- Ma to swoje głębokie znaczenie - mówi IAR ksiądz Przemysław Śliwiński rzecznik prasowy archidiecezji warszawskiej. To taki znak, jakby Boga przy nas nie było. Tymczasem już na Wielkanoc przekonamy się, że Bóg jest i zależy mu na każdym człowieku.
Wieczorem w Wielki Piątek wierni spotykają się na Liturgii Męki Pańskiej. Wszystko rozpoczyna się wejściem księdza, w ciszy. Kapłan na chwilę kładzie się na posadzce kościoła naprzeciwko ołtarza. Później czytana jest - zwykle z podziałem na role - Męka Chrystusa. Kolejna część Liturgii Wielkiego Piątku to uroczysta modlitwa za cały świat. Padają tam wezwania o jedność chrześcijan, za niewierzących i za żydów.
Po modlitwie rozpoczyna się adoracja krzyża - główny punkt całej Liturgii. Wierni podchodzą do krucyfiksu, przyklękają i całują go. Na koniec rusza procesja do Grobu Pańskiego. W grobie umieszczony jest Najświętszy Sakrament przesłonięty białym welonem.
Tego dnia w wielu diecezjach i kościołach odprawiane są też nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W Warszawie centralne nabożeństwo rozpocznie się o 20:00. W czasie drogi między stacjami Drogi Krzyżowej krzyż niosą przedstawiciele różnych stołecznych środowisk, między innymi siostry zakonne, studenci i strażnicy miejscy.
Wielki Piątek u luteranów
Wielki Piątek to także najważniejsze święto dla wiernych z Kościoła ewangelicko-augsburskiego. To dzień, w którym luteranie podczas nabożeństw rozważają mękę Chrystusa. Jednak akcentują przede wszystkim to, że przez śmierć Jezusa człowiek został pojednany z Bogiem. Za darmo dostał życie wieczne oraz zbawienie.
W większości ewangelickich parafii odprawiane są dwa nabożeństwa - rano i wieczorem. Wiernym jest też udzielana komunia pod dwiema postaciami: chleba i wina. W kościołach nie grają dzwony, a wierni zachowują post.
Kościół ewangelicko-augsburski w Polsce ma około 80. tysięcy wiernych. Jest podzielony na 6 diecezji. Najwięcej luteranów mieszka na Śląsku Cieszyńskim - blisko 40 tysięcy.
Restrykcyjny post
Wielki Piątek jest przedostatnim dniem postu, przed dniem Zmartwychwstania. Dla uczczenia wydarzeń Wielkiego Piątku tradycja chrześcijańska nakazuje ścisły post, który dawniej był obchodzony bardzo restrykcyjnie. Nie wolno było spożywać nie tylko mięsa, ale także żadnych nabiałów.
Kucharz Jan Kuroń zaznacza, że mimo to, na stołach znajdowało się zwierzęce białko - na przykład w postaci bobrzych ogonów, które były traktowane jako ryby, podczas gdy pozostała część zwierzęcia była uważana za mięso.
Jan Kuroń podkreśla, że potrawy postne były bardzo zróżnicowane, głównie ze względu na status społeczny. W chłopskich domach jadano potrawy proste jak żur z mąki żytniej, kapusta z grochem, kasza, ziemniaki z cebulą ale też śledzie, które w wiejskich domach były rzadkością. Kuchnia magnacka i szlachecka była natomiast bardzo urozmaicona, przeważały w niej ryby doprawiane na różne sposoby z dużą ilością orientalnych przypraw jak imbir, pieprz czy goździki.
Jak przypomina Jan Kuroń - w tradycji ludowej na koniec Wielkiego Postu żegnano postny żur. Był on wylewany, a uprzykrzonego śledzia zakopywano.
Tradycje ludowe
Z Wielkim Piątkiem wiąże się też wiele interesujących ludowych tradycji. Klara Sielicka-Baryłka z Państwowego Muzeum Etnograficznego mówi IAR, że wiele zwyczajów jest związanych z wodą i jej symboliką. Wierzono, że tego dnia ma ona właściwości lecznicze i oczyszczające. Stąd na przykład w Niemczech istnieje tradycja chodzenia w milczeniu po wodę. W czasie misteriów paschalnych wierni natomiast przechodzą przez strumyczki, co jest związane z tym, że w czasie drogi na Golgotę Chrystus musiał przekroczyć strumień.
Etnograf dodaje, że w kilku miejscach, między innymi w hiszpańskiej Aragonii zachował się zwyczaj bębnienia w Wielki Piątek. Rozpoczyna się ono jeszcze w nocy, a potem bębniarze w milczeniu przechodzą ulicami miast.
Wielki Piątek to też początek wystawiania straży grobowych, których członkowie pełnią wartę honorową przy Grobach Pańskich w kościołach. Zwyczaj ten jest do dziś popularny w Polsce, a w niektórych regionach przybiera on bardzo wyrafinowaną formę. Na przykład, w Radomyślu nad Sanem wartę przy grobie pełnią Turki - mężczyźni przebrani w orientalne stroje. Tradycja ta sięga czasów, kiedy Polacy toczyli wojny z Turcją.
IAR,kh
