się dobrami kultury, do prywatnych kradzieży. - To sprawa wbrew pozorom skomplikowana. Jako pełna konfliktów służbowych w strukturach władz okupacyjnych, sprzyjała temu, żeby dzieła rozpływały się w nieoczekiwanych i nieznanych rejonach - tłumaczył Włodzimierz Kalicki. - Staraliśmy się to opisać.
Sztuka odzyskiwania zrabowanych dzieł
Jak się poszukuje zagrabionych obiektów? Jak się je odnajduje? Często przez przypadek, choć także dzięki rzetelnej pracy muzealników. - To, że znajdujemy jakieś polskie dzieło sztuki w jakimś muzeum, wynika najczęściej z tego, że muzeum takie prowadzi bardzo przyzwoite badania proweniencyjne - mówiła Monika Kuhnke. - Odzyskaliśmy ileś dzieł sztuki ze Stanów Zjednoczonych dlatego, że Stany odrobiły swoją lekcję badania zbiorów. Są też bardzo miłe przypadki, gdy zgłasza się potomek osoby, która "wzięła na pamiątkę" jakiś obiekt i potomek decyduje się na zwrot tej "pamiątki" Polsce.
- Zdarza się także, że niektóre sporej rangi dzieła sztuki pojawiają się w rękach polskich posiadaczy na terenie Polski i mimo wszelkich wysiłków, żeby ustalić, jak trafiły do ich rąk, jest to bardzo często niemożliwe - opowiadał Włodzimierz Kalicki. - Domyślamy się, że zostały zrabowane rabusiom w ostatnich dniach czy miesiącach wojny.
Premiera książki "Sztuka zagrabiona 2. Madonna znika pod szklanką kawy" - 24 listopada br.
***
Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą
Prowadził: Jakub Kukla
Goście: dr Monika Kuhnke (historyk sztuki), Włodzimierz Kalicki (matematyk, dziennikarz)
Data emisji: 23.11.2021
Godzina emisji: 17.30
