Portal Polskiego Radia SA
słuchaj
shopping_cart
Polskie Radio
Section05
Słownik

Krowa

Czy krowy potrafią pływać? Dlaczego krowa to święte zwierzę w Indiach? Po co jej rogi? Podobne, choć może nie konkretnie takie pytania zadawali sobie mieszkańcy wsi od setek lat, starając się zrozumieć zwierzę, które wiernie towarzyszyło im w wiejskim życiu. I choć w przysłowiach nie jest obiektem szczególnej estymy, to jednak w życiu o mało które zwierzę się tak dbało, jak o krowę. W najnowszym odcinku cyklu "Źródłosłów" językoznawczyni i etnolingwistka dr Olga Kielak opowie nam jak to robiono i dlaczego... Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Bydło, najlepsi przyjaciele człowieka

Najlepsi przyjaciele człowieka, towarzysze, pomocnicy, a w dawnych czasach – często jedyna gwarancja przeżycia. Tym były i nadal są dla nas zwierzęta. Choć dziś już do czynienia mamy raczej tylko z psami czy kotami, to kiedyś człowieka otaczały gęsi, sarny, kaczki, krowy i całe mnóstwo innych stworzeń, dzięki którym mógł żyć.  Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Bydło

Najlepsi przyjaciele człowieka, towarzysze, pomocnicy, a w dawnych czasach – często jedyna gwarancja przeżycia. Tym były i nadal są dla nas zwierzęta. Choć dziś już do czynienia mamy raczej tylko z psami czy kotami, to kiedyś człowieka otaczały gęsi, sarny, kaczki, krowy i całe mnóstwo innych stworzeń, dzięki którym mógł żyć. W najnowszym odcinku cyklu "Źródłosłów" zaglądamy więc do świata fauny, aby posłuchać o symbolice i znaczeniach bydła. Objaśni nam to językoznawczyni i etnolingwistka dr Olga Kielak. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Kasza

Jaglana, gryczana, manna, bulgur czy jęczmienna – kasza od zawsze obecna była na polskich stołach. Kiedyś towarzyszyła narodzeniu dziecka, jako ofiara i wróżba pomyślności, obowiązkowo zaręczynom i weselu, a także każdemu, zwykłemu dniu w życiu mieszkańca wsi. Na czym polegają jej magiczne właściwości i skąd jej rola w naszej kuchni, niegdyś tak ważna, a dziś zapomniana? To noworocznym odcinku Źródłosłowu wytłumaczy etnolog prof. Mariola Tymochowicz. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Grzyby

Za nami Wigilia Bożego Narodzenia, wyczekiwane nadejście dobrej nowiny i rozpoczęcie najbardziej rozśpiewanego czasu w roku. Dziś także świętować będziemy przy suto zastawionych stołach, na których znajdują się nie tylko pyszne, ale i bardzo znaczące potrawy. Do nich zaliczają się obowiązkowo grzyby. O tym, dlaczego bożonarodzeniowa uczta nie może się bez nich odbyć, opowie nam w kolejnym odcinku cyklu "Źródłosłów" językoznawczyni i etnografka dr Agata Bielak. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Kapusta, głowa pusta

Czas na kolejny odcinek z cyklu "Źródłosłów". W nim coś bardzo dobrze znanego, i ważnego zwłaszcza na wigilijnym stole, przy którym już za kilka dni zasiądziemy. Kapusta... Sama jej nazwa, wywodząca się od łacińskiego caputium (Kaputium), czyli głowa,  od razu przywołuje popularne, choć mało pochlebne przysłowie. W formie kiszonej jest dobrodziejstwem, a kiedyś - jak tłumaczy nam to etnolog prof. Mariola Tymochowicz - nie można się było bez niej obyć. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Kapusta

Czas na kolejny odcinek z cyklu "Źródłosłów". W nim coś bardzo dobrze znanego, i ważnego zwłaszcza na wigilijnym stole, przy którym już za kilka dni zasiądziemy. Kapusta... Sama jej nazwa, wywodząca się od łacińskiego caputium (Kaputium), czyli głowa,  od razu przywołuje popularne, choć mało pochlebne przysłowie. W formie kiszonej jest dobrodziejstwem, a kiedyś - jak wytłumaczy nam to teraz etnolog prof. Mariola Tymochowicz - nie można się było bez niej obyć. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Buk

