Okładka książki Józef Czapski "Na nieludzkiej ziemi", Wydawnictwo Znak
Nazywany jest on świadkiem wieku. Malarz, pisarz, żołnierz urodził się w 1896, zmarł, mając prawie 100 la, w 1993 roku. Podczas II wojny światowej więziony i internowany w obozach jenieckich w Związku Radzieckim, został zwolniony w 1941 roku na mocy układu Sikorski-Majski, wstąpił do formujących się na tamtych terenach Polskich Sił Zbrojnych – Armii Andersa. Tuż po wyjściu na wolność z obozu NKWD w Griazowcu zaangażował się w poszukiwania zaginionych oficerów polskich z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku. Zaczął opisywać swoje doświadczenia z wędrówki przez Rosję Sowiecką, które ukazały się pod tytułem "Na nieludzkiej ziemi". W wydaniu Z 1984 roku, złożonym w Maisons-Laffitte, tłumaczy pochodzenie dwóch części dołączonych do "Na nieludzkiej ziemi": "Wspomnień Starobielskich"(1943) oraz "Prawdy o Katyniu"(1945), która do 1943 roku nie była znana.
Barbara Marcinik i Przemysław Bluszcz, fot. Jakub Sadowski
My wybraliśmy fragmenty z tytułowej części tomu, wstrząsające świadectwo ze "Wspomnień Starobielskich" oraz "Prawdy o Katyniu", pozostawiając indywidualnej lekturze.
Józef Czapski – serwis specjalny Polskiego Radia
"Na nieludzkiej ziemi" – to próba rzeczowego opisu poszczególnych etapów wędrówki z północy na południe, szlakiem tworzącego się wojska. Józef Czapski nie starał się tworzyć literatury na podstawie faktów, które "przerastały" swoją wymową literaturę. Są w tej książce fragmenty, które przerażają i wzruszają, to – nade wszystko te, dotyczące współwięźniów, których bezskutecznie poszukiwał oraz opisujące ów "nieludzki" wymiar życia w wojennej Rosji Sowieckiej (głód, nędza). Są także wspomnienia z wcześniejszych doświadczeń wojennych Józefa Czapskiego, sprzed np. dwudziestu lat. Są szkice napotkanych ludzi i anegdoty nawet, zanotowane podczas tej wędrówki, jest próba portretu generała Andersa.
"Na nieludzkiej ziemi" – najmniej może znana książka o tamtym czasie i tamtej ziemi – a jednak świadectwo, którego nie można przeoczyć, myśląc o najsłynniejszych: "Innym świecie" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i "Archipelagu Gułag" Aleksandra Sołżenicyna.
Do lektury zaledwie fragmentów zaprosiliśmy Przemysława Bluszcza, potrafiącego oddać "ducha" wspomnień Józefa Czapskiego. Lekturze będzie towarzyszyła muzyka Miłosza Wośki oraz Jana Suświłly.
Przemysław Bluszcz, fot. Jakub Sadowski
Prosimy słuchać nas od poniedziałku (18 listopada) do czwartku, około 20.50.
Barbara Marcinik, Renata Szewczak, Janusz Deblessem i Jakub Sadowski.
Dziękujemy właścicielom praw oraz wydawnictwu Znak.