Dzisiaj robi się z tego solidne łóżka czy szafy, i na tym kończą się nasze skojarzenia z tym drzewem. Ale BUK, zwłaszcza dla górali, ma wiele znaczeń. Już u dawnych Słowian odgrywał ważną rolę, a starożytni Rzymianie uważali go za drzewo szczęśliwe, symbol miłości, płodności i cierpliwości. O buku w naszym cyklu "Źródłosłów" opowie nam teraz językoznawczyni i etnografka dr Agata Bielak. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Buk

Dzisiaj robi się z tego solidne łóżka czy szafy, i na tym kończą się nasze skojarzenia z tym drzewem. Ale BUK, zwłaszcza dla górali, ma wiele znaczeń. Już u dawnych Słowian odgrywał ważną rolę, a starożytni Rzymianie uważali go za drzewo szczęśliwe, symbol miłości, płodności i cierpliwości. O buku w naszym cyklu "Źródłosłów" opowie nam teraz językoznawczyni i etnografka dr Agata Bielak. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Sieczka

Bardzo dobrze znają ją dziś hodowcy koni, bydła czy owiec, dawniej żadne gospodarstwo nie mogło się bez niej obyć. Ale mimo że to tak prozaiczna i powszechna niegdyś rzecz, współcześnie mało kto ma z nią do czynienia. Sieczka, to kolejny termin w naszym cyklu "Źródłosłów", ma dla wielu zapewne tylko znaczenie symboliczne. Czyli jakie? To tłumaczy nam językoznawczyni i etnografka dr Agata Bielak. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Mogiła

Ostatnie kilka dni spędziliśmy, obchodząc święta poświęcone zmarłym. Z tej okazji wspominaliśmy nie tylko swoich bliskich, lecz także dawne tradycje pogrzebowe. Dziś w kolejnym odcinku Źródłosłowu jeszcze raz pochylamy się nad grobami, a raczej nad mogiłami - różne znaczenia tego słowa przybliży nam językoznawca, kulturoznawca, folklorysta, prof. Jan Adamowski. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Powrósło

W kulturze ludowej wiele znajdziemy słów brzmiących już dziś wręcz egzotycznie, o niejasnym znaczeniu. Bardzo dużo wiąże się ze zbożem i jego obróbką - jednym z najbardziej płodnych tematów, inspirujących rozwój nie tylko zwyczajów, ale i języka. Słowem, które się do tego odnosi, i o którym w kolejnym odcinku „Źródłosłowu” opowiada językoznawczyni dr Agata Bielak jest... powrósło. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Chleb

Czas na kolejny odcinek z cyklu "Źródłosłów", a w nim świetnie znane słowo. Ma najprawdopodobniej pochodzenie praindoeuropejskie, występuje w językach słowiańskich, pragermańskich i sanskrycie. W języku starogermańskim to hlaiba, w  starogockim - hlaifs, staroislandzkim - hleifr. Chodzi oczywiście o... chleb! Jak na coś powszedniego, codziennego i zwyczajnego kryje w sobie mnóstwo ciekawych znaczeń i funkcji. O nich opowie nam teraz etnolog prof. Mariola Tymochowicz. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia

Sieczka

Bardzo dobrze znają ją dziś hodowcy koni, bydła czy owiec, dawniej żadne gospodarstwo nie mogło się bez niej obyć. Ale mimo że to tak prozaiczna i powszechna niegdyś rzecz, współcześnie mało kto ma z nią do czynienia. Sieczka, to kolejny termin w naszym cyklu "Źródłosłów", ma dla wielu zapewne tylko znaczenie symboliczne. Czyli jakie? To wytłumaczy nam językoznawczyni i etnografka dr Agata Bielak. Zobacz więcej na temat:  Aleksandra Tykarska kultura ludowa tradycja znaczenie wyrazów język polski język ojczysty antropologia